Spektator. Jaargang 1

[p. 553]

Bob van de Velde
Vrije nieuwsgaring

De rubriek Vrije nieuwsgaring wordt verzorgd door medewerkers van de Afdeling Dokumentatie Nederlandse Letterkunde (in het vervolg afgekort tot Afd. DNL) van het Instituut voor Neerlandistiek, Lambert-ten-Katehuis, 3e verdieping, kamers 319 en 321, Herengracht 330-336, Amsterdam-C., tel. [phone]; toestellen 3276 en 3271. Ieder die op enigerlei wijze wil reageren op mededelingen in deze rubriek gedaan, wordt verzocht zich tot de afd. DNL te wenden. Voor het geval er daarnaast ook behoefte is aan rechtstreeks kontakt met de personen of instellingen die in deze rubriek worden genoemd, worden hun adressen opgenomen in de adressenlijst achter in deze aflevering van Spektator.

Vermeldingen

Hermans, W.F.: Frans Janssen en Rob Delvigne stellen een bibliografie samen van het verspreide werk van W.F. Hermans. Deze bibliografie bevat in de eerste plaats een chronologisch geordende lijst van zijn publikaties in kranten, weekbladen en tijdschriften, alsmede boekbijdragen (zoals Hermans' Inleiding in Stefan Themersons Kardinaal Pölätüo). Daarnaast komt er een index zowel op voorpublikaties van zijn werk als op de tijdschriften waaraan hij heeft meegewerkt. Tenslotte zal in het boekje, dat in het najaar bij de Erven Thomas Rap verschijnt, ook een lijst van (gedrukte) interviews worden opgenomen. Bij het opdelven van deze artikelen is dankbaar gebruik gemaakt van door het Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum, kranten en partikulieren aangelegde knipselverzamelingen. Iedereen die inlichtingen kan geven welke kunnen leiden tot opsporing van obskure publikaties van W.F. Hermans in bovengenoemde zin wordt verzocht zich (met spoed!) in verbinding te stellen met Rob Delvigne.

Parodieën op prognostikaties: H. Pleij bereidt een proefschrift voor dat als voorlopige titel draagt Zestiende-eeuwse parodieën op prognostikaties (jaarvoorspellingen à la de Enkhuizer Almanak kunnen in zekere zin worden

[p. 554]

beschouwd als 20e-eeuwse ‘prognostikaties’.). Het ligt in zijn bedoeling een achttal teksten, gedrukt in de periode 1520-1570, uit te geven, voorzien van kommentaar en voorafgegaan door een plaatsbepaling van het genre in een Europese traditie vanaf de 15e eeuw.

Prozaromans: In het kader van de door H. Pleij opgezette projekten, waarvan hieronder sub Varende luyden melding wordt gemaakt, houdt R.J. Resoort zich in het biezonder bezig met prozaromans uit de 15e en 16e eeuw. Voor verdere gegevens zie onder Varende luyden.

Spelregels in drukverkeer:

Indien de onder 1 bedoelde inkomsten worden genoten uit of in verband met arbeid of bedrijf, ter hand genomen voor de dag, waarop het ontslag, ter zake waarvan het wachtgeld / de uitkering u is toegekend, u is aangezegd of door u is aangevraagd, hoeveel bedroegen deze dan laatstelijk voor die dag?

Om de fabrikage van dit soort zinnen althans in gemeentelijk drukwerk te voorkomen heeft de heer A. Stork, direkteur van de Stadsdrukkerij van Amsterdam, het initiatief genomen om in samenwerking met de Afdeling Taalbeheersing van het Instituut voor Neerlandistiek te Amsterdam een boekje uit te geven over ‘spelregels in drukverkeer’. Er formeerde zich een werkgroep, die bestond uit mevrouw C. Brackenhoff, W. Maase en A. Stork van de Stadsdrukkerij en mevrouw J.S.J. van Dijk en M. Roijakkers van Taalbeheersing. Deze werkgroep heeft zich gebogen over de problematiek van kopijvoorbereiding: leesbaar schrijven, het gebruik van leestekens, de spelling van Amsterdamse straatnamen, de normalizatie onder andere van papierformaten, en lay-out. Een en ander heeft geresulteerd in de samenstelling van Spelregels in drukverkeer, dat zomer 1972 zal verschijnen. Met dit boekje hoopt de werkgroep een kleine bijdrage te leveren aan de verbetering van de kommunikatie tussen Amsterdammers en hun bestuurders.

Strips: In de herst 1972 zal bij Meulenhoff Nederland verschijnen Schijnhelden en nepschurken. Over de mythologie van het stripverhaal. De auteurs zijn Rudolf Geel, mcdewerker aan de Afdeling Taalbeheersing van het Instituut voor Neerlandistiek te Amsterdam, en R.H. Fuchs, medewerker aan het Prentenkabinet te Leiden. Een aantal van de in dit boek opgenomen artikelen is eerder verschenen in De gids, waarvan Geel redakteur is en Fuchs chroniqueur voor beeldende kunst, Spektator en Stripschrift. Het boek zal onder meer analyses bevatten van de strips

[p. 555]

Peanuts, Krazy Kat, Kuifje, Astérix, Tom Poes en Bruintje Beer, en verder beschouwingen over de undergroundstrip, de strip als kommunikatiemiddel, de ‘verbeelding’ van de held en de relatie tussen taal en beeld en tussen werkelijkheid en verbeelding in strips. De auteurs hopen met dit boek niet alleen hen te bereiken die in strips belangstellen, maar ook leraren en ouders voldoende materiaal in handen te spelen om hun strips lezende kinderen enig inzicht te geven in hun lektuur.

