Spektator. Jaargang 2

[p. 440]

P. van Hauwermeiren
De inventarisatie van vijftig jaar leesbaarheidsonderzoek.

Onder de titel ‘Vijftig jaar Leesbaarheidsonderzoek’ verscheen in Spektator, 1 (1971-1972) een artikel van Piet van Caldenborgh en Fritz Zondervan^1.. Het was de inleiding van een bibliografie over het leesbaarheidsonderzoek die dezelfde auteurs hadden samengesteld^2.. Deze inleiding is een uiteenzetting over het gebruikte apparaat en ook over het beoogde doel: aantonen dat het Amerikaanse onderzoek i.v.m. ‘reading ease’, in de jaren 1958-1970 kwantitatief, d.i. qua aantal publikaties, niet in de impasse heeft verkeerd. Dat precies de jaren 1958-1970 uitgekozen werden, heeft te maken met de keuze van het apparaat. Uitgangspunt was de geannoteerde bibliografie die voorkomt in George R. Klare, The Measurement of Readability^3.. Deze bibliografie vermeldt 482 titels. De opgenomen artikels waren gepubliceerd in ongeveer honderd verschillende tijdschriften. In tweeëntwintig van die tijdschriften waren vijf of meer artikels over leesbaarheid verschenen. Piet van Caldenborgh en Fritz Zondervan hebben gemeend dat zij de publikaties over leesbaarheid van na 1957 vooral in die tijdschriften konden vinden, temeer omdat de 22 tijdschriften op vijf na, een uitgesproken pedagogisch (educational) en psychologisch karakter hadden en het er dus naar uitzag dat over het leesbaarheidsonderzoek vooral in pedagogische en psychologische tijdschriften wordt gepubliceerd.

De auteurs hadden er aanvankelijk blijkbaar geen weet van dat de jongste jaren in de V.S. een aantal tijdschriften zijn beginnen te verschijnen waarin uitsluitend leesproblemen worden behandeld. We denken o.m. aan The Reading Teacher (vanaf 1946), Journal of Reading (vanaf 1956), Journal of Developmental Reading (vanaf 1957), The Journal of the Reading Specialist (vanaf 1960), Reading improvement (vanaf 1963), Reading Research Quarterly (vanaf 1965) en Journal of Reading Behavior (vanaf 1969). Nieuwe publikatiemogelijkheden voor studies over leesbaarheid bieden sedert enkele jaren ook de Yearbooks van de National Reading Conference (vanaf 1951) en de Proceedings van de International Reading Association (vanaf 1956). We kunnen dus zeggen dat de neerslag van het leesonderzoek in de V.S. zich vooral langs specifieke kanalen verbreidt.^4.

1. Van Caldenborgh, Piet & Zondervan, Fritz, Vijftig jaar leesbaarheidsonderzoek, Spektator, 1 (1971-1972), p. 267-274.

2. Zondervan, Fritz & Van Caldenborgh, Piet, Leesbaarheid. Deel 2a. Inventarisatie: vijftig jaar leesbaarheidsonderzoek. Een alfabetische en systematische bibliografie. Amsterdam, Vrije Studierichting Taalbeheersing, Universiteit van Amsterdam, 1971

3. Klare, George R., The measurement of readability, Iowa, Iowa State University Press, 1964.

4. Van Hauwermeiren, Paul, De wetenschappelijke belangstelling voor het lezen in de V.S., Wetenschappelijke tijdingen, 30, 1971, p. 318-319.

[p. 441]

Kennis van deze kanalen is onontbeerlijk voor wie een bibliografie wenst op te zetten over het Amerikaanse leesbaarheidsonderzoek. De jaarlijks terugkerende Summaries over het onderzoek op het gebied van het lezen, die in The Journal of Education Research verschijnen, hebben op het apparaat van Piet Caldenborgh en Frits Zondervan een belangrijke aanvulling gevormd. Doch deze aanvulling noch het sneeuwbaleffect, dat ontstaat doordat gevonden literatuur bron is voor nieuwe literatuur, kon de leemten aanvullen die door een minder gelukkige keuze van het basisapparaat in de bibliografie voorkomen. Hoe groot dat aantal leemten wel is blijkt uit de omvang van het Supplement^5. dat de auteurs reeds na een maand aan hun bibliografie toevoegden. Toen deze reeds ter perse was, kregen zij de beschikking over vier recente Amerikaanse bibliografieën. Zo werd het mogelijk hun lijst van 277 titels met niet minder dan 86 titels aan te vullen.

