Spektator. Jaargang 10

[p. 40]

Affixen zijn alle +^*
Hans Gilijamse

Samenvatting

De argumenten die in de literatuur tegen de slotzin van Schultink 1977 - ‘Met name ontbreekt evidentie voor het onmiddellijk laten voorafgaan van bepaalde suffixen en het onmiddellijk laten volgen van bepaalde prefixen door andere dan + boundaries’ - zijn gegeven, worden weerlegd.
Dat lijkt slechts negatief, maar er is een positief resultaat: het taalverwervende kind hoeft niet te ‘leren’ dat een deel der affixen met een # is geassocieerd. De grammatika is eenvoudiger geworden.

* Geridderd met het Maltezerkruis worden Henk Schultink, Mieke Trommelen en Wim Zonneveld die op een eerdere versie zo uitgebreid commentaar gaven dat ze het nu met (29) eens zijn. Het Kruis van Lombok gaat naar Paul van Buren, omdat in een sessie ons beider inzicht in Occam, cirkels en de notie (in)directe evidentie toenam. Bij het tikken verwijderde Rob Kievit enkele anglicismen; het St. George's Cross voor hem. Dank zij Jaap van Marle werd wat ik de laatste versie vond de voorlaatste.

1. Inleiding

De slotzin van Schultink (1977), weergegeven onder (1):

(1.)	Met name ontbreekt evidentie voor het onmiddellijk laten voorafgaan van bepaalde suffixen en het onmiddellijk laten volgen van bepaalde prefixen door andere dan + boundaries.

is nog steeds even juist. Dat lijkt een boude bewering voor de lezer die oppervlakkig naar Booij¹ (1975 t/m 1980) heeft gekeken, waar immers de stelling verdedigd wordt dat sommige affixen in het Nederlands met het woordgrenssymbool (#) zijn geassocieerd. Ik meende dat (1) door B. inmiddels zou zijn overgenomen, omdat een theorie met twee boundaries voor affixen een grammatika oplevert die complexer is en dus moeilijker om te ‘leren’ voor het taalverwervende kind. Maar nu staat er in B. 1980 weer dat er evidentie is tegen Schultinks (1). Ik zal aantonen dat die evidentie in de Nederlandse literatuur NIET is gegeven.

Dat lijst slechts negatief, maar het positieve resultaat is een grammatika van het Nederlands die gemakkelijker voor het kind is: hij/zij hoeft niet te leren dat een deel der affixen met een # is geassocieerd; en zij/hij hoeft dan ook niet te leren dat er affixvormingsregels zijn of conventies daarop die aan # refereren.

1 Uit de literatuur over zogenaamde # affixen heb ik het werk van Booij gelicht omdat hij duidelijk de meest fervente en frekwente verdediger ervan is. Zwarts 1975 en Smith 1976 nemen ook enkele # affixen aan, met een subset van B's argumenten, zodat zij verder onvermeld kunnen blijven.

2. Achtergrond

Morfemen (dus ook affixen) zijn per definitie voorzien van een + boundary.². Ongelede en afgeleide woorden komen dan ook minimaal de fonologie binnen als in (2):

(2)	+ Henk +
	+ art + ist + iek +
	+ ge + trans + form + eer + d + e +

waar elk lettersymbool staat voor een kolom fonologische kenmerken. Nu is het normaal zo dat bij de bepaling van hun toepassingsbereik fonologische regels niet op + letten. Anders gezegd:

(3)	als een fonologisch proces binnen een morfeem werkt, dan werkt het normaal ook over een morfeemgrens heen.

Dit inzicht zou in een grenssymboolloze fonologische theorie gevangen worden door niets te zeggen. In een grenssymbooltheorie zoals die van SPE (p. 364) wordt het inzicht tot de volgende conventie uit de regeltoepassingstheorie omgezet:

2 Gegeven de correctheid van mijn paragrafen 2-4 hoeft dan ook niet gelet te worden op de argumenten van B. (b.v. 1977: 94-7) voor het feit dat voor hem sommige affixen een + hebben.

[p. 41]

(4)	Any rule wich applies to a string of the form XYZ also applies to strings of the form X + Y + Z, XY + Z, X + YZ, where X, Y, Z stand for sequences of zero or more units and + represents formative boundary.

