|
| |
| |
| |
Probleemjaren
* Tim Krabbé
Voorjaar 1974, in mijn eentje in Zuidfrankrijk, zat ik na het naspelen van een matchpartij Petrosjan-Portisch nog wat met de stukken te schuiven toen ineens het idee voor een probleem bij mij opkwam. Stel Wit zou mat kunnen geven op een veld als daar niet al een eigen stuk stond. Als hij dat stuk wegspeelt om mat te dreigen, dan heeft Zwart wel een aantal verdedigingen, maar op ieder daarvan heeft Wit een nieuw mat. Maar behalve weggaan moet dat stuk ook ergens naartoe. Het kan niet in het niets oplossen. En nu blijkt dat waar Wit het ook zet, het steeds één van die nieuwe mals in de weg staat zodat Zwart de bijbehorende verdediging heeft. De oplossing
| |
| |
is dat Wit dat blok-aan-het-been naar een veld speelt waar het weliswaar een nieuw mat in de weg staat, maar waar het ook kan profiteren van de verzwakking die Zwart moet begaan als hij van dat in de weg staan wil profiteren. Happy-end: sta-in-de-weg geeft zelf mat.
| |
Mat in 2
T. Krabbé
Friesche Courant 1974
Als themastuk nam ik voorzichtig een paard aan de rand; dat zou niet meer dan vier, en duidelijk van elkaar te onderscheiden varianten opleveren.
Na een willekeurige zet van Pa5 dreigt Ta5 mat. Zwart heeft vier verdedigingen, die echter ieder een nieuw mat toelaten: Txa4 2.Dxa4 mat; Pb3 2.dxe4 mat; Te5 2.Txd6 mat en Lxd5 2.Ta7 mat.
Maar:
1.Pb3? Txa4! want 2.Dxa4 gaat niet meer
1.Pc4? Pb3! want 2.dxe4 is geen mat meer
1.Pc6? Te5! want 2.Txd6 is geen mat meer
1.Pb7? Lxd5! want 2.Ta7 gaat niet meer
Toch is 1.Pcó de oplossing want na 1...Te5 is 2.Txd6 dan wel geen mat meer, maar om van die verzwakking te kunnen profiteren heeft Zwart zelf een nieuwe verzwakking begaan; b4 staat niet meer gedekt: 2.Pxb4 mat
| |
| |
Turkstra, die ik kende van aanstekelijke stukjes over problemen in Schaakbulletin, had ook een probleem-rubriek in de Friesche Courant, daarom stuurde ik mijn probleem naar hem. Hij zei dat ik het ook in een echte probleemrubriek had kwijtgekund.
Nieuw was mijn idee natuurlijk niet. Daar was ik niet teleurgesteld over. Integendeel, toen ik ontdekte dat mijn ‘geluk bij een ongeluk’-idee een bestaand probleemthema was, dat witte correctie heette en sinds de jaren '30 bewerkt werd, was ik juist gevleid: echte probleemcomponisten hadden mijn gedachte óók de moeite van het hebben waard gevonden.
Behalve dat mijn idee niet nieuw was, was natuurlijk ook de uitwerking simpel. In de probleemliteratuur vind je duizelingwekkend ingewikkelde correcties waarin bijvoorbeeld twee witte torens ieder willekeurige zetten kunnen doen die mat dreigen door een willekeurige zet van de andere toren - en waarin verleidingen, verijdelde matten, witte en zwarte correcties thematisch verweven zijn.