Door de publikatie van het supplement is de bibliografie van Piet van Caldenborgh en Fritz Zondervan een van de volledigste geworden die over het leesbaarheidsonderzoek van de laatste jaren bestaan. We zijn met de auteurs de mening toegedaan dat het Nederlandse leesbaarheidsonderzoek niet van de grond komt door een onverklaarbare onwetendheid over de recente ontwikkeling van het onderzoek in de V.S. en dat het verstrekken van zoveel mogelijk informatie over deze ontwikkeling de toestand ten onzent gunstig kan beinvloeden. Daarom willen we in dit artikel vooral de ons bekende titels signaleren die wij in de bibliografie noch het supplement

Figuur 1
Histogram van het aantal publikaties per jaar tussen 1920 en 1972.

5. Zondervan, Fritz & Van Caldenborgh, Piet, Supplement op leesbaarheid, deel 2a. Inventarisatie: vijftig jaar leesbaarheidsonderzoek. Een alfabetische en systematische bibliografie. Amsterdam, Vrije studierichting Taalbeheersing, Universiteit van Amsterdam, 1972.

[p. 442]

hebben gevonden (Lijst I). Het zijn er 37, Als we ze optellen bij de titels uit de Bibliografie (277) en het Supplement (86), verkrijgen we een totaal van 410. In de periode van 1958 tot en met 1971 zijn er in de V.S. dus op het gebied van de reading ease alleszins meer dan vierhonderd publikaties verschenen. We hebben het aantal publikaties per jaar vanaf 1921 tot en met 1971 in een histogram uitgezet (zie figuur 1, pag. 441). We kunnen eruit aflezen dat het leesbaarheidsonderzoek, kwantitatief gezien, sedert 1961 een tweede bloeiperiode kent, met een gemiddeld aantal publikaties per jaar dat aanmerkelijk groter is dan in de eerste bloeiperiode (1947-1954).

Bij enkele van de titels die we wel bij Van Caldenborgh en Zondervan hebben aangetroffen, bleek de bibliografische informatie niet up-to-date: een paar keer wordt als niet gepubliceerd vermeld, wat wel verschenen is; herdrukken van artikels in verzamelbundels worden niet gesignaleerd. We menen er dan ook goed aan te doen bij enkele nummers uit de Bibliografie en het Supplement een aanvulling te geven. (Lijst II).

Lijst I

Na 1957 verschenen Amerikaanse publikaties over de ease of understanding die niet door P. van Caldenborgh en F.Zondervan vermeld worden.

Aquino, Milagros, Development of Linguistically-based Readability Formula, San Antonio, Southwest Regional Laboratory, 1968.

Barganz, Jean C. & Dulin, Kenneth L., Readability Levels of Selected Mass Magazines From 1925 tot 1965. In: George B. Schick & Merrill M. May (Eds.), Reading: Process and Pedagogy, Vol. II: Pedagogy, Nineteenth Yearbook of the National Reading Conference, Milwaukee, Wisc. The National Reading Conference, 1970, p.26-30.

Bormuth, John R., Comparisons among cloze test scoring methods. In: J.A. Figurel (Ed.), Reading and Inquiry, Newark, Delaware, International Reading Association, 1965.

Bormuth, John R., Designing correlation readability studies. In: John R. Bormuth (Ed.) Research Designs in Reading, Highlights of the 1966 pre-convention institues, Newark Delaware, International Reading Association, 1967, p.17-27.

Bormuth, John R., Designs of readability research. In: J.A. Figurel (Ed.), Vistas in Reading, Newark, Delaware, International Reading Association, 1967, p.485-489.

Bormuth, John R., Readability, measurement of. In: Lee C. Deighton (Editor-in-chief), The Encyclopedia of Education, S.L. The Macmillan Company & The Free Press, 1971, Vol. 7, p. 361-368.