Conventie (4) kan uit de volgende voorbeelden blijken.

Een klemtoonregel van het Engels geeft klemtoon op de vóórvóórlaatste lettergreep in (5a) en klemtoon op de vóórlaatste lettergreep in (5b):

(5)	(a)	(b)
	aná + thema	horízon
	América	thrombós + is
	telé + graph + y	eléctr + on
	electr + íc + ity	rhododéndron
	Penélope	alúmn + us

Ook ‘Dental Flapping’ in het Amerikaans Engels let niet op + zodat in (6)

(6)	(a)	(b)
	water	hitt + ing
	bottom	wett + er
	bottle	meat + y
	winter	bett + ed

alle vormen een ‘dental flap’ hebben tussen een klinker of nasaal en een volgende nietbeklemtoonde klinker.

Zo komt in het Nederlands de klemtoon zowel in (7a) als in (7b) op de voorlaatste lettergreep:

(7)	(a)	(b)
	Venezuéla	Jakób + a
	gorílla	musé + a
	vermicélli	doct + or + ánd + i
	opóssum	musé + um
	exámen	cyclám + en (pl)
	matérie	ministér + ie

De syllabificatie in de ongelede woorden in (8a) verloopt (als we ons beperken tot de laatste syllabe) identiek aan die in de gelede woorden in (8b):

(8)	(a)	(b)
	erker	werker
	papaver	banaler
	mode	rode
	alligator	condensator
	rhododendron	elektron
	banaan	Mohammedaan
	soldaat	fabrikaat
	garnaal	synodaal
	fluweel	fundamenteel
	pippeling	wandeling

De laatste syllabe (onderstreept) begint in (8) telkens met de maximaal toegestane begincluster.

En als we ons beperken tot de tweede syllabe zien we hetzelfde in (9):³

3 Sommigen zullen hier in navolging van traditionele beschrijvingen soms liever een ambisyllabische consonant aannemen als in potuur en oaardig (waar · de syllabe ‘grens’ aangeeft). Maar mijn punt blijft: er is geen verschil tussen (9a) en (9b).

[p. 42]

(9)	(a)	(b)
	Veronica	vereniging^4
	Transol	transaktie
	Ontario	ontaard
	postuur	postaal
	Onan	onaardig
	Intal	intolerant
	heraut	herinner

Het bovenstaande heeft laten zien dat de regelconventie (4) opgaat in al dit soort gevallen.

Niet met die conventie in strijd is het feit dat, als een bepaalde foneemopeenvolging slechts over een morfeemgrens voorkomt, een regel normaal ook weer niets over de morfologie hoeft te zeggen. Zo zorgt de conventie ervoor dat in gelede vormen als in (10):

(10)	Suriname + er	elite + air	finale + ist
	kade + en	ambassade + eur	Dante + esk

de uitzonderingsloze regel Schwa-deletie voor vokalen in de puur fonologische vorm van (11):

(11)	ə → nul/VCo - V

Surinamer, elitair, finalist enz. oplevert.

Het is misschien niet overbodig weer (vgl. SPE p. 364) eens op te merken dat de implicatie als...dan in (3) niet kan worden omgedraaid. Soms opereert een fonologisch proces wel over een + heen, maar niet binnen een morfeem, zoals in de Nederlandse t-spirantiseringsregel (12):

(12)	t → t^S / ___ + ī [-segment]

die wel in (13a)⁵ maar niet in (13b) wordt toegepast:

(13)	(a)	(b)
	democratie	Tahiti
	organisatie	tuttifrutti
	presidentieel	spaghetti

Zoals uit (12) blijkt, moet in een boundarytheorie de regel + dan wel noemen. Zelfs dat is niet nodig bij een bepaald regeltype dat wel over + heen opereert, maar niet binnen morfemen. Dit zijn de zogenaamde ‘verplichte niet-automatische neutralizatieregels’,⁶ waarvoor een regeltoepassingsprincipe is voorgesteld. Dat zorgt er o.a. voor (vgl. Kiparsky 1973:71) dat de Engelse regel die in (14a) staat wel op (14b) maar niet op (14c) wordt toegepast:⁷

(14)	(a) V → [-tns] / ___ Co V Co V Co
	(b) tri+meter gran+ular penal+ty omin+ous seren+ity
	(c) Oberon nightingale Avery Averell overture

Hoewel in bepaalde gevallen de + van belang is, moet nu duidelijk zijn dat in het algemeen fonologische regels niet op + letten, en daarvoor stelde SPE conventie (4) op.