Al vóór mijn witte correctie interesseerde ik me voor problemen. Sinds ik in Schaakbulletin over schaakkuriosa schreef was ik steeds meer oog gaan krijgen voor de mooie en geestige dingen waartoe de schaakstukken buiten partijen in staat zijn. In mijn boekje Schaakkuriosa uit 1974 staan al heel wat problemen en studies, en af en toe kwam de drang op om van iets moois dat ik had gezien een eigen versie te maken.
| |
| |
| |
Mat in 4
K. Wankelman
Heidelberger Lokalanzeiger 1956
Met 1.c8D dreigt Wit Df8 en Dg7 mat; bovendien zijn er vijf paardzetten die onpareerbaar 3.Pg5 mat lijken te dreigen. Bijvoorbeeld: 1.Pg1 a1D 2.Ph3 en 3.Pg5 mat. Maar al die plannen falen op 1...a1P! en omdat Zwart pat staat komt Wit te laat. Daarom werkt alleen 1.Pc3! (Wit moet wel 3.Pg5 dreigen, anders speelt Zwart toch a1D) 1...a1P! 2.Pa2! bxa2 3.c8D Pb3 4.Dxc2 mat
De ‘verzwakking door zetdwang na zelfopsluiting door minorpromotie’ kende ik van een probleem van K. Renner uit 1938 waarin dat met torenhalen gebeurt. Mijn probleem staat naast het zijne op blz. 43 van Schaakkuriosa. Het pseudoniem gebruikte ik uit angst dat mijn probleem slecht was. Maar ik vind mijn Wankelman-vierzet nog steeds een aardig raadselprobleem. Dat het mat gegeven wordt vanaf veld c2 dat na Zwarts eerste zet dubbel gedekt staat is verrassend.
Met mijn witte correctie begonnen mijn echte probleemjaren - twee ongeveer. Ik speelde toen geen partijen meer, ik wielrende. Schaken en wielrennen raakten verward. Ik droomde over pelotons waarin Donner op kop reed en als ik een probleem afhad dacht ik: ‘Dat moet ik vanavond aan de jongens laten zien!’ - maar die jongens waren de renners met wie ik zou gaan trainen.
In de probleemwereld werd ik hartelijk ontvangen - misschien ook omdat vrijwel nooit sterke partijspelers (tweemaal finale Nederlands kampioenschap) zich met problemen gingen bezighouden. Het was een hartelijkheid die ik al eens eerder had meegemaakt - toen ik ging dammen.
Mensen als Jac. Haring, Hans Schogt en Kurt Smulders correspondeerden onvermoeibaar met me. Ze maakten me wegwijs, kraakten onaffe versies, stelden handige reparatietjes voor, wezen je op voorgangers of schoonheidsfouten. Ik leerde thema's en vormen kennen, een wereld ging voor mij open. Lang had ik problemen en studies bekeken zoals alle schakers dat doen: zoals een wielrenner naar kunstfietsen kijkt. Meisjesgedoe. Niet dat je de adem niet benomen werd als je iets als de Saavedra voor het eerst zag, maar het moest wel dicht bij de partij blijven. Als de partij het echte leven is, dan zijn studies heldensagen, meerzetten romans, driezetten korte verhalen, en tweezetten rederijkerskunst. De gewone schaker is er in die volgorde voor te porren.
Ik herinner me de eerste keer dat ik een probleem mooi vond dan ook als een openbaring. Iemand in het schaakcafé had een paar vluggeraars zover gekregen dat ze een driezet probeerden op te lossen. Hij beloofde ons dat we van onze stoel zouden rollen van bewondering, en hij kreeg gelijk. Wat
| |
| |
pràchtig dat Wit 1.Td1-h1 moest spelen, juist wèg van de zwarte koning op c5, alleen maar om na 2.Dg6-b1 tenslotte 3.Db1-g1 mat te kunnen doen! Pas jaren later realiseerde ik me dat we toen de originele Bristol-ruiming van Healy te zien hadden gekregen, een monument (1861) uit de begintijd van het strategische probleem.
Het aantrekkelijke van probleemcomponeren is dat je, net als bij welke creatieve daad dan ook, uit een abstract idee een kloppend, elegant, levend machientje kunt maken, en dat je daarbij, anders dan bij kunst, geholpen wordt door de beperkingen van regels. Hoe moet een schrijver weten of zijn verhaal klopt, of het überhaupt af is? Een schilder vertelde me eens handenwrijvend dat hij een zeer creatieve dag had gehad. ‘Wat heb je dan gedaan?’ - ‘Ik heb gezien dat mijn schilderij af was.’
