Het boek van Sidrac

[p. 65]

Bijvoegsel III

Het Gentse fragment (G.)

bl. I r^o, kol. 1: vele betere sijn dant bleve dinen magen die caritate die du does van herten met dinen handen si sal di beter sijn dan dat .C. kindere dor di doen souden. Want alse du does ene caritate in dinen levene dat geefstu gode dor dine ziele also saen alse de arme ontfaen heeft. ende en es geen so clenen dinc dat men gevet omme gode en es alsoe saen geoffert vor gode met groten leve ende met eren mar dattu laets na di dat en doestu willens niet. du en weetster wat mede doen du en connes vor di niet gevueren mar du moests hier laten eist dattu does enege weldaet du winster ane .ij. dinc. dene es omme dattu kins dattu omme de clene aelmosene vinden souts dat grote goet in dander werelt. dander es dat grote goet entie grote beden die vor gode gedaen werden om de aelmosene vor di ende dar omme en sal niemen om kindere om maech no omme vriende verliesen sine ziele. want wiste de menssce in dese werelt wat es tferlys der zielen. hi en soudse niet willen verliesen om .V.m kindere. haddise ende mocht sijn een mensce mach wel verliesen sinen lichame vor sinen vrient och vor sine kindere ende die dat doen si doent om haer ziele te quitene. wantie lichame quijt de ziele entie ziele es vele edelre dan de lichame die ziele es dat edelste dinc naest gode daer omme en sal men die ziele niet verliesen

I r^o kol. 2: en si omme beder ende waerder dinc dan si es.... dan es soe edel ende soe goet, so sal men se wel hoeden ende wachten iegen den lichame ende ieghen alle dingen die sijn moegen. doen die diluvie quam in de werelt soe vloen die liede hier ende daer ende alse dwater groet wert so setten si hare kindere op hare hovede dat si niet verdrinken en souden ende alse dwater soe verre wijs dat het quam te hare kelen. so namen si hare kindere omme de vrese van der doet die si te voren op hare hovede geset hadden ende leide se onder hare voete omme hen te hoegene boven dwater alse de menssce dus ontsiet tverlies des lichamen dat niet en es so sal men mere ontsien tverlies der zielen dat mere es dan al de werelt.

De coninc vraget. welc es de donkerste entie lelecste dinc vander werelt. Sydrac antwort C.LXXXViij.

De menssce es de donkerste dinc die es. Wantie quade maken scoen gelaet van buyten van binnen hebben si de quateit bedect ende men waent dat si goet syn omme dat scoen gelaet dat si toenen van buyten ende lichtelec machmen nochtan bekinnen die liede die wandelinge hebben tsamen. Wantie goede en begeren niet dat eens anders es mar si gelden ende geven gerne dat si sculdech sijn. die quade begeren altoes dat eens anders es ende trecken emmer na hem ende en willen niet gelden dat si sculdech syn. mar altoes peinsen om hebben ende om winnen ende dar ane mach men bekinnen de goede entie quade die harde

[p. 66]

I r^o kol. 3:	bl. I v^o, kol. 1:
donker syn.	....relt. ende ander li
De coninc vraget....	....igen. die menssce
dat de mensce....	....ende condech om
relt weder comet....	....glorie die ewe
van hem selven....	....met sinen arbeide
In der warh....	....en raste ende blis
noit quaet en....	....ude. Waer bi datti
gratie ende glo....	....ienten ter ewele
dat herte van m....	....wantie lichame sal
uisen. die goed....	....der zielen raste
wanti maecte....	....ie gene die laet
ende zee sonne....	....oet tgoede bi sins
ren ende ande....	....es niet sonder rede
ende dat dedi al....	....de glorie gods
van goedertie....	....en. ende waert dat de
dede noit quaet e....	....en sonden in den
sce doe al goet....	....e die lichame
goet soude he....	....e dan die ziele
ende omme die qu....	....hame vore in den
pine vander h....	....elen ende hi die ge
god den menssce....	....r werelt gehat
ti niet en hadd....	....ware gene reden
dat haddi we....	....t dat de ziele al
gewilt. mar soe....	....eest in den he
gedaen den d....	....e entie lichame
een gepeins v....	....en ware so en had
ende soe en had....	....weest datti ert
verdient de glor....	....aect van erden
datti gedaen....	....hadde gema
van hem niet....	....den hemele al
de. ende soe....	....erelt en was
gecomen....	....ne gemaect
menssce sal....	....en wille des
ende syns wille....	....et doen mar
want god he....	....c doen na rede
sche sin te....	....wanti woude
dander also da....	....entie ziele beide
beide. ende met....	....tsamen getru
le winnen m....	....brudegoem ende
hemele ende s....	....souden elc ande
want dinge....	....salechlec berech
este allene n....	....dankene ende
sal syn licha....	....te menech
lichame de....	....slachten om te
entie blisscap....	....daer ute gewor

