Sociaal en cultureel rapport 1974

[p. 201]

Hoofdstuk 15 Criminaliteit

§1 De criminele statistiek, enige kanttekeningen

In deze beschouwing over het verschijnsel criminaliteit gelden als misdrijven handelingen, die door de wet als zodanig worden aangemerkt, zoals meer in het bijzonder het Wetboek van Strafrecht, de Wegenverkeerswet en enkele andere wetten en besluiten.

Omtrent de omvang van het verschijnsel geven de statistieken niet meer dan een aanwijzing: veel als crimineel aan te merken handelingen worden niet bemerkt; voorzover criminaliteit wel wordt bemerkt, kan de registratie ervan onbetrouwbaarheden introduceren; niet alles wat wordt geregistreerd is ook aanleiding tot opsporingsactiviteiten; en tenslotte vindt niet in alle gevallen waarin opsporing heeft plaatsgevonden ook vervolging plaats. Tussen de criminele handeling en de uiteindelijke vervolging daarvan bevinden zich derhalve een aantal sluizen:

•

De waarneming van een misdadige handeling of de onderkenning van een handeling als misdadig Vele misdrijven worden door niemand opgemerkt (kleine diefstallen, rijden onder invloed, gebruik van drugs); vermissing of schade worden soms niet in verband gebracht met een misdrijf. De mate waarin criminaliteit onbekend is, verschilt overigens van delict tot delict. Bij ernstige delicten is het dark number klein, bij gewapende roofovervallen bijvoorbeeld mag men er zelfs van uitgaan dat er geen dark number is. De omvang van het dark number wordt in belangrijke mate bepaald door de aangiftebereidheid van het publiek. Volgens een recent onderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum van het Ministerie van Justitie in samenwerking met het N.I.P.O. deed in het geval van inbraak 15% van de slachtoffers geen aangifte; bij fietsendiefstal liet 28% dit na en bij bedreiging met geweld buitenshuis 33%; slechts zelden wordt aangifte achterwege gelaten uit angst; meestal vindt men het feit te onbelangrijk of verwacht men te weinig van politie-ingrijpen.^1

•

Het politiebeleid: registratie en opsporing Niet in alle gevallen van aangifte, of anderszins ter kennis van de politie gekomen

1 Memorie van Toelichting van het Ministerie van Justitie 1974-1975, p. 58f.

[p. 202]

Tabel 15.1 Ter kennis van de politie gekomen misdrijven naar aard van het delict voor enkele steekjaren. absolute aantallen   delict 1950 1955 1960 1965 1970 1971 1972 1973 wetboek van strafrecht   misdrijven tegen de openbare orde en het openbaar gezag 2 153 1 875 2 361 2 550 3 489 3 239 3 526 4 021 misdrijven tegen het leven en de persoon 15 056 13 316 13 323 10 950 11 118 10 889 11 381 12 101 ruwheidsmisdrijven 4 006 3 520 4 830 7 575 10 997 12 808 14 885 18 323 zedenmisdrijven 7 535 7 664 9 142 9 231 8 694 8 358 8 373 7 772 vermogensmisdrijven 60 918 61 313 83 506 114 063 188 276 225 759 260 476 294 467 overig misdrijven wetboek van strafrecht 1 192 1 374 1 300 1 163 1 480 1 519 1 448 1 558 totaal misdrijven wetboek van strafrecht 90 860 89 062 114 462 145 532 224 054 262 572 300 089 338 242 wegenverkeerswet • 7 129 13 631 20 441 35 975 37 539 38 996 39 468 andere wetten en besluiten^1 2 211 3 002^2 566 365 2 401 3 349 4 112 5 448 totaal 93 071 99 193 128 659 166 338 262 430 303 460 343 197 383 158 percentage opgelost • • 57 51 41 37 35 34   Bron: C.B.S. Maandstatistiek van Politie en Justitie.   Tabel 15.1 per 100 000 van de bevolking van 10-79 jaar   delict 1950 1955 1960 1965 1970 1971 1972 1973 wetboek van strafrecht   misdrijven tegen de openbare orde en het openbaar gezag 27 23 26 26 34 31 33 37 misdrijven tegen het leven en de persoon 191 160 147 112 107 103 106 111 ruwheidsmisdrijven 51 42 53 78 106 121 139 169 zedenmisdrijven 96 92 101 95 84 79 78 71 vermogensmisdrijven 774 737 921 1 171 1 808 2 137 2 432 2 708 overig misdrijven wetboek van strafrecht 15 17 14 12 14 14 14 14 totaal misdrijven wetboek van strafrecht 1 154 1 070 1 262 1 494 2 152 2 485 2 801 3 111 wegenverkeerswet • 86 150 210 346 355 364 363 andere wetten en besluiten^1 28 36 6 4 23 31 38 50 totaal 1 182 1 192 1 419 1 708 2 521 2 872 3 204 3 524   Bron: C.B.S. Maandstatistiek van Politie en Justitie.   criminele handelingen, wordt door de politie procesverbaal opgemaakt; bovendien mag men aannemen dat ook opgave aan het C.B.S. niet altijd plaatsvindt.^2 Geen onderschatting van aantallen maar wel vertekening van de criminele en politiële statistiek treedt op door de wijze van rubricering van sommige misdrijven.^3 Tussen de registratie van een handeling als misdrijf en de uiteindelijke veroordeling van een dader bevinden zich weer andere sluizen:

