Spektator. Jaargang 3

[p. 574]

Notities

André Hanou: Gegevens over F.L. Kersteman (1728-±1793).

Bij een onderzoek in Rotterdam naar een geheel andere figuur kwam ik bij de ‘criminele besoignes’ toevallig enkele akten tegen betreffende de tijdschrift-, romanen schotschrijver Franciscus Kersteman, die wegens valsheid in geschrifte een dertiental jaar in die stad gevangen gehouden werd. Een tweetal akten neem ik hier over, niet omdat er over K. en diens proces enz. niet veel méér materiaal in de eigenlijke sententieboeken aanwezig is, maar omdat K.'s biograaf (D.J.H. Ter Horst. Franciscus Lievens Kersteman. Het leven van een 18e-eeuwschen avonturier. A'dam 1937) deze akten mogelijk niet gezien heeft of anders geïnterpreteerd: hij stelt n.l. dat K. misschien op onjuiste gronden veroordeeld is (p. 48), maar uit de eerste overgenomen akte blijkt dat er ook bewijsstukken zijn geweest buiten het eigenlijke proces om; uit de tweede blijkt, wat bij Ter Horst niet duidelijk is, dat K. pas in 1778 verlof kreeg om met vertalen in plaats van met houtzagen (de contemporaine variant op ‘zakjesplakken’) in zijn onderhoud te voorzien; onder scherpe voorwaarden trouwens om eventuele eigen literaire insluipsels van K. te weren - iets wat zich ook voordoet bij het geval Weyerman. Een derde en laatste akte betreffende K. in de boeken der Criminele Besoignes (schepenarch. no. 113, fo. 133), hier niet weergegeven, behelst het verlof door schepenen gegeven aan Jan de Leeuw, Rotterdams boekverkoper, om door K. te laten nazien en vermeerderen een nieuwe editie van Willem van Alphen's Papegaey of formulierboek, alweer met vermaning zich soigneuselijk voor misbruik door K. in deze affaire te wachten.

GA R'dam, Schepenarch. 112 (Crim. besoignes), fo. 15 (Schepenverg. 10 mei 1774):

De Requirant R:O: zegt, dat nadat in het ordinaire crimineel proces tusschen den Requirant R:O, als Eisscher in cas crimineel ter eenre, op ende jegens den voornoemde gevange als verweerder ter andere zijde, voor UEdele Achtbare litispendent, was gevallen een voldingen, en na dat reets de Inventaris van stukken aan de zijde van den Requirant was gebragt in gereedheid om van dezelve ter Rolle te kunnen werden gedient, ter kennisse van den Requirant is gekomen, dat de gevange zig nog schuldig hadde gemaakt aan het fabriceeren van een valsche Wissel, en met dezelve zijnen naasten te bedriegen, mitsgaeders van het zijne te ontzetten en te berooven.

Dat de Requirant R:O:, zig vervolgens op het voorszeide op nieuws ontdekte fait, ende omstandigheden van dien, naeder geinformeerd hebbende, dan ook bekoomen heeft de noodige bewijzen.

Dat de Requirant R:O:, dienvolgende vermeint, dat het recht van de Hooge Overigheijd vordert, dat de voornoemde gevange over het zelve op nieuws ontdekte fait, extraordinaire werde gehoort ende geexamineert, dat inmiddels het voorszeide ordinair proces werde gehouden in statu, ter tijd en wijlen toe, dat het voorszeide verhoor afgeloopen, mitsgaeders den uitslag van het zelve gezien zal zijn.