De wetten die voor een probleem gelden zijn, breder genomen, vanzelfsprekende compositiewetten die ook voor kunst gelden. Ik zag laatst een film waarin een man zijn zoon probeert te bellen maar steeds het antwoordapparaat krijgt. Later blijkt dat die zoon al maanden dood is. Dat ergerde mij, de telefoon wordt afgesneden als je maanden dood bent. Maar die ingeblikte stem was nodig om ons de tragiek van die vader in te scherpen, daarom had de regisseur de waarschijnlijkheid maar aan zijn laars gelapt. Als in een schaakprobleem een stuk op het bord staat dat alleen bij de verleidingen meespeelt maar dat in de oplossing geen rol heeft, dan is dat probleem fout.
Van de ongeveer 25 problemen die ik heb gemaakt heb ik er 16 gepubliceerd en laat ik er nu negen zien, plus een studie.
Als ik een probleem wilde publiceren stuurde ik het meestal naar Schach-Echo of Het Parool waarin Lodewijk Prins toen een probleem-rubriek had. Die rubrieken hadden namelijk de aardige gewoonte om bij de oplossingen commentaar van oplossers te plaatsen. Elegant en witzig noemden de oplossers van Schach-Echo onderstaand probleem; ‘Hübsche und schwer zu findende Thematik, aber viel Holz!’ Ik ken bijna al die lezers-opmerkingen nog uit mijn hoofd; het plaisir de se voir imprimé was nooit zo sterk als bij schaakproblemen.
| |
| |
| |
Mat in 3
T. Krabbé
Schach-Echo, 1974
Mijn uitgangspunt was switchback na annihilation; een term die zichzelf in het vervolg uitlegt. Een voor de hand liggend plan is ontruiming van veld b5 om 2.Kb5 mat te dreigen. Maar 1.Pxc7† Lxc7 2.Kb5† La5! duurt een zet te lang (‘What the heck,’ zegt de partijspeler), en na 1.Pc3 stelt Txc5 het mat te lang uit: 2.bxc5 Pc2! Maar 1.Pxd4! werkt wel. Er dreigt 2.Kb5 mat, en Zwart probeert weer zijn zet uitstel te krijgen met 1...Txc5 (Txd7 2.Kb5† Kb8 3.Ta8 mat) Nu zou 2.bxc5 niets opleveren wegens een willekeurige zet van Lg3, of ook Pc2, en het wordt weer mat in 4. Maar Wit heeft: 2.Pb5! Switchback. Ineens dreigt Wit Dh8 mat. Op Txb5 volgt nu 3.Kxb5 mat; c3 3.Kb3 mat en Le5 3.Tg8 mat gaan ook niet. Blijft over 2...Te5, de themazet. Nu blijkt niet alleen Wit de diagonaal naar h8 te hebben vrijgemaakt; samen met Zwart heeft hij ook de pionnen c5 en d4 vernietigd en daarmee de diagonaal f2-a7 vrijgemaakt! En omdat Te5 nu Lg3 interfereert: 3.Pxc7 mat
Een probleem als een jongensboek. Viel Holz inderdaad, van echte strategie is geen sprake, maar spannend dat het is! Wie had er in de beginstelling nou ooit gedacht dat Pxc7 de matzet zou zijn! Mijn ware schakershart gaat meer uit naar problemen als dit en het volgende dan naar de strategisch verantwoorde problemen die ik ook heb gemaakt.
| |
| |
| |
Wit geeft mat in 3
T. Krabbé
Het Parool 1974
1.Te1, ik verklap het maar meteen. Strategie ontbreekt in dit probleem geheel; het ging me alleen om de burgerman-schokkende sleutelzet. Ik wilde weten of ik zoiets zou kunnen, en dat was zo. Het kan zijn dat dit probleem het niet haalt bij sommige dingen die Sam Loyd meer dan 100 jaar eerder heeft gemaakt, en toch hééft mijn 1.Te1 iets. De pointe is verborgen. Waarom speelt Wit eigenlijk Te1? Na 1...fxe1D† 2.Kd5 is het mat op de volgende zet, maar waarom niet een andere zet met die toren die óók het pat opheft? Het antwoord is dat Wit na 1...f1D! 2.Kxf4 Dxd3 een matzet moet hebben, en wel 3.Tf5 Alleen 1.Te1 is goed omdat de toren door Ke4 en Te5 héén e6 dekt.