•

De effectiviteit van de opsporingsactiviteit Deze is onder meer afhankelijk van de omvang en outillage van het

1 Bij deze categorie zijn de economische delicten geteld.

2 Inclusief misdrijven der wegenverkeerswet, behalve rijden onder invloed en dood of zwaar lichamelijk letsel door schuld.

1 Bij deze categorie zijn de economische delicten geteld.

2 Bij onderzoek op één politiebureau bleek dat van de 156 delicten, die tussen 7 en 11 uur 's-avonds werden gemeld, in 23,8% van de gevallen geen procesverbaal werd opgemaakt. Daarnaast werd door de chef Justitiële Dienst bij 20% van de zaken beslist dat er geen procesverbaal nodig was. Opsporing werd ondernomen in 30% van de gevallen, waarin procesverbaal was opgemaakt. Waarschijnlijk werd selectie hier beïnvloed door tijdgebrek, gering belang van de zaak en afwezigheid van aanknopingspunten voor onderzoek (Zie C.J.C.F. Fijnaut: Het opsporings- en verbaliseringsbeleid van de politie, in Documentatieblad, uitgave van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum van het Ministerie van Justitie 1974, no. 1; oorspronkelijk: Police Discretion, in Abstracts on police science, jrg. 1, no. 2. Meiljuni 1974).

3 Zie noot 7, p. 206.

[p. 203]

politie-apparaat. In 1973 werd bijvoorbeeld slechts 34% van de door de politie geregistreerde misdrijven opgehelderd (tabel 15.1).

•

Het vervolgingsbeleid Opgehelderde misdrijven leiden lang niet altijd tot veroordeling van een dader; in 1973 werd 46% van de bij het parket ingeschreven zaken door de rechter afgedaan, en 3% eindigde met een voorwaardelijke sepot en 36% met een onvoorwaardelijke sepot.^4 Het vervolgingsbeleid hangt waarschijnlijk samen met de aard van de gepleegde misdrijven, de bewijsbaarheid der feiten, en misschien met een, hiervan weer onafhankelijke, vervolgingsconjunctuur.

In onderstaand schema zijn de opgesomde ‘sluizen’ weergegeven, waarbij is afgezien van het noemen van getalsverhoudingen, omdat daarover grotendeels slechts fragmentarische gegevens bestaan. Een aanwijzing over de omvang van het totale dark number geeft een onderzoek onder Nederlandse studenten.⁵ Slechts 7% verklaarde nog nooit een strafbaar feit begaan te hebben; de overigen geven

4 Memorie van Toelichting van het Ministerie van Justitie 1974-1975, Bijlage 4, p. 40 (Grafiek V).

5 W. Buikhuisen, R.W. Jongman en W. Oving: Ongeregistreerde criminaliteit onder studenten in: Nederlands Tijdschrift voor Criminologie, jaarg. 1969, p. 70 e.v.

[p. 204]

Diagram 15.1 Voorstelling van de ontwikkeling van criminaliteitscijfers 1 niet waargenomen misdrijven.
2 wel waargenomen maar niet als zodanig onderkende misdrijven.
3 door het publiek niet aangegeven misdrijven.
4¹ door het publiek wel aangegeven maar door de politie niet geverbaliseerde misdrijven.
5¹ door de politie wel waargenomen maar niet gemelde c.q. geverbaliseerde misdrijven.

1 Aansluitend bij de onder de categorieën 4 en 5 begrepen handelingen, zijn er nog die afvallen als misdrijf, omdat zij bij nader inzien ten onrechte door publiek en politie als zodanig onderkend blijken.