I v^o kol. 2: pen waren dingele omme hare overmoet ende daer omme gaf hi den menssce sin te verstane datti den duvel verstiet van den hemele omme sine hoverde entie menssce clemmen in den hemele mits hare salecheit ende hebben die glorie dan de duvele ute geworpen waren mits harre sonden so sal de menssce

[p. 67]

dan doen dat goede om dat goet te hebbene ende wi selen laten dat quaet te doene dat wi niet geworpen en werden in dafgront der hellen die ierstwerf die quaeteit begonste dat was de duvele. ende wi selen doen tgoede om te comene int geselscap des heren alles gods Ende god wiste wel dat de menssce vallen soude ende sonde doen ende dat dedi al omme gherechtecheit. dar omme datti verdienen soude datti werdech ware gods loens dar omme verleendem god sin ende verstannesse datti goet soude mogen doen wt sinen eygenen wille. ende dat waest dat wi vor seiden datti niet en hadde mogen sonde doen mar datti woude dat de gene die haren wille setten in den duvel ende int quade. ende den wille ons heren lieten dat si de verdiente hebben van haren sonden ˙C˙XC.

De coninc vraget. war bergt hem die nacht des dachs ende de dach des nachts. Sydrac antwort. De werelt was al donker ende dwater. entie helege geest was ene clareit op dwater. ende alse god woude so waest dach alse wi dagelijx sien. ende hi maecte de sonne die mane die sterren ende ander dingen die sijn ende hi ordinierde dat firmament ende sinen loep omme al ront omme de

I v^o kol. 3: werelt also alse de clareit vander sonnen verlicht alle de werelt want also gelijc alse wi die clareit hebben alle dage vander clareit der sonnen ende snachs van der manen. ende van den sterren alsoe gelyc hebben se ander liede boven hem in allen landen dat hem niet fagelieren en mach want alse de dach faelgiert an ons. so licht hi anderen lieden in de werelt. ende alse hem de donkereit vergaet so comti tote ons. Want dat firmament en finiert niet van omme gaene al de werelt. ende si gaen met haren voeten iegen onse voete ende si hebben also die clareeit¹) van der sonnen ende van den sterren. ende van der manen ende si gaen op derde gelijc ons ende ackeren ende graven ende arbeiden ende hem dunct alsoe wel alse ons dat si boven ons syn. ende dits al bi der rontheit van der werelt.

De coninc vraget. hoe houden hem dar boven die sonne ende die mane. Sydrac antwort C.XCI.

Die planeten syn van den firmamente ende tfirmament es van hem. ende alle houden si hem te gadere. ende alsoe alse hem de noeten houden an den boem vast ende starc also houden si hem te samen ende alse comt deen van den anderen in deser manieren houden hem met crachte die planeten anden hemele ende verstaet niet dat alle die planeten entie sterren syn aen een firmament. mar si syn an drie firmamenten deen hoger dan dander want alse dat hoge firmament keert sinen keer so keert dat nedere

bl. II r^o kol. 1: ij. keere ende dar omme so scijnt dattie sterren gaen deen iegen dander an den hemele entie ons clene dunken syn grotere vele dan de ons mere duncken ende dar omme scinen si clene dat si syn hoge in den firmamente.

De coninc vraget. alle de sterren syn si ant firmament.

Sydrac antwort C.XCIJ.