Genoeg strategie in het volgende probleem.
Vaak houden beginners zich bezig met de oudste ideeën in hun kunst. De geschiedenis van het strategische schaakprobleem begint in 1845 met de kritische zet van Loveday's ‘Indische Probleem’. Binnen tien à twintig jaar waren de meeste eenvoudige lijn-thema's getoond: de Turton, de Bristol, Grimshaws, Novotny's, Holzhausens en Plachutta's.
| |
| |
| |
Mat in 2
T. Krabbé
1e Prijs Het Parool 1974
Hier gaat het om Grimshaws en Novotny's; twee verwante thema's. Beide behelzen een wederkerige interferentie op het snijpunt van een toren- en een loperlijn. Bij de Novotny ontstaat die interferentie door een offer op het snijpunt; bij de Grimshaw gaan de stukken elkaar vrijwillig in de weg staan. Uiteraard kunnen Wit en Zwart allebei het slachtoffer worden van een Novotny of een Grimshaw.
Wit wil veld e4 veroveren om daar met Dxe4 mat te geven, of veld e5 om dat met Pe5 te doen. Lb7 dekt het eerste veld, Tb5 het tweede. Dus wil Wit een offer plegen op het snijpunt van die twee dekkingen: d5. Zowel na 1.Td5 als na Ld5 dreigen beide mats; Dxe4 en Pe5. Zwart kan dan door op d5 te slaan slechts één van die dekkingen herstellen, waarop het mat van de verdwenen dekking volgt.
De grap is nu dat de twee zetten waarmee Wit die Novotny teweeg kan brengen (Td5 en Ld5) samen een Grimshaw vormen; ook toren en loper van Wit benemen elkaar het zicht op essentiële velden. Op 1.Td5? heeft Zwart de nieuwe verdediging Te7!, mogelijk gemaakt doordat nu 2.Lxc4 mat niet meer gaat. En op 1.Ld5? heeft Zwart de nieuwe verdediging Lf4! omdat 2.Txd4 mat niet meer gaat.
In de oplossing komt de zwarte Novotny terug als Grimshaw. 1.Df4! De dreiging 2.Dxe3 mat (Lxf4 2.Txd4 mat; Txd7 2.Lxc4 mat) kan nu
| |
| |
alleen afgeweerd worden door een stuk op d5 te plaatsen: 1...Ld5 2.Pe5 mat of 1...Td5 2.Dxe4 mat
Bijzaak is de grove verleiding 1.Txc7? waarna door de dreiging Lxc4 mat weer een zwarte Grimshaw ontstaat (Ld5 2.Pe5 mat en Td5 2.Dxe4 mat); maar Zwart pareert met 1...Tc5. Tenslotte moet je ook even zien dat 1.Pxg1 faalt op 1...fxg1P
In 1984 heeft een zekere B. Zappas een eerste prijs gewonnen met een tweezet die hetzelfde idee, dezelfde dreiging, en grotendeels dezelfde zetting vertoonde als de mijne. Sjachmatniy v SSSR zette mijn probleem ernaast. Maar toen kende ik allang twee problemen die de eerste prijzen van Zappas èn van mij dubieus maken: onze problemen waren slechts magere versies van al jaren bestaande meesterwerken. In 1961 had de Noor Niels van Dijk een dubbele uitwerking gemaakt: twee zwarte Novotny's in de verleiding die allebei witte Grimshaws blijken te zijn!