[p. 443]

Bormuth, John R., Development of readability analyses, Final Report, U.S. Office of Education Contact No OE C-3-7-070052-0326. The University of Chicago, March, 1969.

Botel, Morton, Botel predicting readability levels, Chicago, Follet Publishing Company, 1962.

Bowers, Frederick & Nacke, Phil. L., Cloze, Transformational theory, and redundancy, Journal of Reading Behavior, 4, 1971, p. 20-33.

Coke, Esther U. & Rothkopf, Ernst Z., Note on a simple algorithm for a computer-produced reading ease score, Journal of Applied Psychology, 54, 1970, p. 208-210.

Coleman, Edmund B., Approximations to English: some comments on the method, American Journal of Psychology, 76, 1963, p. 339-347.

Coleman, Edmund B., Generalizing to a language population, Psychological Reports, 14, 1964, p. 219-226.

Crane, Loren Danford, Levels of structural difficulty in language and readability, Speech Monographs, 31, 1964, nr. 3, p. 228.

Dye, Omar A., The effects of translation on readability, Language and Speech, 14, 1971, p. 392-397.

Fang, Irving E., By computer: Flesch's Reading Ease score and syllable counter, Behavioral Science, 13, 1968, p. 249-251.

Farr, Roger C., Measurement of Reading Achievement, Newark, Delawere, Eric/Crier & Ira, 1971, (Reading Research Profiles Bibliography Series).

Haskins, Jack B., Validation of the abstraction index as a tool for content effects analysis and content analysis, Journal of Applied Psychology, 44, 1960, p. 102-106.

Jacobson, Milton P. & Mac Dougall, Mary Ann, Computer Management of information and structure in computer-supportered instructional materials, Educational Technology, 10, 1970, p. 39-42.

Jefferson, George L.-Jr., Lexical and structural items as predictors of readability for high and low ability readers. In: George B. Schick & Merrill M. May (Eds.), Reading: Process and Pedagogy. Nineteenth Yearbook of the National Reading Conference. Vol. I: Process. Milwaukee, Wisconsin, The National Reading Conference, 1970, p. 172-178.

Kelly, Eva M., Readability formulas in evaluating supplementary readings for high school business classes, Ball State Journal for Business Educators, 41, 1970, nr. 3, may 1970, p. 2-9.

King, J. David & Cofer, Charles N., Exploratory studies of stories varying in the adjective-verb quotient, The Journal of General Psychology, 62, 1960, p. 199-221.

[p. 444]

Klare, George Roger, Some empirical predictors of readability. In: Ernst Z. Rothkopf & Paul E. Johnson (Eds.), Verbal Learning Research and the Technology of Written Instruction, New York, Teachers College Press, Teachers College, Columbia University, 1971, p. 241-254.

Kling, M. & Haimowitz, C., Application of Readability formulas for non-school reading materials at the primary grade level, New Brunswick, New Jersey, Rutgers, The State University, 1966.

Koenke, Karl, Another practical note on readability formulas, Journal of Reading, 15, 1971, p. 203-208.

McGinitie, Walter H., Discussion of Professor Coleman's paper. In Ernst Z. Rothkopf & Paul E. Johnson (Eds.), Verbal Learning Research and the Technology of Written Instruction, New York, Teachers College Press, Teachers College, Columbia University 1971, p. 205-215.

McGinitie, Walter H. & Tretiak, Richard, Measures of sentence complexity and predictors of the difficulty of reading materials, Proceedings of the 77th Annual Convention of the American Psychological Association, New York, MacMillan, 1969.

Nunnally, Jum C., Popular Conceptions of Mental Health, New York, Holt, Rinehart & Winston, 1961.

Pauk, Walter, Another practical note on readability formulas, The Journal of the Reading Specialist, 9, 1970, p. 141-143.

Potter, C. Thomas, A Taxonomy of Cloze Research, Part I: Readability and Reading Comprehension, Inglewood, California, Southwest Regional Laboratory for Educational Research and Development, 1968.