Met deze Achtergrond achter ons kunnen we gaan kijken naar argumenten voor de stelling dat sommige affixen met een # boundary zijn geassocieerd.

4 B. (1977: 103) geeft de syllabificatie veras. Maar dit is een speciaal geval, vanwege gevaar voor homonymie met verras.

5 Een regel die hier buiten beschouwing kan blijven vereenvoudigt [t^S] tot [s] in presidentieel, etc., en optioneel ook na vokalen als in democratie.

6 Kiparsky (1973) deelt regels in m.b.v. ± optioneel, ± automatisch, ± neutralizerend. Het type waar het hier om gaat is één van de ACHT (theoretisch) mogelijke.

7 B. (1977: 55-56) maakt dit bepaalde regeltype veel te belangrijk, zoals blijkt uit de bewering: ‘It should be clear that, generally, intra-word boundaries are important for phonology...’, waarbij GENERALLY (mijn nadruk) staat tegenover Kiparsky's eigen interpretatie verwoord in Kiparsky (1976: 286) als ‘a limited set of cases.’

[p. 43]

3. Prefixen

B.(1977: 97-104) betoogt dat alle prefixen met # zijn geassocieerd. Het betoog heeft de volgende structuur:

(15)	(a) ge en be ondergaan niet een regel die schwa voor een vokaal deleert omdat ge en be de representatie ge# en be# hebben;^8
	(b) prefixen die eindigen op een consonant gedragen zich wat syllabificatie betreft als samenstellingselementen en samenstellingen hebben #;
	(c) dus is het prettig dat alle prefixen # hebben.

In paragraaf 2 heb ik de puur fonologische regel (11) voorgesteld die vanzelf niet toepasbaar is op strings als ge + adem + d en be + adem + d. In dezelfde paragraaf heb ik onder (9) data gegeven zoals tran.zak.tie / Tran.sol die laten zien dat prefixen geen eigen invloed hebben op syllabificatie. Omdat B.'s eerste twee argumenten onjuist zijn, vervalt (15c).

8 Uit B. (1980: 112 en n2) maak ik op dat hij vindt dat zijn opvatting van ge/be als # prefixen een uitleg vormt, gezien zijn oordeel: ‘...mijn analyse geeft een systematische verklaring van het al of niet optreden van automatische schwa-deletie in gelede woorden’, en ook gezien zijn kritiek op Trommelen en Zonneveld (1979: 69-70), hierna TZ, die aannemen dat prefixen niet Schwadeletie voor vokalen ondergaan omdat het prefixen zijn. Beide beschrijvingen relateren het gedrag van ge/be aan de morfologie. Het uitzonderingskenmerk van TZ wordt door B. als het ware gecodeerd in een extra boundary. Is dat een betere uitleg? De uitzonderingsopvatting van TZ en van B. is onjuist, gegeven de correctheid van mijn regel (11).

4. Suffixen

4.1. Affixopeenvolgingen

4.1.1. Het principe P

B. (1977: 147-53) haalt o.a. evidentie⁹ voor het bestaan van # affixen uit het doornige¹⁰ gebied van niet voorkomende affixopeenvolgingen. Dat gaat als volgt: B. spoort data op voor een bepaald principe dat # suffixen noemt; in een theorie zonder # suffixen is dat principe niet uit te drukken: dus is er ondersteuning voor een theorie met # suffixen. B. (1977: 148) bekijkt het suffix + ig en merkt op dat in elk geval¹¹ acht # suffixen er niet aan voorafgaan, zoals blijkt uit (16):

*(16)

roodachtigig hoedlozig halflingig christendommig vuilnissig stijfselig graafschappig stijft(e)ig

en zijn principe P om dit uit te sluiten is (17):

(17)	No WF-rule ordered before the word stress rules may add a + suffix to a word in a position adjacent to a # suffix. (p. 153).