Eleganter nog vind ik een probleem van W. Tura uit 1962, met een geestige en thematische uitbreiding waar ik niet eens aan had gedacht. De twee Novotny's die Wit daarin kan proberen vormen weer samen een witte Grimshaw waardoor Zwart zich kan verdedigen. Net als bij mij, maar hier verdedigt Zwart zich met een Grimshaw! Dat wil zeggen, al naar gelang Wits zelfinterferentie kan Zwart zich een zelfinterferentie veroorloven. De sleutel is dan een Novotny op dàt zwarte Grimshawveld. Die levert dreigingen op waartegen Zwart twee parades heeft - die samen een Grimshaw vormen op het oorspronkelijke Novotnyveld. Maar je moet zoiets zien.
Wit: Kg3, Df2, Tg4, Tb3, La3, Lc8, Pc7, Pe8, c6, e7; Zwart: Ke5, Dg8, Ta4, Tg6, La5, Lf7, Ph6, b6, d4, d3, g5; Mat in 2, W. Tura, 1e Prijs Europe Echecs 1962; 1.Le6! Niet 1.Lb4 wegens Te6 (geen 2.Tb5) en niet 1.Tb4 wegens Le6 (geen 2.Ld6). Geniaal.
Als zoiets al bestaat kan je eigenlijk geen eerste prijzen meer geven voor wat Zappas of ik hadden gemaakt. Het is raar met die prijzen. Ik stuurde ook eens een probleem naar het Oostduitse SCHACH waar het voor plaatsing werd afgewezen, de probleemredacteur vond het ouderwets en ook verder gebrekkig. Toen stuurde ik het maar naar Het Parool, en daar won ik er een eerste prijs mee.
Mijn grootste teleurstelling beleefde ik met dit probleem:
| |
| |
| |
Helpmat in 2 (4 oplossingen)
T. Krabbé
Schach-Echo 1975
In een helpmat begint Zwart. Een helpmat in 2 is eigenlijk een serie van 4 halve zetten waarvan Zwart de eerste doet en Wit met de laatste mat moet geven. Alles moet legaal toegaan tijdens die zetten. Een helpmat met meerdere oplossingen is legitiem, en de enige manier waarop het thema dat ik hier had gekozen kan worden uitgebeeld. Die oplossingen zijn:
1.De8 fxe8D† 2.Kd6 Pc4 mat
1.Te8 fxe8T† 2.Kf7 Lxh5 mat
1.Le8 fxe8L 2.Pd6 Te5 mat
1.Pe8 fxe8P 2.Te7 Pxf8 mat
Wit promoveert tot het stuk dat hij slaat, de vier verschillende stukken uiteraard.
Ik ben gek geworden van dit ding, het heeft me maanden van mijn leven gekost. Laat het één maand zijn geweest. Ik leerde een angst kennen die in de kunst niet voorkomt: het was niet alleen niet zeker of ik mijn plan wel aankon, het was ook niet zeker of het materiaal dat kon! Altijd was er weer een onbedoeld mat. Op zeker moment was me een versie gelukt met alleen de bedoelde matten, maar wel met drie witte torens in de beginstelling. Zoiets is wel erger dan een dode met een antwoordapparaat. Toch overwoog ik te roepen: ‘Het is af!’ en het probleem zo op te sturen. Maar de vakbroe- | |
| |
ders die ik kende moedigden mij aan dóór te gaan, de schoften. Mijn thema was misschien nog nooit verwezenlijkt, zeiden ze.
‘Da bleibt einem die Spucke weg bei solchen Konstruktionsleistungen!’ schreef lezer M.S. toen het me tenslotte gelukt was, en de oplossing met commentaren in Schach-Echo verscheen. Maar er stond ook een mededeling over een Erstdarstellung des Themas, een probleem van L. Ugren en M.Pavlov. Zij hadden, zes jaar eerder en op totaal andere manier, precies hetzelfde gemaakt.
Maar mijn meest wanhopige probleem was de Zelfplagiutta, zoals ik hem noemde. Ik moet er de hele zomer van 1975 aan bezig zijn geweest.
