Sic. Jaargang 4

[p. 94]

Troosteres der zondaars
hans hoenjet

‘We hebben een pas gestreken zakdoek nodig,’ zei ik tegen Anton.

‘En een vaas, liefst een hemelsblauwe.’

Mijn broer en ik waren er van overtuigd dat de roomse voorschriften nauwgezet moesten worden opgevolgd. De Maria-troon die we elk jaar bouwden was klein en eenvoudig, het produkt van een religieuze gedrevenheid waar menige bisschop een punt aan kon zuigen, maar lang niet van de luister en pracht die de Sterre der Zee in de O.L. Vrouwe Basiliek kenmerkten. De architectuur was even simpel als doeltreffend. De sokkel bestond uit een sigarenkist van Elisabeth Bas, waarover we een schone zakdoek drapeerden.

‘We moeten Haar eerst wassen,’ zei Anton toen we het Maria-beeld van de zolder haalden. ‘Er zit spinrag op haar gewaad.’

Ik vulde een afwasteiltje met wijwater, deed er wat groene zeep in en roerde erin totdat zich een schuimkraag had gevormd.

‘Geef Haar maar hier,’ zei ik. ‘Ze is beslist aan een warm bad toe. Boven op zolder heerst satan. Misschien heeft hij aan Haar gefrunnikt. Je weet het niet.’

Er verscheen een bezorgde blik in Anton's ogen. Hij overhandigde me het Maria-beeld en keek toe hoe ik het onderdompelde en verwoed begon te boenen.

‘Vergeet de onderkant niet,’ waarschuwde hij. ‘Daar verzamelt zich het meeste stof.’

Hij had gelijk. Vorig jaar waren we minder oplettend geweest en moesten we al na een dag de eerste zakdoek vervangen door een nieuwe, omdat het beeld een zwarte afdruk op het katoen had achtergelaten. We droogden Maria af, kusten haar voorhoofd en brachten haar in een plechtige processie naar de gereed staande troon. Anton had de zakdoek keurig glad gestreken, zodat de plooien vrijwel verdwenen waren. De bos paardebloemen die hij in het weiland van het nonnenklooster had geplukt verleenden de troon een schittering, die me ontroerde en verrukte.

‘Zet Haar maar neer,’ zei ik schor. ‘Morgen is het 1 mei. Dan kunnen we al bij het opstaan van haar feestmaand genieten.’

Onder de indruk van onze architectonische prestatie knielden we neer voor de troon, sloegen een kruisteken en baden het gebed, dat ik in een schoolschrift had genoteerd. Het was een vurig, geëxalteerd gebed, geinspireerd op de litanieën van alle Heiligen en doorspekt met liefdesverklaringen aan de Maagd Maria.

[p. 95]

‘O, Sterre der Zee, moeder der moeders, onbevlekt ontvangen maagd, troosteres der zondaars, wij bidden u, vervul deze kamer van uw heilige geest en besprenkel onze tongen met uw zoete dauw. Het is weer Mei. Bernadette zag u te Lourdes in een grot. Schenk ons uw eeuwige liefde en omhels ons innig. Wij likken uw voeten en zuigen hemels dauw uit uw borsten.’

Ik raakte buiten adem. Anton stootte me geagiteerd aan en zei met gebroken stem: ‘Ik geloof dat ze bewoog. Ik zag een bloedvlek in de plooien van haar gewaad.’

Ik legde het schoolschrift neer en stond op om het Maria-beeld te onderzoeken, maar hoe ik ook keek, nergens zag ik een spoor van de verschijnselen die mijn broer had waargenomen.

‘Misschien verbeeldde je het. Volgens mij gebeurden die dingen alleen vroeger. Ik bedoel, met al die straaljagers en atoomraketten is het veel moeilijker geworden om wonderen te doen.’

‘Stomkop,’ zei Anton. ‘Denk je dat ik gek ben?’

De voorbereidingen voor de Mei-maand waren in volle gang. Het knapenkoor van pater Smoels oefende uitbundig de Maria-liederen, de vlaggen en wimpels die langs de route van de processie zouden wapperen, werden door de R.K. Huisvrouwenvereniging gewassen en gemeente-arbeiders markeerden met witkalk de plaatsen waar een noodaltaar zou komen. Ik had me voorgenomen elke dag trouw het Lof te bezoeken en niet te rusten voordat mijn rozenkrans versleten was. God, zijn Zoon, de Heilige Geest en de engelen kwamen er voorlopig niet aan te pas. Was de Maagd Maria niet zoeter, moederlijker en verleidelijker dan de concurrentie?

Eigenlijk was God een saaie man, die nooit iets van zich liet horen, bars over de wereld regeerde en het eenvoudige handwerk overliet aan zijn ondergeschikten. Nee, dan Maria, zij was de laatste honderd jaar op talloze plaatsen verschenen aan eenvoudige landlieden, zwijmelende schoolmeisjes en ongetrouwde vrouwen. Wanneer waren de jongens als wij aan de beurt? Anton en ik waren vast van plan een eind aan dat historische onrecht te maken door ons met volle overgave op haar verering te werpen.

