Spektator. Jaargang 1

[p. 367]

E.K. Grootes
Hessel Miedema. Karel van Mander (1548-1606). Het biobibliografisch materiaal.

Amsterdam 1972. VIII+45 pp. (Uitgave van de auteur. Te bestellen door overschrijving van f 3,25 op postrekening 13500 van Gemeentegiro Amsterdam, t.g.v. rekeningnr. M 10240, t.n.v. H. Miedema, Amsterdam, onder vermelding van KvM.)

Nu we beschikken over een lopende bibliografie van de Nederlandse taalliteratuurwetenschap (BNTL), laat het gemis van retrospectieve bibliografieën zich nog duidelijker dan voorheen gevoelen. Een welkome aanwinst is daarom het boekje van de kunsthistoricus Miedema waarin deze het door hem verzamelde bibliografische materiaal over Karel van Mander toegankelijk heeft gemaakt.

De bibliografie is systematisch ingedeeld, met hoofdstukken over Karel van Mander (bronnen voor de biografie, portretten, religieuze richting, familie, omgeving), Van Manders biografie, Van Manders geschriften en Van Mander als beeldend kunstenaar, elk verdeeld in verschillende paragrafen. De logica van de indeling is soms voor discussie vatbaar (de verhouding tussen 1.8. en 2.4.4. en die tussen 2.3.2. en 4.1. is niet erg helder; de literatuur over het geslacht Van Mander mist een rubricering; de opname van werken van Van Mander en literatuur over hem in dezelfde rubrieken leidt tot onoverzichtelijkheid), maar de inhoudsopgave maakt het geheel toch goed toegankelijk. De waarde van het werk wordt vergroot door zeer informatieve inleidingen op de rubrieken en annotaties bij de opgenomen literatuur. De bereikbaarheid van deze laatste zou gebaat zijn bij een alfabetisch auteursregister.

Hoofdstuk 3 bevat een lijst van de werken van Van Mander. Van het Schilder-boeck en zijn onderdelen zijn alle edities opgenomen, telkens met vermelding van de vindplaats van enige exemplaren. Een aantrekkelijk extraatje is daarbij de bespreking van een aantal geannoteerde exemplaren van de drukken uit 1604, 1618 en 1764. Van de overige werken, waarbij ook de losse gedichten in liedboeken en in werken van anderen zijn opgenomen, wordt telkens de eerste druk beschreven, met verwijzing naar bibliografieën die latere drukken vermelden. Bij de beschrijvingen is afgezien van een gedetailleerde bibliografische analyse. Tezamen vormen de opgenomen titels de meest complete bibliografie van Van Mander waarover we beschikken. Als zodanig biedt deze lijst een belangrijke aanvulling op de gegevens in de Bibliotheca Belgica.

[p. 368]

Bij de literatuur over Van Mander is niet gestreefd naar absolute volledigheid. Werken die slechts gegevens leveren die vroeger en beter in andere werken voorkomen, zijn weggelaten. Dat is een zinnige aanpak, die de gebruiker overbodig werk bespaart. Wel maakt het ons wat meer afhankelijk van het kritisch oordeel van de samensteller, maar daarin kunnen we in dit geval vertrouwen hebben. Ik heb geen omissies van belang kunnen ontdekken. Misschien had bij de literatuur over de Nederduytschen Helicon (p.8) het artikel over Jacobus Celosse in Maks Uyt ionsten versaemt genoemd kunnen worden.

Enkele opmerkingen over details tot slot:

Op p. 31 wordt over Van Manders rederijkersspelen gezegd: ‘Geen van deze werken schijnt te zijn gepubliceerd.’ Meteen daarna wordt vermeld dat Johannessen de structuur van Van Manders Noach heeft besproken. Dat suggereert ten onrechte overlevering in handschrift. Beter ware het te zeggen, dat geen van deze werken voorzover bekend is overgeleverd en dat Johannessen op grond van mededelingen in het Levensbericht de opbouw van Noach bespreekt.

De bibliografie noemt geen datum van afsluiting. Daardoor zou bijvoorbeeld het ontbreken van het Vermakelijk bibliografisch ganzenbord op p.38, als vindplaats voor Nederlandse literatuurgeschiedenissen naast Broms Geschiedschrijvers, verbazing kunnen wekken bij wie alleen op het jaartal van de titelpagina afgaat.

Het boekje is goed verzorgd. In mijn exemplaar is alleen op enkele plaatsen de nummering van de rubrieken verminkt door gebruik van een te brede bladspiegel bij het typen. Doordat de rubrieknummers ook bovenaan de bladzijden zijn opgenomen, is dit gemis niet erg storend.

Dit uitgaafje is een voorbeeld dat navolging verdient. Misschien zijn er ook neerlandici die zouden kunnen overwegen hun mogelijk met een andere doelstelling gemaakte materiaalverzameling voor publicatie geschikt te maken?