Het idee was een driezettig pendant te maken van de tweezet met de Novotny's en de Grimshaws, dus met Plachutta's en Holzhausens. Wat die zijn kan ik het best laten zien aan de hand van het probleem zoals dat tenslotte lukte.
| |
Wit geeft mat in 3
T. Krabbé
Schach-Echo 1975
Het gaat hier om twee matzetten van Wit, f8D en Tf2, die respectievelijk voorkomen worden door La3 en Da7. Die dekkingslijnen snijden elkaar op c5, en daarom wil Wit daar een stuk zetten. Of dat nu 1.Dc5 of 1.Tc5 is; hij dreigt dan beide matten en dat levert de volgende varianten op: 1...Dxc5 2.f8Dt Dxf8 3.Tf2 mat of: 1...Lxc5 2.Tf2† Lxf2 3.f8D mat. Op c5 heeft dan een Plachutta plaatsgevon- | |
| |
den, zoals een interferentie tussen twee stukken van gelijke bewegingsrichting heet als die door bezetting van hun snijpunt wordt veroorzaakt. Een Plachutta heeft één zet meer nodig dan een Novotny, want na het slaan (zeg 1...Dxc5) staan alle relevante velden nog gedekt; alleen staat er nu één stuk (Dc5) het andere (La3) in de weg zodat het weggelokt kan worden (2...Dxf8) waarna een vitaal veld (f2) van zijn dekking beroofd is.
Wat ik wilde was dit: door Zwart een Plachutta aan te doen, doet Wit zichzelf iets aan en wel een Holzhausen, zoals een Plachutta zonder offer genoemd wordt. En inderdaad: 1.Dc5? Txc4! Want nu de dame de toren in de weg staat gaat 2.Txc4 mat niet, terwijl Wit ook met zijn oorsponkelijke dreigingen f8D† en Tf2† niet snel genoeg is. En omgekeerd: 1.Tc5? Te3! Nu staat de toren de dame in de weg zodat 2.Tf2† en 3.De5 mat niet gaat. Ook hier komt Wit met f8D† of Tf2† te laat. De sleutelzet levert weer een Holzhausen op c5 op. Met 1.Lg4 dreigt Wit 2.Df5† gxf5 3.Ph5 mat. Met zijn eenvoudigste verdediging loopt Zwart zichzelf weer in de weg: 1...Dc5 2.f8D† Dxf8 3.Tf2 mat of 1..Lc5 2.Tf2† Lxf2 3.f8D mat De thematische bijvarianten hebben we al gezien: 1...Txc4 2.Txc4† Dd4 3.Txd4 mat en 1...Te3 2.Tf2† en 3.De5 mat.
‘Hervorragende Schnittpunktgeschichte!’ - maar ik had de pech dat de afdeling driezetten van Schach-Echo van dat jaar nooit gejureerd is - waardoor mijn Kees de Jongen-dromen over dit probleem geen werkelijkheid zijn geworden.
Waarschijnlijk is de zelfplagiutta mijn beste constructie - en toch hou ik niet echt van dit probleem. Het is geen leuk probleem, de stukken staan te ijverig, te houten klazerig hun thema te vertonen. Maar misschien is mijn plezier ook bedorven omdat het gewoonweg teveel moeite had gekost. Bij avonturen die meer dan honderd uur duren begin je naar gezelschap te verlangen. En mijn schaakvrienden wilden er niet naar kijken, die wilden vluggeren. Kunst om de kunst, de afwezigheid van enige andere beloning dan het bestaan van het ding dat je wilde laten bestaan, dat was prachtig, maar er waren grenzen.
Een keer zag ik mezelf onverhoeds vanaf de andere kant. Ik ontmoette iemand die de buurjongen was geweest van de wereldberoemde componist S. Dat hoorde hij van míj; voor hem was S. geweest: dikke oom J. die altijd met zijn schaakbordje zit.
Je kunt met betrekkelijk weinig schade honderd verdienstelijke problemen
| |
| |
maken in je leven, maar wie groots en meeslepend wil componeren moet bereid zijn gek te worden. Nog voor ik het verhaal van Drumare kende die 22 jaar lang dag in dag uit vergeefs heeft geprobeerd de Babson Task te componeren, en die daarmee mijn held werd, deinsde ik er toch voor terug zelf zo iemand te worden.