1 Aansluitend bij de onder de categorieën 4 en 5 begrepen handelingen, zijn er nog die afvallen als misdrijf, omdat zij bij nader inzien ten onrechte door publiek en politie als zodanig onderkend blijken.

[p. 205]

gemiddeld ruim 14 misdrijven op. De kans om voor een misdrijf geverbaliseerd te worden, was, volgens dit onderzoek slechts 0,5%. Nogmaals zij er op gewezen dat dit dark number niet voor elk type delict even groot is: het aangiftepercentage voor inbraken was volgens het zojuist genoemde N.I.P.O.-onderzoek altijd nog 85%, wat een gering dark number doet veronderstellen.

§2 Ontwikkeling en samenstelling van de criminaliteit

De cijfers

De nu volgende cijfers over de ontwikkeling van de criminaliteit moeten in het licht van voorgaande opmerkingen, met de nodige reserve, bezien worden. Op het eerste gezicht vertoont de criminaliteit een onrustbarende ontwikkeling: het aantal ter kennis van de politie gekomen misdrijven stijgt, welke stijging blijft bestaan als men rekening houdt met de bevolkingsgroei, terwijl het percentage opgeloste misdrijven daalt⁶ (tabel 15.1). Het verloop van de onherroepelijke veroordelingen vertoont een rustiger beeld. Het aantal sepots steeg daarentegen in de periode 1968-1973 met ongeveer 50% (tabel 15.2). Aangezien de verschillende typen delicten meer of minder ernstig zijn en wat hun oorzakenpatroon betreft, sterk kunnen verschillen, moet de samenstelling van de criminaliteit, naar aard van het misdrijf, steeds een punt van aandacht zijn bij de interpretatie van de statistieken.

Tabel 15.2	De ontwikkeling van het aantal onherroepelijke veroordelingen en sepots 1950-1973.
jaar	onherroepelijke veroordelingen	onherroepelijke veroordelingen per 100 000	aantal sepots
1950	35 129	347	•
1960	36 550	318	19 735
1961	36 453	313	23 950
1962	35 582	301	23 600
1963	36 604	306	23 392
1964	40 080	330	24 558
1965	40 167	327	24 639
1966	41 426	333	24 597
1967	43 727	347	27 573
1968	45 770	360	28 810
1969	44 825	348	34 201
1970	45 334	348	35 882
1971	46 268	351	41 092
1972^1	46 805	351	43 012
1973^1	47 348	352	44 565
	Bron: C.B.S. Criminele Statistiek.

De stijging van de geregistreerde criminaliteit blijkt in belangrijke mate te worden veroorzaakt door de toename van de vermogensmisdrijven, waaronder eenvoudige diefstal en diefstal met braak een belangrijke plaats innemen. Voorts neemt het aantal ruwheidsmisdrijven, voornamelijk vernielingen, toe. Binnen de categorie misdrijven tegen leven en persoon stijgen de aantallen mishandelingen en misdrijven tegen het

6 Alle opgaven uit dit hoofdstuk zijn exclusief de Koninklijke Marechaussee.

1 Schatting.

1 Schatting.

[p. 206]

leven. De laatste groep misdrijven steeg in 1973 met 23,6% t.o.v. 1972, het aantal ter kennis gekomen mishandelingen vertoonde een stijging van 8,3%.⁷ De verkeersdelicten lijken zich na stijging in de periode 1965-1970 gestabiliseerd te hebben. De toename van de groep ‘Andere wetten en besluiten’ komt vooral op rekening van misdrijven, genoemd in de opiumwet, die van 1 467 in 1972 toenamen tot 1 704 in 1973⁸.

7 Bij het verbaliseren bestaat de neiging agressieve misdrijven systematisch zo hoog mogelijk te klasseren, om het risico dat de Officier van Justitie achteraf voor een ernstiger feit wil vervolgen uit te sluiten. Het aantal veroordelingen valt hier dan ook veel lager uit dan het aantal ter kennis gekomen misdrijven. In 1972 werden volgens opgaven van het C.B.S. respectievelijk 4 075 en 4 070 personen wegens misdrijven tegen het leven en de persoon veroordeeld, de aantallen sepots waren respectievelijk 4 372 en 4 797.

8 Memorie van Toelichting: Justitie, 1974-1975 p. 52-55.

Vermogensmisdrijven

Het toch al grote aandeel van de vermogensdelicten in het totaal aantal ter kennis van de politie gekomen misdrijven neemt nog voortdurend toe: in 1970, 1971, 1972 en 1973 was dit aandeel respectievelijk 71,7, 74,4, 75,9 en 76,9%.