Powers, Richard D. & Ross, J.E., New Diagrams for calculating readability scores rapidly, Journalism Quarterly, 36, 1959, p. 177-182.

Rankin, Earl F. - Jr., Research design on the cloze procedure. In: J. Allen Figurel (Ed.), Vistas is Reading, Delaware, Newark, International Reading Association, 1967, p. 489-491.

Rentel, V.M. & Kennedy, J.J., Word length and form class factors in a sample of continuous prose. In George B. Schick & Merill M. May (Eds.), Reading: Process and Pedagogy, Nineteenth Yearbook of the National Reading Conference. Vol. I: Process, Milwaukee, Wisc., The National Reading Conference, 1970, p. 263-269.

Rudell, Robert B., Reading comprehension and structural redundancy in written material. In: J.A. Figurel (Ed.) Reading and Inquiry, International Reading Association Conference Proceedings 10, Newark Delaware, International Reading Association, 1965, p. 308-111.

Smith, E.W., Krouse, S.W. -Jr. & Atkinson, M.M., Readability formulas. In: The Educator's Encyclopedia, Englewood Cliffs, N.J., Prentice Hall, 1961, 1966⁵, p. 442-454.

[p. 445]

Sprague, Carlton William, Textbook readability: measurements by objective formulas compared to judgments of experienced teachers, Dissertation Abstracts, 29, 1969, p. 2453-A.

Walters, Theodore William S.J., Readability in German: some levels of difficulty encountered in reading professrional theological literature in German, Dissertation Abstracts, 27, 1967, p. 2520 A.

Symyrozum, Kenneth, The readability of textbooks, Reading Improvement, 7, 1970, p. 30-55.

Lijst II

Bibliografische aanvullingen bij enkele titels uit de Bibliografie en het Supplement.

030 Bormuth, John R., Factor validity of cloze tests as measures of reading comprehension ability, Reading Research Quarterly, 14, 1969, p. 358-365.

034 Bormuth, John R., New developments in readability research, Elementary English, 44, 1967, p. 840-844. Herdrukt in: John R. Bormuth, (Ed), Readability in 1968, Champaign, Illinois, National Councilof Teachers of English, 1968, p. 1-6.

035 Bormuth, John, R., Cloze readability procedure, Elementary English, 45, 1968, p. 429-436. Herdrukt in: John R. Bormuth (Ed.) Readability in 1968, Champaign, Illinois, National Council of Teachers of English, 1968, p. 40-47.

056 en 057 Coleman, Edmund B., Experimental studies of readability, Elementary English, 45, 1968, p. 166-178, 316-324 en 333. Herdrukt in: John R. Bormuth (Ed.), Readability in 1968, Champaign, Illinois, National Council of Teachers of English, 1968, p. 18-39.

058 Coleman, Edmund B., Developing a technology of written instruction: some determiners of the complexity of prose. In: Ernst Z. Rothkopf en Paul E. Johnson, (Eds.), Verbal Learning Research and the Technolgy of written Instruction, New York, Teachers College Press, Teachers College, Columbia University, 1971, p. 155-204.

212 Rankin, Earl F. -Jr., The cloze procedure - its validity and utility. In: Oscar S. Causey & William Eller (Eds.), Starting and Improving College Reading Programs, Eighth Yearbook of the National Reading Conference, Texas Christian University Press, Fart Worth, 1959, p. 131-144. Herdrukt in Roger Farr (Ed.), Measurement and Evaluation of Reading, New York, Harcourt, Brace & World, 1970, p. 237-253.

432 Tracy, Robert J. & Rankin, Earl F., - Jr., Methods of evaluating residual gain scores in the reading program Journal of Reading, 10, 1967, p.363-371. Herdrukt in Roger Farr (Ed.), Measurement and Evaluation of Reading, New York, Harcourt, Brace & World, 1970, p. 366-376.

[p. 446]

270 Wiener, Morton & Cromer, Ward, Reading and reading difficulty: a conceptual analysis, Harvard Educational Review, 37, 1967, p. 620-643. Herdrukt in: Doris V. Gunderson (Comp.), Language and Reading, an Interdisciplinary Approach, Washington, Center for Applied Linguistics, 1970, p. 136-162.