[p. 575]

Derhalve levert den Requirant R:O: aan UEdele Achtb. over de voorgemelde valsche wissel met de beedigde verklaringe dienaangaande ingewonnen, en versoekt voorts UEdele Achtbare decreet & authorisatie, ommede voornoemde gevange over het voorgemelde door hem geperpetreerde fait extra ordinarie te doen hooren, ende te examineeren, ende dat inmiddels het voorszeide ordinaire proces moge worden gehouden in statu, ter tijd en wijlen toe, dat het zelve extra ordinaire porces afgeloopen, en den uitslag vandien gezien zal zijn; mitsgaders dat de voornoemde inmiddels en geduurende het voorszeide extraordinaire proces werd gestelt ende gehouden buiten acces, met interdictie aen den cipier om aen iemant, wie hij ook zoude mogen wezen, te geeven acces tot den voornoemde gevange tot dat dienaengaende door UEdele Achtbaere naeder zal zijn gedisponeerd.

/get./ J. Cordelois.

in margine stont.

Schepenen der Stad Rotterdam gezien en geëxamineert hebbende den inhoud van het nevenstaende versoek, verklaeren dat daer in niet kan werden getreden. Actum den 10e Mey 1774, praesent alle de Heeren [...].

volgen de bijlaegen van het vorenstaende versoek

f. 168.12 Holl: Court: 's Hage den 22e Mey 1771

De heer Martinus van Aken, koopman te Amsterdam, gelieve zes weken na dato te betalen aan de Heer Mr. F: Lievens, op ordre een somma van Een hondert agt en zestig Guldens, en twaalff stuijvers, hollands courant. Zal UEdele valideeren tot liquidatie van Rekening. De waerde dezes na genoegen ontfangen / get: /

Josua vander Horst & Compagnie.

De Heer M. van Aken

coopman op den Nieuwendijk

te Amsterdam

lager stont.

geaccepteert.

M:V: Aken

in dorso stont

voor mijn aan Toonder dezes (get:) f: Lievens -

aan d'andere zijde stont

Exhibitum in Iudicio op den stadhuise Culemborg - den 2e May 1774: /:get: /I. Walbeeck

Ibidem, fo. 134 (Vergadering 13 nov. 1778):

In deliberatie gebragt zijnde dat Mr. Franciscus Lievens Kersteman thans geconfineert in het werkhuis dezer stad ten tijde der visitatie van het voornoemde huis op den 31e october laatstleden aan dit collegie hadde geremonstreert zijne ongeschiktheid omme zijnen kost te winnen met het zagen of kappen van verfhout, het kammen of spinnen van wol, en diergelijk grof werk, waartoe de geconfineerdens in het voornoemde huis doorgaans wierden geemployeert, en mitsdien verzogt dat aen hem mogte worde gepermiteert om zig het noodig onderhoud in het voornoemde huis te verschaffen door het translateeren van Fransche of Latijnsche boeken en werken in de nederduitsche Taal, en vooral reflexie genomen zijnde op het favorabel appui van de Regenten van het voornoemde huis te dien opzigte, is goed gevonden en verstaan, welgemelde Regenten van het voornoemde Huis te authoriseren en te qualificeeren, gelyk dezelve geauthoriseert en gequalificeert worden by dezen, omme voornoemde Mr. Franciscus Lievens Kersteman provisioneel, en van tyd tot tyd te mogen permitteeren om onder hun opzigt, en onder zoodanige precautien als zy dienstig zullen oordeelen, goede en gepermitteerde Fransche en Latijnsche Boeken en Werken in de Nederduitsche Taal te translateren, en ook daarmede zijn kost te winnen; des egter dat hij geconfineerde zig wel soigneuselijk wagte, om onder de benaming van Translateren, eenigerhanden eigen werk, hoe ook genaamt, en dus ook geen noten of bij-

[p. 576]

voegsels betrekkelyk tot eenig ander werk, zonder voorgaande expres consent van dit college te schrijven, of in het ligt te geven, ofte andersints deze gratie op eenige wyze te misbruiken op poene dat in zulk geval deze permissie ilico zal worden ingetrokken: En zal extract hiervan worden gegeven aan de Regenten van het voornoemde Werkhuis omme te dienen tot derzelver naregtinge, en zig daarna te kunnen reguleren.