Het kostte veel moeite om van de probleemverslaving te genezen. De schaakgedachten lieten zich niet zomaar verbannen. Ik ging weer eens op de UB zitten om te schrijven, maar componeren bleek ook heel goed te gaan door diagrammen in bloknotes te tekenen. Zo is de volgende driezet ontstaan.
| |
Mat in 3
T. Krabbé
Schach-Echo 1976
Mijn uitgangsidee was dat de sleutelzet terug moest komen als matzet. Bij het zoeken naar een bruikbare en aantrekkelijke zetting raakt zo'n idee vanzelf vermengd met andere ideeën - hier zijn dat de rondgang en het zogenaamde Siers-Rössel.
Na 1.Dg1 dreigt eenvoudig 2.Dg4† e4 3.Dxe4 mat. Zwart heeft vier verdedigingen. Twee daarvan, 1...Pxb4 2.Pc2†† Kd5 3.Pxb4 mat en 1...Tf(g)8 2.Pf5†† Kd5 3.Pe7 mat falen op thematisch dezelfde manier. Zwart verzwakt een veld waar Wit na een vluchtveldschenkend paard-aftrekschaak mat kan geven: het Rössel-thema. Het werd in
| |
| |
1948 voor het eerst beschreven door de grote Duitse componist Siers en met de artistiekee mogelijkheden die het biedt is het altijd populair gebleven.
Twee andere varianten leiden tot tegengestelde rondgangen: 1...e4 2.Dg7† e5 3.Da7 mat en 1...cxd2 2.Da1† Pc3 3.Da7 mat. En tenslotte de variant waar het me om begonnen was: 1...cxd2 2.Da1† Ke3 3.Dg1 mat 1.Da1-g1 om 3.Da1-g1 mat te kunnen spelen.
Het was mijn laatste probleem, maar niet helemaal het einde van de componeerverslaving. Voor mijn boek Nieuwe Schaakkuriosa (1977) wilde ik een hoofdstuk maken over de dolle toren omdat ik daar een paar aardige voorbeelden van was tegengekomen. Het was mijn eer te na die voorbeelden te laten zien zonder dat ik ze echt begreep. Dat heb ik geweten. Weer kostte het me maanden voor de essentie van de dolle toren tot me door begon te dringen en ik die in een studie kon samenvatten.
| |
Wit speelt en wint
T. Krabbé
Schaakbulletin 1976
Uitleggen waarom de oplossing werkt zoals hij werkt gaat me hier te ver; zie blz. 41-84 in Nieuwe Schaakkuriosa. Hier zijn de zetten: 1.Pe2 h1D† 2.Lxh1 Ta1† 3.Kc2 Tc1† 4.Kd3 Td1† 5.Ke4 Td4† 6.Ke5 Td5† 7.Ke6 Td6† 8.Kf7 Tf6† 9.Ke8 Tf8† 10.Ke7 Te8† 11.Kd6 Te6† 12.Kc5 Te5† 13.Kc4 Te4† 14.Kc3 Txe3† 15.Kd4 Td3† 16.Kc5 Td5† 17.Kb4 Tb5†
| |
| |
18.Kc4 Tb4† 19.Kd3 Td4† 20.Kc2 Td2† 21.Kb† Tb2† 22.Kc1 Tb1† 23.Kb2 Td1† 24.Ke3 Td3† 25.Kf2 Txf3† 26.Ke1 Tf1† 27.Kd2 Td1† 28.Kc3 Td3† 29.Kc4 Tc3† 30.Kd5 Td3† 31.Kc6 Td6† 32.Kb5 Tb6† 33.Kc5 Tb5† 34.Kd6 Td5† 35.Ke7 Te5† 36.Kd7 Td5† 37.Lxd5 Op de eerste zet bouwt Wit het ‘poortje’ dat hij nodig heeft om Zwart op de 25ste zet zijn f3-pion te laten slaan - opdat op de 37ste zet Lh1xd5 gaat.