Ik denk dat deze data niets met boundaryverschillen te maken hebben. Een ander achttal (alle met B.'s +) dat ook niet¹² kan is bijvoorbeeld (18):

*(18)

Schultinkeskig Boeddhism(e)ig heidinnig danseressig synodalig pacifistig dievegg(e)ig algebraischig

Hoe het ook zij, er zou hier iets anders bezig kunnen zijn, dus is dit tweede octet niet tegen P.

Het is nogal wat om alleen en uitsluitend met (16) in de hand zo'n principe op te stellen. Merk op dat P vanwege de woorden ‘ordered before the word stress rules’ een taalspecifiek¹³ ‘principe’ is. Is daar door het taalverwervende kind op basis van (16) ooit achter te komen?

Is P, of algemener, zijn taalspecifieke principes gebaseerd op negatieve data als in (16) ooit achterhaalbaar? Ik zou niet weten hoe, vind de dataset (16) verder te mager, en prefereer een theorie die dingen als P in principe uitsluit. Dat gaat in een theorie die de stelling ‘affixen zijn alle plus’ incorporeert onmiddellijk. En dat is een gunstig resultaat.

9 Hoewel B. beseft dat zoiets geen nieuw argument oplevert wordt het toch allemaal maar genoemd. In zijn woorden: ‘In section...it was pointed out that for certain # suffixes the assignment of the boundary # was only motivated by the fact that they were stress-neutral or by the fact that in this way we could maintain the generalization that all + suffixes have a vowel as initial segment. But given the classification [into # and + suffixes] we can nog predict the illformedness of all the words in [(16)] by means of principle [(17)]. This supports the classification of suffixes [into # or +) although it is not an indepent argument for this classification’. (B. 1977: 148-9).

10 Zie Schultink 1980 (en de verwijzingen daarin naar zijn eerder werk) voor iemand die zich met veel materiaal, en dus voorzichtig, beweegt op het gebied van voorkomende opeenvolgingen.

11 B. wilde hier misschien ook de andere zogenaamde # suffixen plaatsen. Zo krijgt zaam op p. 85 een # vanwege (17).

12 Misschien kunnen voor sommigen een of twee adjectieven uit (18) en (16) wel.

13 Over een eerdere versie van P zegt B.: ‘valid for Dutch’ (p. 148).

[p. 44]

4.1.2. Opeenvolgingen als -schappij

Stel dat het principe P wel bestaat. Nu heeft Schultink (1977) er al tegenvoorbeelden van gegeven, zoals maatschappij, voor B. met de structuur maat#schapp + ij. Het is volgens B. echter geen echt tegenvoorbeeld (1977: 150), omdat de uitspraak maatsch[ə]ppij kan zijn, zodat ‘these words are exceptional anyway’, waardoor B. meent van een tegenvoorbeeld af te zijn. Dit argument maakt gebruik van B.'s regel van Pretonische vocaalreductie¹⁴ en zijn klemtooncyclus. In het voor B. regelmatige geval leveren die contouren¹⁵ op als in (19):

(19)	(i)
	(ii)

maar ze voorspellen verkeerde contouren voor typen als:

(20)	(i) (p. 115)
	(ii)
	(iii) (p. 150)

Voor het type (20i) geeft B. (1977: 115) een heranalyse waarbij hij een andere morfologische structuur toekent dan in de gevallen onder (19ii). Voor (20ii) geeft B. (1980: 116) een suggestie voor een heranalyse die de notie ‘stress clash’ gebruikt. En (20iii) is ‘exceptional anyway’ (p. 150). Maar de data¹⁶ in (19) waarop zijn regels berusten kloppen niet; zo heb ik niemand kunnen vinden die triv[ə]aal en (19ii) accepteert. Dus kloppen zijn regels niet (dat laatste vindt B. (1980: 113) ook). Nu blijft ‘exceptional anyway’ slechts als ‘argument’ over. Met dit soort retoriek m.b.t. tegenvoorbeelden als maatschappij worden we ook in B. (1980: 13) geconfronteerd, als hij n.a.v. Schultink 1977 zegt: (a) het ‘geeft alleen tegenvoorbeelden tegen [(P)]’; (b) B. verwijst dan naar B. 1977, hfdst. 3 waar ‘so-wie-so heel wat tegenvoorbeelden tegen [(P)] wegvallen’ (maar dat zijn voornamelijk B's tegenvoorbeelden, vlg. par. 4.1.3. hier); (c) het heeft ‘een heel andere boundary-hypothese’.

