Sic. Jaargang 8

[p. 43]

De sokken
* Marco Kamphuis

Weken, nee maanden van zoeken waren verstreken voordat Thomas in een kleine, exclusieve herenmodezaak, op een regenachtige middag, het liep tegen drie uur, de ideale sokken vond. Er waren twee andere mensen in de winkel aanwezig: een lange, kaarsrechte verkoper, gekleed in een zwart kostuum met rood vlinderstrikje dat dankzij een vernuftig mechanisme Jingle Bells kon spelen, en een aandachtige heer in beige regenjas, aan wie de verkoper dit mechanisme juist demonstreerde. Het was winter. Geruite sokken gingen door Thomas' handen, sokken met een dessin van springende rendieren, sokken met schaakproblemen (zwart aan zet, mat in drie, niet strijken). Maar Thomas zocht iets bijzonders. Uiteindelijk vond hij een wit sokkenpaar dat bedrukt was met Russische lettertekens in rode inkt.

Blauwe letters zouden aan zijn voeten nog beter hebben gestaan, maar navraag bij de verkoper leerde dat dit het eerste, enige en laatste sokkenpaar in zijn soort was. Thomas betaalde, de sokken werden keurig voor hem ingepakt, de verkoper maakte een lichte buiging. ‘Veel plezier ermee, meneer.’ De winkelbel rinkelde toen Thomas de deur opende. In het portiek stak hij zijn paraplu op.

's Avonds legde hij schone kleren voor de volgende dag over zijn stoel. Hij

[p. 44]

koos uit zijn klerenkast een antracietkleurig pak, een wit overhemd en een rood-zwarte das: verzorgde, onopvallende kleding, waarbij de nieuwe sokken geraffineerd zouden afsteken. Thomas kende de Russische taal niet. Hij vroeg zich af of de letters op zijn sokken kriskras door elkaar stonden. Misschien hadden ze zich keurig in de volgorde van het alfabet opgesteld; wellicht vormden ze zelfs woorden. Van het schoenenrek nam hij zwarte, glanzende molières en zette ze onder de stoel.

Na middernacht begon de mogelijke betekenis van zijn sokken hem te kwellen. Hij deed het licht aan. De letters leken wel degelijk woorden samen te stellen, misschien zelfs een korte zin. Deze sokken droegen een boodschap uit. En hoe langer Thomas naar ze staarde, des te meer raakte hij ervan overtuigd dat het een ronduit beledigende boodschap was. ‘Wie ons draagt is gek.’

Onuitgeslapen trok hij de volgende ochtend zwarte sokken aan. Op kantoor waren zijn gedachten niet bij zijn werk. Collega Jaspers merkte de kringen onder Thomas' ogen op, de bleekheid van zijn gelaat en de onvolmaakte knoop van zijn das. ‘Je das zit slordig,’ zei hij. ‘Is er soms iets aan de hand?’ ‘Jaspers, ik ben blij dat je erover begint,’ antwoordde Thomas, ‘want ik kan het niet langer voor me houden. Gisteren, tijdens mijn vrije middag, heb ik sokken gekocht die ik er nu van verdenk een kwalijke betekenis te hebben. Het kan best verbeelding zijn, maar het komt me voor dat mijn sokken iets over mij zeggen.’

‘Dat is heel goed mogelijk,’ zei Jaspers, ‘daarover heb ik onlangs een artikel in de krant gelezen.’

‘Nee! Werkelijk?’

‘Een wetenschappelijk artikel,’ preciseerde Jaspers. Hij legde zijn pen neer en glimlachte, blij zijn jongere collega van dienst te kunnen zijn bij zo'n belangrijke kwestie. ‘Daarin betoogt de schrijver dat kleren inderdaad informatie geven over degene die ze draagt. Datzelfde geldt trouwens voor allerlei andere zaken: de auto waarin je rijdt, eventuele sieraden die je draagt, het interieur van je huis - al die dingen blijken bijzonder veel over je persoonlijkheid te zeggen.’

‘Een complot,’ concludeerde Thomas, maar Jaspers hoorde hem niet.

‘Een buitengewoon interessant artikel was het. Een wetenschappelijk artikel.’

‘Ik ben heel blij dat ik dit hoor. Eerlijk gezegd begon ik al aan mijzelf te twijfelen - men haalt zich soms dingen in het hoofd, muizenissen. Bedankt Jaspers, het doet me goed te weten dat ik mijn sokken vanaf het begin heb doorzien. En nu ga ik eerst mijn das fatsoenlijk strikken.’

Enkele dagen later viel Thomas' oog op een aankondiging in de krant. Professor Nikolajev zou een Nederlandstalige lezing houden over de schrij-

[p. 45]

ver Romanisjin en diens plaats in de Russische traditie. Aanstaande donderdag in de Byzantijnse Kapel. Alle belangstellenden welkom. Entree twee gulden vijftig, leden van de Russische Cirkel gratis. Thomas besloot de lezing bij te wonen. Het gehoor zou vrijwel zeker uit ingewijden bestaan, die zijn sokken moeiteloos wisten te vertalen. Eventueel kon hij te rade gaan bij professor Nikolajev in eigen persoon.