Alle keren si metten firmamente sonder een die heet die leedsterre die geleit die liede in der zee ende opt lant. ende si es gestaen int firmament alst keert alse dyser dat in den molen steen es ende den steen omme keert. dese planete es vele hogere dan enech van den anderen. ende omme har hoecheit so scynt si clene mar int keren van den firmamente so hoecht si hare int jaer ene palme hoge. ende in dien tiden dat si har aldus verwandelt soe moeten hem de scipliede hoeden dat si niet en verderven ende dat si niet en verliesen entie verrisenesse de mar ene palme en scynt met ons dats an den firmamente wel .m. milen CXC[IIJ]

De coninc vraget. sal altoes orloge syn in de werelt. Sydrac antwort.

Orloge sal altoes syn ende nemmermere en sal pays sin ende sal altoes orloge

[p. 68]

syn grote of clene. ende ofte de werelt hadde altoes pays so en waer si gene werelt mar si ware een paradijs ende een hemelrike want in hemelrike es altoes pays ende dar omme dat de werelt werelt es soe en sal har nemmermere orloges gebreken ende .ij. manieren syn van or

II r^o kol. 2: logene. dene es geestelec ende dander lichamlec. dats omme den quaden geeste die orloecht altoes die goede menscen te bedriegene ende te leidene in sonden. dander orloge dats lichamlec dats te wetene deen iegen dander ende sal altoes sijn ende heeft ewelec geweest van beginne der werelt.

De coninc vraget. war omme seit men dat de werelt niet en es.

Sydrac antwort. C.XCI[IIJ]

Dar omme en es si niet want alle dinge die altoes niet durende en sijn ende dar omme en es si niet. ende dar omme segge wi dat de werelt niet en es ende dat men har niet en sal getrouwen no geloven want het syn alle dinge van nieute ende syn si heden si en syn margen niet. entie menssce moet emmer henen sceden dar hi euwelec bliven sal sonder einde. want god met siere mogenteit maecte van deser werelt den wech ten ander werelt want niemen en mach in dander werelt en si dattire mits deser werelt in come. want hoe lange iemen beit in dese werelt niemen en mach er in bliven. Want al datter in comt moet se rumen C.XCV

De coninc vraget. Stort hem god iet om de doede die de menssce sterven.

Sydrac antwort.

Neen hi niet een twint. Want in hem mach geen gramschap no storinge comen mar altoes blisscap want ware al de werelt afgront ende al die liede doet in gode en soude des geen gramscape no verwarnesse sin wantie werelt en mochte werden afgront noch die liede en mochten sterven en ware met sinen wille. Niet mere en soudt gode verwegen dattie werelt een afgront worde entie liede storven dan ons verwegen soude dat wi verbranden

II r^o kol. 3: ere mieren ey die ons groet vernoy gedaen hadde. Want dat wyt verberret hadden dat ware comen ute onsen wille omme dat si ons quaet hadde gedaen soe en soude ons niet verwegen van haren arge aldus eist met goede. doe god de werelt destruerde metter diluvien ende alle menscen gedestruert worden omme har sonden die si iegen gode hadden gedaen. hi bleef alsoe goet ende al soe blide alse hi te voren was eer hi se destruerde. ende alsoe blide sal hi sijn alse hi ander liede oec destrueren hier namaels die noch te comene sijn. den enen met watere den anderen metten swerde. ende dandere in vele andere manieren. ende dit sal al syn mits haren sonden. hoe lange datter god mede beit eist dat si hem niet en beteren. C.X[CVI]

De coninc vraecht. war omme was die slaep gemaect. Sydrac antwort.

Om de raste des lichamen ende der lede. want alse de lichame slaep therte ende alle die lede slapen ende rusten ende starken. also alse een groet here alsi hi waect soe es al sine maisniede omtrent hem in sinen dienste. ende alse hi slaept so rust hare die maysniede al dus eist van den herte dat slaept ende de vaec ruert vander herten. ende gaen uter herten in de hersenen ende van den hersenen in de oegen. ende van den oegen in alle dandere lede. ende dan slapen si ende rusten entese slape ende dese raste sin om de cracht des lichamen war bi datti cracht hebbe tarbeidene ende te winnen sin nodorfte. ende gode te dan

II v^o kol. 1: dankene ende te lovene ende te biddene vor die ziele hier omme was de slaep gemaect. ende anders en hadde geen nacht geweest want god hadde geboden dat altoes hadde dach geweest. ende dar omme maectie den nacht omme der rasten wille C.XCVIJ

[p. 69]

De coninc vraget. welc es de gesontste stede van ertrike. Sydrac antwort.