Binnen de groep vermogensmisdrijven stijgen de eenvoudige diefstallen, d.w.z. diefstallen zonder braak, het meest. Zij zijn aansprakelijk voor 71% van de totale toename van criminaliteitscijfers van 1973 t.o.v. 1972. Binnen deze categorie zijn de diefstallen van fietsen, bromfietsen en motorrijtuigen belangrijk; zij zijn verantwoordelijk voor 45,2% van de stijging van criminaliteitscijfers van 1973 t.o.v. 1972 en in 1973 maakten zij 28% uit van het totaal ter kennis gekomen misdrijven. De teruggang in het percentage opgehelderde misdrijven (tabel 15.1) komt voornamelijk op rekening van de vermogensmisdrijven. Dit komt vermoedelijk doordat bij vermogensmisdrijven, anders dan bij geweldsdelicten, dader en slachtoffer elkaar doorgaans niet kennen, zodat het niet onmiddellijk duidelijk is wie voor een bepaald misdrijf verantwoordelijk gesteld moet worden.

De toename van het aantal vermogensmisdrijven wordt in belangrijke mate verklaard door het als gevolg van de na-oorlogse geboortegolf toegenomen aandeel van de adolescenten in de totale bevolking. De leeftijdsgroep van 12 tot 25 jaar, en daarbinnen weer speciaal de 18- tot 20-jarigen, blijkt namelijk onder de plegers van vermogensmisdrijven oververtegenwoordigd te zijn.

Het ligt voor de hand de sterke stijging van het aantal vermogensmisdrijven behalve met demografische ontwikkelingen ook te verklaren met de gestegen welvaart. Meer welvaart zou dan betekenen dat er meer goederen in omloop zijn, waardoor de gelegenheid tot stelen groter wordt. Een vergelijking van enkelvoudige diefstallen en het reëel nationaal inkomen voor een aantal jaren geeft een stijging van zowel de diefstallen als het nationaal inkomen te zien (tabel 15.3).

Het verband, dat door deze cijferreeksen wordt gesuggereerd, geldt zeker niet op lange termijn. In de periode 1931-1936 steeg bijvoorbeeld het aantal diefstallen, terwijl het nationaal inkomen juist daalde, wat aanleiding geeft te veronderstellen dat men de vermogenscriminaliteit uit die periode eerder uit armoede dan uit welvaart moet verklaren. Bovendien moet worden opgemerkt dat de diefstallen sneller stijgen dan het nationaal inkomen, zodat de toename van het nationaal inkomen de toename van het aantal diefstallen in elk geval niet geheel verklaart.⁹ Vanzelfsprekend kan men de snellere stijging van het aantal diefstallen verklaren met het argument dat er

9 Een regressieberekening geeft aan dat in de gegeven reeksen elk punt waarmee het reëel nationaal inkomen stijgt, gepaard gaat met een stijging van 2,2 punten bij de diefstallen.

[p. 207]

Tabel 15.3	De ontwikkeling van de indexcijfers voor eenvoudige diefstallen en het reëel nationaal inkomen (netto marktprijzen) voor 1963-1973 (1963=100).
jaar	eenvoudige diefstal	reëel nationaal inkomen
1963	100	100
1964	111	109
1965	115	113
1966	120	116
1967	124	123
1968	138	131
1969	155	140
1970	170	149
1971	199	155
1972	230	163
1973	269	170
	Bron: Nationale Rekeningen 1973, p. 94. C.B.S. Maandstatistiek van Politie en Justitie.

Tabel 15.4	Aantal veroordelingen voor enige agressieve misdrijven^1.
delict	1950	1960	1969	1970	1971	1972	1973
moord en doodslag	22	26	74	68	78	73	83
verkrachting	23	53	84	68	93	85	74
aanranding van de eerbaarheid	75	145	192	171	135	111	132
zware mishandeling	117	162	257	270	263	348	337
diefstal met geweld	52	61	105	168	216	269	267
	Bron: C.B.S. Criminele statistiek.

niet alleen meer goederen in omloop komen, maar dat het publiek er ook slordiger mee omspringt. Of deze verklaring dan wel volledig is, is echter niet duidelijk.

1 In verband met de overwaardering van de ter kennis van de politie gekomen misdrijven is hier gekozen voor het aantal veroordelingen.