‘Om te beginnen zullen we ons elke avond met wijwater wassen,’ zei ik. ‘We kleden ons helemaal uit en smeren onze lijven met dat goedje in.’

‘Waarom?’

‘Dan worden we heilig. Het wijwater trekt in je poriën en vermengt zich met het bloed, dat het naar alle delen van je lichaam transporteert.’

Ik sloeg met mijn vuist op tafel en werd bevangen door een hemelse euforie. Anton haalde zijn schouders op. Hij keek me met een vreemde mengeling van ongeloof en afkeer aan, alsof ik hem een oneervol voorstel had gedaan.

‘Echt, je zult zien dat het helpt,’ zei ik. ‘De ziel, die op een geheime plek in je borstkast zit, zal in aanraking komen met het heilige water. En dan...het uitspansel siddert. De voorhang scheurt. Voordat je het weet ben je heilig.’

‘Maar moet je dan niet eerst gemarteld en gestorven zijn?’

[p. 96]

‘Nee,’ zei ik. ‘Tegenwoordig ligt dat anders. Er zijn chirurgen in het ziekenhuis van het Vaticaan die je door een eenvoudige operatie heilig kunnen laten worden. Dat las ik pas geleden in de St. Bernardus-bode. Ja, nu herinner ik het me.’

Anton's ogen lichtten vrolijk op, hij sloeg me joviaal op de schouders en zei, dat ik een slimme christen was, die met zijn tijd meeging. Zijn complimenten brachten me in verlegenheid en even twijfelde ik aan de wonderlijke uitwerking van de wijwater-kuur. Anton was zo enthousiast dat ik besloot mijn mond te houden.

Die avond gingen we een uur eerder naar bed.

‘Hoeven jullie de Texas Rangers op de Belg niet te zien?’, vroeg mijn moeder.

‘Nee,’ zei ik. ‘Morgenvroeg is er een speciale Maria-mis, die we van pater Smoels moeten bezoeken. Er worden blauwe tulpen uitgedeeld en het meisjeskoor van de Stella Marisschool zal zingen.’

Ze zuchtte en kuste ons welterusten. Toen we de trap opliepen, hoorden we dat zich een twistgesprek tussen mijn ouders ontspon.

‘Wat zou er zijn?’, vroeg Anton.

‘Waarschijnlijk zijn ze ongerust. Ma wil niet dat we later in een klooster gaan. Het schijnt dat het slecht verdient.’

‘En je mag niet trouwen!’, zei mijn broer.

‘O, ja,’ aarzelde ik. ‘Dat is zo.’

Ik vond het celibaat een pijnlijk onderwerp. Soms kon ik 's nachts de slaap niet vatten en zag ik mezelf vereenzaamd wegkwijnen in een kale kloostercel waar geen sprankje licht binnendrong. Troosteloos en bang werd ik ervan.

‘Als we zelf een Maria-orde oprichten, met eigen regels en kledingvoorschriften, kunnen we doen wat we willen,’ zei ik toen ik me uitkleedde en Anton de wijwaterfles ontkurkte. Als in een visioen doemde er voor mijn geestesoog een luxe buitenhuis op, gelegen in een arcadisch landschap, dat verdacht veel leek op de streek rond het Lago Maggiore waar we ooit op vakantie waren geweest. In een lusthof flaneerden de leden van de Maria-orde. De vrouwen droegen fleurige zomerjurken die door een zacht briesje werden bewogen. Ze waren zonder uitzondering lieftallig en mooi. De mannelijke leden van de congregatie speelden jeu de boules, dronken wijn en luierden in het gras. Ze droegen allemaal safari-pakken zoals de stoere kerels in de bioscoopreclame voor Lange Hunter-sigaretten.

‘Ik heb net een visioen gehad,’ zei ik. ‘Als je lid bent van de Maria-orde is het verboden te trouwen. Je moet elke dag een andere non beminnen. Dat staat in de wetboeken opgetekend.’

‘Logisch,’ zei Mark. ‘Anders krijg je ruzie.’

‘De erediensten vinden in bed plaats,’ vervolgde ik. ‘Na het Lof zijn er Oefeningen van Berouw en trainingen in het toedienen van de Onbevlekte Ontvangenis. Wie niet meedoet, wordt geslagen. Dat is noodzakelijk.’

‘Zou je denken?’, vroeg hij.

Ik knikte en begon mijn klamme lichaam met wijwater in te smeren. Het voelde

[p. 97]

koel en weldadig aan, als het water uit de Jordaan. Ik zorgde ervoor geen plekje over te slaan. Alle holtes en spleten in mijn lichaam besprenkelde ik met de gezegende vloeistof, terwijl ik een Maria-hymne zong en Mark me aanwijzingen gaf.

‘Zo is het wel goed,’ zei hij na een tijdje. ‘Nu ik.’

Hetzelfde ritueel herhaalde zich bij hem. Ik voelde hoe een goddelijke kracht me doorstroomde en prees Maria s geest die waarachtig over ons was neergedaald en mij ertoe had geinspireerd een liefdescongregatie in Zwitserland te stichten.