Taal - politiek - ideologie: In de Afdeling Taalbeheersing van het Instituur voor Neerlandistiek te Amsterdam houdt J.H. Gerritsen zich bezig met de opbouw van een werkapparaat waarin ‘alles’ wat er is geschreven over de relatie taal-politiek-ideologie, systematisch is geordend. Het aantal titels dat hij in de loop van krap twee jaar heeft verzameld, loopt in de duizenden. Wanneer hij zijn arbeid heeft voltooid, zal het apparaat in de vorm van een kaartsysteem worden geplaatst in de biblioteek van de afdeling Taalbeheersing. De vraagstelling die hierachter steekt, luidt ongeveer: is het mogelijk om de interne tegenspraken van een maatschappelijke orde niet in de werkelijkheid zelf op te heffen, maar wel in de taal en door middel van de taal in het bewustzijn van de taalgebruikers? Of met andere woorden: kan taal een schijn wereld kreëren die voor de ‘echte’ wereld wordt gehouden? Het gaat erom de dingen achter de woorden te ontdekken en niet het beeld voor de werkelijkheid zelf te houden. In het verlengde hiervan ligt de vraag: wat leer je mensen cigenlijk wanneer je ze ‘hun taal leert beheersen’? Verscherp je daarmee hun inzicht in bijvoorbeeld de aard van sociale en maatschappelijke verhoudingen, in zo verre deze verhoudingen zich weerspiegelen in hun taal? In eerste instantie heeft de opbouw van het werkapparaat ten doel deze gehele problematiek tot enigszins hanteerbare proporties terug te brengen door een vergelijkende, historisch-kritische studie van de bestaande literatuur hierover mogelijk te maken. De neerslag van een eerste verkenning van het materiaal zal te vinden zijn in het eindrapport dat een groep studenten samen met Gerritsen in het kader van hun opleiding (de opleidingskode van deze groep is CTB-1) bezig is samen te stellen en dat binnenkort voor belangstellenden op aanvraag verkrijgbaar zal zijn. Het ligt verder in Gerritsens bedoeling om onder meer op basis van dit rapport aan het eind van 1972 een syllabus over de problematiek uit te geven.

Varende luyden: In nauwe samenwerking met R.J. Resoort heeft H. Pleij in het kader van de onderwijssituatie van de Afdeling Middeleeuwse letterkunde en tekstinterpretatie van het Instituut voor Neerlandistiek van de Universi-

[p. 556]

teit van Amsterdam enige projekten opgezet op het terrein van de zogenaamde ‘varende luyden’-literatuur en de prozaromans uit de 15e en 16e eeuw; daarbij wordt vooral veel aandacht gegeven aan de drukpers als spil bij het ontstaan en de verspreiding van genoemde teksten. Van de resultaten van het onderzoek wordt zoveel mogelijk verslag gedaan in Spektator; de eerste uit deze projekten voortgekomen publikaties zijn: Herman Pleij, De bestudering der prozaromans na Debaenes standaardwerk (1951) en de Utrechtse catalogus van 1608, en dezelfde, Materiaal voor een interpretatie van het gedicht over de Blauwe schuit (1413?). I, in Spektator 1 (1971-1972), nr. 1, p. 28-42, resp. nr. 6, p. 311-325.

Beeldlektuur: In oprichting is momenteel de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Beeldlectuur. Deze stichting zal waarschijnlijk domicilie kiezen bij het Stripdocumentatiecentrum Nederland, opgericht in 1969 en ondergebracht in de Handschriftenkamer van de Universiteitsbibliotheek te Amsterdam.

Vragen

Bredero: In Critisch bulletin 12 (1941), p. 303-305, wordt door Halbo C. Kool onder de titel ‘Tien dwergen in een zak’ de Dwergen-reeks besproken, uitgegeven door Van Holkema en Warendorf. Eén deeltje uit die reeks moet de Amoureuze liederen van Bredero bevatten. Wie heeft hiervan een exemplaar of wie kent de bewaarplaats van een exemplaar? (P.J. Verkruysse)

Hoefnagel, Nikolaas (Klaas): Wie is bekend met de verblijfplaats van of met gegevens over

1. Hoefnagels Satirique Courant voor 't Jaar 1770, uitgekomen bij Philippus Doorwaart?

2. Hoefnagels Vier wandelende Noordhollanders op de Amsterdamse kermis, geschreven in 1770, uitgever onbekend?

3. Brief van Hoefnagel, aan Struubergen, vermeld in de Reizende Haagsche Advocaat nr. 29 (25 juli 1774)?

4. Hoefnagels Al wat gy wild, mogelijk een schotschrift, vermeld in het politiek pamflet De Cedimitteerde Zeecapitein Andries de Bruyn (1781)? (A.J. Hanou).

Pseudoniem: Wie, behorend tot de vriendenkring van Bartholomeus Ruloffs, signeerde omstreeks 1778 met ‘Heureux par réflexion’? (Wa. R.D. van Oostrum).