Die gesontste stede van der werelt dats dar men es sonder siecheit. ende dar hem de mensce hoedt van quader spisen van hitten van couden van wakene ende van slapene. want een menssce en sal in heten lande niet eten hete spise no cleden heet no gaen. Want van der ere ende van der hitten te samen mach men hebben grote ziecheit ende des gelike van couden. ende dar omme niet een stede es gesondere dan ene andere. ende ongesonder dan ene andere bi der redenen van hitten ende van couden ongetempert ochte van winden ochte van sieken lieden die dar sin onder dandere ander stede syn oec ongesont omme datter niemen en woent ende wart datter iemen woende si soude gesont sijn mar soe wie gesont wille sin hi doe dat hier na volget. hi ete enewerf sdages. hi si met wiven eens de weke. hi late eens die maent. hi neme eenwerf siars medicine entie hem in dere manieren hout. hi sal gesont syn van lichamen.

De coninc vraget welke liede sijn die houden de werelt ende beleiden.

Sydrac antwort C.XCV[IIJ]

Vier manieren syn van lieden die de werelt houden. dierste syn die toenen ende leren die scientie entie leringe den lieden ende dat gelove gods des vader

II v^o kol. 2: almachtech hoe si leven souden in dese werelt. Dander maniere syn de gene van der welker arbeide leven alle de liede dat sin de gene die pinen ende winnen de lande. ende derde om dat si vrucht brengen sal. dar si ende alle die werelt bi leven. De derde maniere syn de heerscapien die tvolc regeren ende castien van overdade also dat rike ende arme seker mogen gaen ende riden in den lande. Die vierde maniere die comenscape maken. entie marcten houden entie gene die voren dar men die dinge der men behoeft van den enen lande in dander ende en waren dese .iiij. manieren de werelt en mochte niet behouden bliven. C[XCVIIIJ]

De coninc vraget wie es hoger ofte de coninc of tgerechte. Sydrac antwort.

Dat gerechte es vele hogere want tgerechte mach iugeren den coninc met rechte ende met redenen. ende tgerechte es coninc ende meer dan coninc. want sal de coninc hebben ere ende macht in de werelt. dat moet comen bi sinen goeden gerechte. ende hi moet syn getrouwe ende te hem nemen heerscapien ende gebode der wet ende der gerechtecheit. Het sal comen een prophete die seggen sal uten monde gods. Salech selen si syn de doen selen gherecht vonnesse. ende dat houden altoes.

De coninc vraecht mach de mensche hebben erdsce rijcheit die hi altoes met hem dragen mach over al. Sydrac antwort .CC.

Men mach wel hebben rijcheit omme den lichame met tontdragene over al ende die niet mindren en mach ende die men (II v^o kol. 3:) besegen mach altoes dats conste wantie const can syn broet te winnene hi en mach niet bederven war hi comt. want in allen steden vint hi syn nodorfte. ende dar omme segge wi dat conste es een dinc die har here met hem dragen mach over al.

De coninc vraget hoet comt dat een man siet selc stont .i. wijf datti se te hant mint ende dwijf also den man. Sydrac antwort.

Alse de man siet dwijf ende hi se dan mint ende dwyf den man dat comt hem al van ongestadeger herten entie sin van cranken sinne ende van cranker complexien ende van harre groter ydelleit van herten so onthout si de dwaseit in haer herte. entie scoenheit des lichamen blijft hem in har herte ende dat herte es sottelec bedacht die de rysseit onthout in den hersenen. entie hersenen antworden vort den oegen ende doet de ogen rieselec sien op de creaturen ende ontfaet een gepeins met groter genoechten. ende omme de sotte genuechte so mint hi se. ende

[p. 70]

soe hi se meer ofent soe hi se meer mint. ende setten hem selven in grote pine ende vernoy sonder noet. mar dat vroede herte dat vroet ende vast es alsi siet ene creature so peinsti in hem selven. ende seget gebenedyt si god de sceppere die al so scone creaturen maect te sinen love ende te sinen dienste ende dar na en sal hem nemmermere gedinken hare sconeit clene no groet ende eist datter....