Dat laatste is juist, hoewel anders dan B. dacht; herinneren wij ons dat (1) in par. 1 de slotzin is van Schultink 1977.

Schultinks tegenvoorbeelden als maatschappij zijn ECHTE tegenvoorbeelden tegen P, dat in par. 4.1.1. toch al op principiële wijze werd uitgesloten.

14 Die regel ziet er als volgt uit in B. (1977: 111-2 en 1980: 116, n7):
Vowel Reduction (optional)

15 De nul boven een klinker betekent dat die klinker voor B. schwa kan zijn. Het is niet duidelijk of B. een tweetje boven de beginsyllaben heeft waar in (19) en (20) geen cijfer staat. Het doet er hier niet toe.

16 Vergelijk R. van Zonneveld 1979 en W. Zonneveld 1979. Het datatype (20ii) wordt ook door beiden genoemd.

4.1.3. Opeenvolgingen als -schapper

Behalve het type echte (zie de vorige paragraaf) tegenvoorbeelden tegen principe P, noemt B. (1977: 150-1) zelf tegenvoorbeelden met het suffix + ing (‘which derives action/process nouns from verbs’) en + er (‘which is used to derive agent nouns from verbs’) die achter # suffixen voorkomen, zoals blijkt uit (21):

(21)	vervrouwelijking	boodschapper
	vereenzaming	vervrouwelijker

In dit geval kiest B. als ‘oplossing’ voor een organisatie van de Nederlandse WF-component (p. 152), waarin de samenstellingssubcomponent ontbreekt, en die VIER geordende subcomponenten voor derivationele affigeringsregels bevat:

(22)	(a) de meeste suffigeringsregels;
	(b) WF-regels voor beklemtoonde prefixen;
	(c) WF-regels voor onbeklemtoonde prefixen;
	(d) WF-regels voor -er en -ing.

[p. 45]

Tussen (a) en (b) bevinden zich Woordklemtoonregels; tussen (b) en (c) bevinden zich de Klemtoonregels voor samenstellingen.

De complexe organisatie in (22) is een gevolg van B.'s klemtoonanalyse en boundarytheorie, waarbij ook nog het belangrijke inzicht van boundarytheoriëen, n.l. dat elke subcomponent een boundarytype specificeert, is opgegeven. Omdat (22) uitsluitend een gevolg is van B.'s klemtoonanalyse (die niet klopt, vlg. B. (1980: 113)) en B.'s boundarytheorie, concludeer ik dat deze boundarytheorie niet juist is.

4.2. Presuffigale schwa

Naamwoorden als in (23a) worden gebruikt voor de bewering in (23b):

(23)	(a) tonnetje verrijzenis goddeloos slappeling goddelijk (B. 1977:85)
	(b) it should be clear that the boundary # is crucial for a correct account of schwainsertion. (B. 1977: 86)

De eerste fonologische observatie over (23a) lijkt mij dat de suffixen met een consonant beginnen. Verder zijn er geen suffixen die met een vokaal beginnen en ooit een schwa voor zich hebben; immers, Schwa-deletie voor vokalen, (11), zou die schwa toch weer doen verdwijnen. Wat overblijft is de observatie dat sommige suffixen een schwa voor zich hebben.

De ‘correct account’ waar (23b) naar verwijst bestaat uit drie dingen. Eerst een regel met o.a. # in de structuurbeschrijving. Dan een opmerking dat die regel voornamelijk lexicaal bepaald is. Dat moet blijken uit een paar als vijfling/lieveling.¹⁷ B. overweegt niet een morfologisch alternatief waarbij twee WFRs bezig zijn met als basis in het ene geval een telwoord en in het andere geval een adjectief. Voor een paar als wereldlijk/oorzakelijk overweegt B. niet een fonologisch alternatief waarbij in het eerste geval de schwa in de stam insertie tegenhoudt. Ten derde wordt toegegeven dat op die pagina geen ‘complete formal account’ staat. Maar er staat niets pro (23b).