Ik gebruikte deze studie als prijsvraag voor m'n boek en ben nog steeds verbaasd dat er 103 inzendingen binnenkwamen, waarvan 21 correct. Al arriveerden de lopers niet allemaal even snel op d5.
Voor mijn gevoel staat de dolle toren dichter bij iets als de kubus van Rubik dan bij schaken. Maar ik begreep hem toen vrij goed, en ik droomde dat Timman in een match om het wereldkampioenschap bij de stand 11½-11½ de laatste partij in gewonnen stand zou afbreken. Alleen, Karpov had een dolle toren, hoe moest Timman die stoppen? Hij belde mij en werd wereldkampioen.
Nu begrijp ik van sommige gedeelten van mijn eigen dolle toren hoofdstuk niets meer. Maar als er weer eens een dolle toren in de krant staat kijk ik er naar want er is geen praktisch eindspel waarin zoveel grove fouten worden gemaakt. Soms zijn de basis-principes al voldoende om zo'n fout aan te wijzen. Maar toen ik Ligterink een keer op een fout met een dolle toren in zijn Volkskrant-rubriek wees maakte ik daarbij zelf een fout. Arme Ligterink, hij zette mijn opmerking erin en kreeg een brief met 35 kantjes dolle toren-analyses van Harry Goldsteen, de snel legende wordende Amsterdamse studiecomponist die de dolle toren destijds al beter begreep dan ik en die hem nu nog stééds begrijpt.
Laat Timman hèm maar bellen.
Ik heb later toch nog één probleem gemaakt: een Zwickmühle.
Eigenlijk is dit probleem al van 1976. Ik was toen voor Nieuwe Schaakkuriosa óók bezig aan een hoofdstuk over de Zwickmühle - mijn meest geliefde thema. Verder dan een incorrecte versie kwam ik toen niet, maar toen ik voor Chess Curiosities een uitgebreid hoofdstuk over de Zwickmühle maakte, heb ik dit probleem afgemaakt, op de pion op h7 na. Daardoor was hij ook toen nog niet correct zoals in 1991 bleek toen lezer Paul Koppens in Schaaknieuws deze nevenoplossing liet zien: 1.Pe3† Ke1 2.Pc4† Kd1 3.Pxb2† cxb2 4.c4 Le2 5.Lxe2† Ke1 6.Ld3† Kd1 7.Lc2 mat. Gelukkig
| |
| |
repareerde hij hem zelf meteen door de pion op h7 bij te plaatsten; nu kan in zijn variant 4...Lg6
| |
Mat in 22
T. Krabbé
Chess Curiosities 1985
De oplossing. Wit wil Pxc3 mat geven. Maar voorlopig kan hij het niet eens dreigen, want op 1.axb4 volgt Ta1†. Met zorgvuldig gebruik van een hulp-Zwickmühle en een hoofd-Zwickmühle komt het toch zover. 1.Pe3† Ke1 2.Pg4† Kd1 En nu veld e2 is afgeschermd: 3.Le2† Ke1 4.La6†! De a-lijn moet eerst dicht, zie zet 7. 4...Kd1 5.Pe3† Niet meteen 5.axb4 Lxg4! Wit moet steeds mat in 1 zet dreigen. 5...Ke1 6.Pd5† Kd1 7.axb4 Want nu gaat Ta1† niet. 7...Pa4! Na 7...Tc8? springt Wit naar de 15e zet van de oplossing. 8.Pe3† Nog geen 8.bxa4 wegens Txb4† Eerst moet met behulp van de Zwick mühles de b-lijn worden afgesloten. 8...Ke1 9.Pg4† Kd1 10.Le2† Ke1 11.Lb5†! Kd1 12.Pe3† Ke1 13.Pd5† Kd1 14.bxa4 Tc8 En nu de c-lijn. 15.Pe3† Ke1 16.Pg4† Kd1 17.Le2† Ke1 18.Lc4†! Kd1 19.Pe3† Ke1 20.Pd5† Le2 Wanhoop 21.Txe2† Kf1 22.Pe3 mat
|
|
Auteursrechtelijk beschermd