Agressieve en ruwheidsmisdrijven

De ruwheidsmisdrijven, speciaal de vernielingen, vertonen een sterke stijging. In 1960 waren er nog 53 ruwheidsmisdrijven per 100 000 inwoners van 10 tot 79 jaar, in 1970 waren dat er 106, in 1972 en 1973 respectievelijk 139 en 169. Ook enkele zwaardere delicten van agressief karakter kwamen in de afgelopen jaren steeds vaker voor (tabel 15.4).

Evenals bij de vermogensmisdrijven speelt de leeftijdsopbouw bij de verklaring van het aantal agressieve en ruwheidsmisdrijven een belangrijke rol. Wanneer men de criminaliteitscijfers per 100 000 van de 12 t/m 24-jarigen en van de overigen toepast op de bevolkingscijfers van 1960, verkrijgt men een inzicht in de invloed van de leeftijdsopbouw op de criminaliteit. Kolom 4 van tabel 15.5 geeft aan hoe groot het aantal ter kennis gekomen gevallen van enkele agressieve misdrijven geweest zou zijn als de leeftijdsopbouw van de bevolking gelijk was gebleven, kolom 5 geeft dit

[p. 208]

Tabel 15.5	Geregistreerde criminaliteit voor enkele agressieve misdrijven, gecorrigeerd voor leeftijdsopbouw en bevolkingsaanwas.
delict	1960	1973	1973^1	1973^1
mishandeling	8 526	9 981	9 644	8 068
misdrijf tegen het leven	296	857	818	648
sexueel misdrijf	8 358	7 399	7 160	5 981
	Bron: J.J.M. van Dijk: De geweldsgolf, schijn of harde werkelijkheid; in Intermediar, no. 7, 1974.

aantal gecorrigeerd voor leeftijdsopbouw en bevolkingsaanwas¹⁰ (tabel 15.5).

1 Zie tekst.

1 Zie tekst.

10 Deze correcties werden uitgevoerd door J.J.M. van Dijk: De geweldsgolf, schijn of harde werkelijkheid, in Intermediair, no. 7, 1974.

Verkeersmisdrijven

Binnen de categorie van de ter kennis van de politie gekomen verkeersmisdrijven vertonen rijden onder invloed en doorrijden na een ongeval een stijging; joy-riding daalt, het veroorzaken van dood of lichamelijk letsel door schuld is de laatste jaren eveneens verminderd: 1972 gaf t.o.v. 1971 een daling van 11,3% te zien en het aantal ter kennis gekomen gevallen daalt in 1973 met 13,4% t.o.v. 1972.

Het relateren van ter kennis gekomen verkeersmisdrijven of van onherroepelijke veroordelingen voor dergelijke overtredingen aan de bevolkingsomvang geeft strikt genomen geen goede indruk van de wijze, waarop dit euvel zich ontwikkelt. Voor het aantal verkeersmisdrijven, het aantal doden in het verkeer, de materiële schade etc. is immers eerder het aantal verreden kilometers dan de bevolkingsomvang beslissend. Zo beschouwd vertoont het aantal verkeersovertredingen en ook het aantal verkeersslachtoffers een dalende tendens (tabel 15.6)

§3 Slotbeschouwing

Dat men de stijging van criminaliteitscijfers kan relativeren met eigenaardigheden van de registratie, ontwikkeling van de bevolkingsomvang en leeftijdsopbouw, het aantal verreden kilometers etc. betekent niet dat de negatieve effecten van misdrijven daardoor verdwijnen. Het absoluut aantal ter kennis gekomen misdrijven betekent bijvoorbeeld hoe dan ook een toenemende belasting voor het politieapparaat en ook al vallen er per miljard reizigerskilometers iets minder slachtoffers, het absolute aantal is daarom niet minder zorgwekkend. Daar komt nog bij dat een deel van de misdrijven niet eens geregistreerd wordt, maar toch het welzijn van velen kunnen bedreigen. Vermindering van het aantal misdrijven bij voorkeur door preventie, moet dan ook voortdurend worden nagestreefd.