17 Ik stel voor om in de Nederlandse morfologieliteratuur van de halflingen (Schucharts vertaling van de halfling van Tolkien) een vijfling te maken. De hobbits vergeven het mij.

4.3. Een MSC

B. (1977: 22) herhaalt de aloude observatie dat in het algemeen de set van ‘grammatikale’ fonemen in talen een subset is van de ‘lexicale’ fonemen, neemt daarom aan dat er MSCs voor affixen zijn, en postuleert de volgende MSC:

(24)	If a suffix is preceded by the boundary +, it always has a vowel as its first segment.

Allereerst merk ik op dat (24) kennelijk alleen voor derivationele suffixen geldt, want alle inflexiesuffixen zijn + (B. 1977: 94), en daar hoort o.a. ook de dentale consonant in hij blijft bij, tenzij inflexie voor B. buiten de MSCs valt (wat ik best zou vinden). Dan wordt (24) gebruikt om suffixen als sel en te van een # te voorzien, want ‘this assumption makes correct predictions about the possible suffix-sequences in which they can occur...and it can be maintained now that all + suffixes are vowel-initial, i.e. the MS-condition proposed in [(24)] can be maintained.’ (B. 1977: 80). Het eerste ‘indirect argument’ (p. 80) is al in paragraaf 4.1.1. verdwenen. Dus blijft slechts het MSC-argument over. Het gebruik van een MSC als enig argument is circulair. Bovendien merkt¹⁸ B. (1980: 112 n2), geïnspireerd door adjectieven als Drents en aards uit Zonneveld (1979) op dat die op +s eindigen. Dus, merk ik nu op: (24) is er niet. Dus vervalt het MSC-argument voor toekenning van # aan sel, te, schap, nis, dom, etc. (cf. B. 1977: 80).

18 Woorden als Suriname hebben geen schwa voor de afleidings-s (als in Surinaamse sergeants); die schwa blijft staan voor de buigings-s (als in Surinames uitvoer). B. verwijst naar dit soort data met: ‘al die uitzonderlijke gevallen’.

[p. 46]

4.4. Ook lijk nog

Over het suffix lijk zegt B. (1977: 83) eerst dat vanwege lie [f](e)lijk het suffix #lijk moet zijn. Vanwege vormen als hebbelijk en landelijk beseft hij later (p. 87) dat Auslautverhärtung behalve correct lie[f](e)lijk ook incorrect lan[t](e)lijk op zou leveren. B. schrijft dan een regel die o.a. v stemloos maakt voor ‘#lijk’. Maar op dat moment is het argument voor #lijk verdwenen; immers, het gaat ook goed als de regel geschreven wordt met ‘+ lək’ in de structuurbeschrijving.¹⁹ Het laatste argument voor # suffixen is verdwenen.

19 Als hier iets regelmatigs verantwoordelijk is voor de presuffigale stemloze obstruent in adjectieven als liefelijk, en wereldlijk (vs. onhebbelijk) dan is de regel:




Ik neem aan dat de presuffigale schwa later wordt ingeschoven.

5. Klemtoon

Hoewel de rol van B.'s klemtoonanalyses in de argumentatie voor de #/ + affixtheorie niet duidelijk is, poogt hij toch klemtoondata te gebruiken. Zo staat in B. (1977: 72) ‘The assumption of two types of suffix boundaries...will be motivated by means of...the stress countours of complex words with suffixes...’. Dat lijkt te zijn afgezwakt tot: ‘decisive criterion for which boundary must be associated with an affix is not its stress behaviour...’ (p. 85). Wat dan nog overblijft is misschien: ‘In most cases the chosen boundary also predicts...whether an affix is stressneutral or not’ (p. 85). Maar die klemtoonpredictie kan niet meer gemaakt worden, gegeven de juistheid van mijn paragrafen 3 en 4. Dat lijkt met geen verlies, gezien ook al de afzwakking ‘in most cases’ in het laatste citaat.