Op donderdagavond trok hij voor de eerste maal de Russische sokken aan (de stof omhulde broeierig zijn huid, niet helemaal aangenaam, maar misschien waren Thomas' zweetvoeten het gevolg van de begrijpelijke spanning). Hij droeg een flanellen broek die iets te lang was en slobberend over zijn schoenen viel. Dit moest hem in staat stellen om met ongeziene sokken, zonder commotie te veroorzaken, de lezing uit te zitten. Na afloop zou hij een gesprek aanknopen met een van de aanwezigen, op het geschikte moment zijn broekspijp optrekken, en zijn gesprekspartner terloops verzoeken een sok te vertalen.

De Byzantijnse Kapel lag midden in de rosse buurt, op enkele minuten loopafstand van Thomas' huis. Een jonge prostituée, kortgerokt onder een bontjasje, stond in het schijnsel van een lantaarnpaal. Thomas knikte vriendelijk in het voorbijgaan.

Vermoedelijk kon de bestuurder niet tot een keuze komen, misschien was hij te verlegen om te stoppen.

Bij het binnengaan van de Byzantijnse Kapel betaalde Thomas twee gulden vijftig. Tot zijn voldoening werd er links en rechts al aardig wat Russisch gesproken. Het geroezemoes verstomde toen professor Nikolajev werd aangekondigd. Een kleine man, kaal, wiens overgebleven haar vettig reikte tot aan de schouders van zijn donkerblauwe jasje, nam positie achter een lessenaar. ‘Homerus, Dante, Shakespeare, Romanisjin -’ las hij van zijn blaadje op. Thomas zat op een houten, krakende bank. Zijn voeten transpireerden zozeer, dat hij vreesde voor de leesbaarheid van zijn sokken. Gelukkig was de lezing al na een uur afgelopen; alleen een anecdote over een heroïsch duel had Thomas geboeid. Alle bezoekers gingen een naast de kapel gelegen zaaltje binnen, waar glazen jus d'orange, witte en rode wijn op een tafel stonden. Met een glas in zijn hand wandelde Thomas rond. Spoedig werd hij aangesproken:

‘Vindt u ook niet dat het proza van Romanisjin zo melodieus, zo zangerig is?’

‘Zeer zangerig,’ beaamde Thomas.

De man met wie hij in gesprek raakte was een grote, blonde, geëmigreerde Rus, die met gelijke hartstocht over de Russische volksaard, bonensoep, vrouw en kinderen, en Romanisjins onvergankelijke oeuvre sprak. Hij had heldere, blauwe ogen en uitstaande oren. Zijn zwarte, bontgevoerde overjas, die hij als een mantel om zijn schouders had geslagen, verleende hem

[p. 46]

een bijzonder vrijheidslievende aanblik. Thomas hield de vouw van zijn broek al tussen duim en wijsvinger, toen nieuwe bedenkingen hem ervan weerhielden zijn sokken openbaar te maken.

Tot dusverre had hij gemeend dat de brutaliteit van zijn sokken gericht was tegen hemzelf, hun eigenaar. Het viel hem nu pas in dat ze het evengoed op een ander gemunt konden hebben. Misschien was hun boodschap een belediging aan het adres van de Russische volksaard of de Russische vrouwen. Mogelijk verkondigden ze de stelling: ‘Bietensoep is niet lekker en Romanisjin schreef flutboeken.’ Thomas' gesprekspartner, een vurig man, zou een dergelijke belediging beslist niet over zijn kant laten gaan.

Was dat waarschijnlijk, een Russische tekst die het op Rusland gemunt had? Jazeker, hoogstwaarschijnlijk zelfs! Een sok die de Russen wilde beledigen, bediende zich vanzelfsprekend niet van het Chinees. En daarmee liep men dan, in de hoop opheldering te krijgen, juist de Russische Cirkel in! Zijns ondanks voelde Thomas respect voor het raffinement van zijn sokken.

Even later stond hij buiten. Ontsnapt. Hij liep huiswaarts met opgestoken kraag en de handen diep in de zakken. Naast hem stopte een zwarte auto, waaruit twee mannen sprongen die hem weinig zachtzinnig vastpakten. ‘Schoenen uit,’ voegde men hem toe. Thomas bukte zich en probeerde met trillende vingers aan het bevel te voldoen. Het duurde zijn belagers te lang. Hij werd overeind getrokken. Een van de mannen ging door de knieën en boog zich over Thomas' schoenen. Het hoertje aan de overkant stond met over elkaar geslagen armen en kouwelijk opgetrokken schouders naar Thomas te kijken. Als een kleuter staarde hij terug - aan zijn voeten een volwassen man die zijn veters ontwarde. Men trok niet alleen zijn schoenen uit, maar ook zijn sokken. Daarna renden zijn overvallers met fladderende regenjassen naar de wachtende auto, die in de eerstvolgende bocht zijn banden flink liet gieren. Thomas' schoenen stonden keurig naast elkaar op het trottoir. Hij stak zijn blote voeten erin.

Het hoertje aan de overkant giechelde. Ook Thomas voelde zich opgelucht.