De mogelijkheid tot preventie is niet voor elk type misdrijf even groot. Gedrag, en dus ook afwijkend gedrag, is een functie van persoonlijkheidsfactoren en van situationele factoren. Omdat men een situatie over het algemeen gemakkelijker kan beïnvloeden, dan de ontwikkeling van de persoonlijkheid, geldt dat preventie meer mogelijkheden heeft naarmate afwijkend gedrag meer door situationele factoren wordt beïnvloed.¹¹ Experimenten in Scandinavië, waarbij het aantal diefstallen werd vergeleken bij wijken, waar de politiesurveillance was opgevoerd en wijken waar voorlichting over

11 Memorie van Toelichting van het Ministerie van Justitie, 1974-1975, p. 25.

[p. 209]

Tabel 15.6	Aantallen onherroepelijke veroordelingen wegens verkeersmisdrijven en verkeersslachtoffers, gerelateerd aan het aantal miljard reizigers-kilometers voor een aantal jaren.
	1963	1968	1969	1970
aantal onherroepelijke veroordelingen	9 559	13 409	13 770	14 355
aantal onherroepelijke veroordelingen per 100 000 (10-79 jaar)	80	105	107	110
aantal onherroepelijke veroordelingen per miljard reizigers-km^1	300	203	188	162
aantal verkeersslachtoffers per miljard reizigers-km^1	957	769	719	663
aantal verkeersdoden per miljard reizigers-km	36	34	31	30

preventie gegeven was, wezen uit dat de laatste methode effectiever was.¹² Speciaal het aantal autodiefstallen zou kunnen verminderen door technologische preventies, dat wil zeggen het aanbrengen van zodanige technische voorzieningen dat een auto minder gemakkelijk gestolen kan worden. Overigens kan bij het beveiligen van een groep van objecten een verschuivingseffect optreden, wat zich vooral voor schijnt te doen bij inbraken en overvallen. Zo zou het constant blijven van het aantal overvallen op banken, vermoedelijk door betere beveiliging, gepaard kunnen gaan met een toename van overvallen op andere kantoren en benzinepompstations.¹³

Het voorkomen van vermogensmisdrijven, waar de gelegenheid vaak de dief maakt, zal dus doorgaans gemakkelijker zijn dan bijvoorbeeld het voorkomen van sexuele misdrijven. Aan veel misdrijven tegen het leven valt, in verband met de belangrijke rol, die persoonlijkheidsfactoren daarbij spelen, door preventie helaas weinig te doen. Bij andere agressieve en ook ruwheidsdelicten is dat anders. Bij plegers van deze delicten heeft men een slechte integratie in verschillende maatschappelijke subsystemen, zoals die van vrije tijd, van de buurt, de school en het gezin vastgesteld. Hier kan preventie worden bereikt door extra aandacht te besteden aan begeleiding en vorming van adolescenten, die zoals betoogd, onder de plegers van deze delicten sterk vertegenwoordigd zijn. In het leerprogramma van de scholen zou meer nadruk moeten liggen op lichamelijke opvoeding en expressie. Men zou meer mogelijkheden tot vrije tijdsbesteding moeten openstellen, en buurtwerk en verenigingsleven zouden zich vooral op deze categorie van slecht geïntegreerde jongeren moeten richten.

Buiten de sfeer van preventie zou men ten aanzien van de plegers van deze misdrijven een aantal niet direct justitiële maatregelen kunnen overwegen, zoals een confrontatie van dader en slachtoffer, schadeloosstelling van het slachtoffer door de

1 Bij het aantal veroordelingen is aantal miljard reizigers-kilometers van het privévervoer gekozen, omdat bestuurders van het openbaar vervoer technisch geen overtredingen begaan. Bij het aantal slachtoffers is gekozen voor het totaal aantal reizigerskilometers.

1 Bij het aantal veroordelingen is aantal miljard reizigers-kilometers van het privévervoer gekozen, omdat bestuurders van het openbaar vervoer technisch geen overtredingen begaan. Bij het aantal slachtoffers is gekozen voor het totaal aantal reizigerskilometers.

12 Nadere gegevens over inbraakpreventie in E.C. Wessels en L.P.H. Huges: Inbraak en inbraakpreventie, in Intermediair, no. 31, 1974.

13 Memorie van Toelichting van het Ministerie van Justitie 1974-1975, p. 60.

[p. 210]

dader en sociale begeleiding van de dader en zonodig van de ouders.¹⁴

De daling van het aantal verkeersslachtoffers na invoering van de snelheidsbeperking tot 100 km per uur toont aan dat er vooral met betrekking tot het verkeer nog veel ruimte voor preventie is. Ervaringen met politiecontrole op snelwegen heeft aangetoond dat hier geïntensiveerde politie-surveillance preventief werkt.

14 Onderzoek agressieve criminaliteit in Limburg door W. Buikhuisen, R.W. Jongman, T. Schilt e.a. Groningen, Rijksuniversiteit Groningen, Criminologisch Instituut, 1971, 3 delen.