Trouwens, Van Marle 1978, W. Zonneveld 1979 en R. van Zonneveld 1979 hebben erop gewezen dat de klemtoonbeschrijving van B. (1977) niet klopt. B. (1980: 114-5) geeft een nieuwe ‘schets’ (p. 115) voor klemtoon, waaruit hij concludeert dat door de #/ + affixtheorie twee generalisaties formeel zijn weer te geven. Die generalisaties (p. 116) zijn:

(25)	(a)...dat alleen...+ suffixen zelf het hoofdaccent van een woord kunnen dragen.
	(b) Bovendien dragen woorden die intern een # bevatten nooit het accent op de laatste beklemtoonbare syllabe.

Maar als het juist is dat er geen motivatie is om # suffixen te postuleren, komt ‘generalisatie’ (25a) neer op de aloude observatie dat sommige suffixen (aal, esk, in, es, etc.) klemtoondragend zijn. En vanwege B.'s representaties als boeren#zoon (p. 71), stad#huis (p. 71), gods#dienstig (p. 82) en weten#schappelijk (vgl. p. 90: #schap) klopt (25b) niet.

Ik concludeer dat B. geen klemtoondata en -analyse heeft gegeven ter ondersteuning van de #/ + affixtheorie.

6. Samenstelling(achtige) structuren

Er moet een subcomponent van de woordvormingscomponent zijn, die er o.a. voor zorgt dat er in een boundarytheorie tussen de leden van een samenstelling een # boundary komt als in (26):

(26)	hol#bewoner vrede#lievend koffie#zet#apparaat

Ik volg de suggestie van D. Siegel (in ongepubliceerd werk, voor zover ik weet) voor het Engels dat woorden als cowlike volgens de principes van samenstellingen worden afgeleid, wat in een boundarytheorie²⁰ betekent dat dan uit dezelfde subcomponent ook samenstellingachtige structuren komen als in (27):

20 Vergelijk Kooij 1980: ‘Dutch compounds as well as [forms like goudachtig] contain word-internal boundaries’.

[p. 47]

(27)	zijde#achtig	meta#taal
	vijf#ling^21	tele#lens
	hoed#loos	para#nimf

Bij deze claim laat ik het hier. Morfologisch onderzoek zal moeten uitwijzen in hoeverre het inzicht dat vormen als Xlike, die uitgaan op een ‘semisuffix’ voor Marchand (1969: 356-8), of ‘semiword’ voor Siegel, eenzelfde morfologische structuur hebben als echte samenstellingen en in welke opzichten een andere.

Dat ‘semiwords’ zich fonologisch als samenstellingselement gedragen blijkt uit de Auslautverhärtung in roo[t]achtig/roo[t]aarde. en uit de syllabificatie van rood.ach.tig/rood.aar.de. Ook de klemtoondata als in kewachter/keachtig²² en in (28ab) tegenover de data met een prefix in (28c)

(28)	(a)	(b)	(c)
	mtataal	mortaal	metafor
	pranimf	wternimf	parabot
	tlelens	wterlens	telefon

laten dat zien.

Dit artikel gaat over affixen, zodat de morfologische karakterisering van de samenstelling (achtige) structuren verder buiten beschouwing moet blijven.

21 Een morfeem als ling komt ook in de affixsubcomponent voor, en verschijnt dan in vormen als lieveling. Ook uit (28) blijkt dat morfemen als meta in de affixsubcomponent voorkomen en in de samenstellingssubcomponent. In een boundarytheorie worden twee boundaries in die twee subcomponenten gespecificeerd: Elke subcomponent heeft zijn eigen grenssymbool.

22 Gedwongen door zijn klemtoonanalyse en #/ + affixtheorie moet B. (1977: 74, 98) voor affixen als achtig en meta (in (28a)) ook nog onderliggende klemtoon aannemen. In zijn woorden:
‘speakers of Dutch have to learn that certain # affixes...get underlying primary stress...’ (B. 1977: 104).

Coda

Dank zij de structuur van het Nederlands wordt ons nu een nieuwe paragraaf, over zogenaamde # infixen, bespaard, en is de Coda bereikt.

In par. 2 heb ik het belang van conventie (4) laten zien, want regels letten normaal niet op +. De syllabificatieregels (hoe die er ook uitzien) en de regel Schwa-deletie voor vocalen doen dat dan ook niet (par. 3). In par. 4 werd aangetoond dat in B.'s betoog voor zogenaamde # suffixen o.a. voorkwamen: (i) een vermoedelijk onachterhaalbaar, ongemotiveerd principe (17); (ii) een MSC (24) die niet blijkt te bestaan; (iii) oppervlakkige analyses. Het bestaan van zogenaamde # affixen leidde zelfs (iv) tot een complicering van de Nederlandse grammatica, in het bijzonder een ‘somewhat complicated’ (B. 1977: 155) organisatie van de WF-component, en (v) tot de noodzaak Schultinks tegenvoorbeelden weg te wuiven.

Ik concludeer dat er geen evidentie is te vinden in B. voor de stelling dat kinderen morfologische of fonologische data tegenkomen die leiden tot het postuleren van een speciaal affixtype dat geassocieerd wordt met #. Dat is een gunstig resultaat. Ook met het oog op toekomstig morfologisch onderzoek naar de structuur van de samenstellingssubcomponent en onderzoek naar boundaryloze theorieën.²³

Herhalen wij tenslotte (1), voor het gemak van de lezer, als (29):

(29)	Met name ontbreekt evidentie voor het onmiddellijk laten voorafgaan van bepaalde suffixen en het onmiddellijk laten volgen van bepaalde prefixen door andere dan + boundaries.

23 Zie bv. De Rooij 1980.

[p. 49]

Bibliografie

Booij, G.E., 1975. ‘Generatieve morfologie en grenssymbolen’, Spektator 5: 2-16.

Booij, G.E., 1977. Dutch morphology, a study of word formation in generative grammar. Dordrecht: Foris Publications.

Booij, G.E., 1980. ‘Woordstructuur en accent’, De Nieuwe Taalgids 73: 110-119.

Kiparsky, P., 1973. ‘Phonological representations’, in Three dimensions oflinguistictheory (ed. O. Fujimura). Tokyo: TEC. Cy.

Kiparsky, P. 1976. ‘Discussion’, in The application and ordering of grammatical rules (ed. A. Koutsoudas). Den Haag: Mouton.

Kooij, J.G., 1980. ‘Morpheme boundaries or syllabe boundaries’, in Studies in Dutch phonology (eds. W. Zonneveld et. al.). Den Haag: Nijhoff.

Marchand, H., 1969^2. The categories and types of present-day English word-formation. München: C.H. Beck'sche Verlagsbuchhandlung.

Marle, J. van, 1978. ‘Review of Booij 1977’, Lingua 46: 265-75.

Rooij-Bronkhorst, A. de, 1980. ‘Past participle prefix ge-deletion and the role of stress in Dutch complex verbs’, in Studies in Dutch phonology (eds. W. Zonneveld et. al.). Den Haag: Nijhoff.

Schultink, H., 1977. ‘Nederlandse affixen en hun boundaries’, Spektator 6: 472-6.

Schultink, H., 1980. ‘On stacking up affixes, mainly in Dutch words’, in Linguistic studies offered to Berthe Siertsema. (eds. D.J. van Alkemade et al.). Amsterdam: Rodopi.

Smith, N.S.H., 1976. ‘-AAR’, Leuvense bijdragen 65: 485-96.

SPE: Chomsky, N., en M. Halle, 1968. The Sound Pattern of English. New York: Harper and Row.

Trommelen, M. en W. Zonneveld, 1979. Inleiding in de generatieve fonologie. Muiderberg: Coutinho.

Zonneveld, W., 1979. ‘Bespreking van Booij 1977’, De Nieuwe Taalgids 72: 361-8.

Zonneveld, R. van, 1979. ‘Bespreking van Booij 1977’, Glot 2: 171-9.

Zwarts, F., 1975. ‘Aar, -arij, -sel, en -te’, Taalkundig bulletin van het Nederlands Instituut der Rijksuniversiteit Groningen 6: 9-23.