Halverwege de Mei-maand trok de processie door ons dorp. Rijen dik stonden de gelovigen langs de route, in afwachting van de Goddelijke Bruidjes, het Maagdenkoor en de priester met zijn monstrans, die onder een met gouddraad bestikt baldakijn van het ene noodaltaar naar het volgende sjokte.

Anton en ik liepen mee. We waren uitverkoren voor de taak het immense Maria-beeld van de Lourdes-grot, dat op een draagbaar was bevestigd, door de straten te sjouwen. Zegevierend, gloeiend van trots, zeulden we het beeld langs het devote publiek. In ons kielzog volgde het Maagdenkoor: veertig huwbare meisjes uit de streek, gekleed in hemelsblauwe en zilverkleurige gewaden, een palmtak schuin tegen de borsten, zongen liederen ter ere van Maria. Hun stemmen waren kuis en teer, maar als je goed luisterde, hoorde je soms hese en slepende klanken, die tussen vroomheid en zondigheid leken te aarzelen. Ik knipoogde naar Anton. Zweetdruppels parelden langs zijn slapen. Het gewicht dat hij moest torsen vergde zo'n krachtinspanning, dat hij gekweld en stuurs voor zich uit bleef kijken.

Dacht hij ook aan de Maria-orde? Het wijwater waarmee we ons elke avond trouw hadden ingesmeerd en de talloze gebeden die we tot de maagd Maria hadden gericht, misten hun uitwerking niet. Anton had gedetailleerde bouwtekeningen gemaakt voor de luxe villa waar onze congregatie gehuisvest zou worden. Het was zijn idee geweest om het park te verfraaien met schitterende waterpartijen, niervormige zwembaden en tennisbanen. In de winter zou er een bobsleebaan zijn. Die middag wilden we onze eerste leden verwerven. ‘Als ik de meisjes van het Maagdenkoor ronsel, kun jij de misdienaars bewerken,’ had ik gezegd.

‘Hoeveel contributie vragen we?’

‘Een gulden per jaar. Dat zetten we op de bank. Net zoals bij de Zilvervlootrekening groeit dat bedrag in tien jaar tot een enorm kapitaal.’

Anton had in zijn handen gewreven. Kort daarna verduisterde zijn blik.

‘Eigenlijk vertrouw ik de banken niet. Stel dat ze failliet gaan,’ opperde hij.

‘Inderdaad. We kunnen dat geld het beste zelf bewaken.’

De processie werd ontbonden voor de ingang van de kerk. Anton vloekte toen hij de draagbanden afdeed en hij de beurse plekken op zijn schouders betastte. Ik verbeet de pijn. Het Maria-beeld werd opgehaald door de koster en een paar helpers, die ons lachend afscheepten met een Bazooka-kauwgum.

[p. 98]

‘Gadverdamme,’ zei Anton. ‘Wat een waardeloze fooi.’

We haastten ons naar de kwetterende meisjes van Maagdenkoor. Ze wuifden zich koelte toe met de plastic palmtakken en bespraken schril de jongens die ze langs de route hadden zien staan. Anton kneep in mijn arm.

‘Ik heb geen zin om het aan de misdienaars te vragen,’ zei hij.

‘Lul,’ beet ik hem toe. ‘Jij bent ouder en kunt ze beter ompraten.’

Hardnekkig weigerde hij op mijn verzoek in te gaan. Ik haalde diep adem, liep schoorvoetend naar de meisjes van het Maagdenkoor en tikte er een op de schouder. Het was een nuffige meid. Ze frummelde nerveus aan haar palmtak en wiebelde heen en weer.

‘Luister,’ fluisterde ik. ‘Mijn broer en ik willen een Maria-orde beginnen. Over tien jaar openen we een villa in Zwitserland. Er is een zwembad en een tennisbaan. De paus heeft zijn zegen aan ons plan gegeven en roept alle Maagdenkoren op lid te worden. De contributie is een gulden per jaar. Vanaf volgende week zaterdag houden we bijeenkomsten in het kippenhok aan de holle weg. Doen jullie mee?’

Verbijsterd staarde ze me aan. Ik herhaalde mijn voorstel en probeerde in kleurrijke bewoordingen de geneugten van de Maria-orde af te schilderen. Er gleed een afkeurende blik over haar gezicht. Ze duwde me weg en fluisterde iets tegen haar vriendinnen, die nieuwsgierig naderbij waren gekomen. Ik schaamde me diep over mijn échec en holde naar huis.

‘Die Maria-orde van jou is niks. Ook dat gedoe met het wijwater heeft weinig geholpen,’ schamperde Anton toen we de troon afbraken. Het water uit de vaas was brak geworden en stonk naar bederf. Ik gooide de verdorde pisbloemen weg en voelde me bedrogen. Alle inspanningen voor niets! Het schriftje met de kunstig verzonnen gebeden, de rituele wijwater-wassingen, de dagelijkse gang naar het Lof en mijn schutterige ontmoeting met het Maagdenkoor waren op een fiasco uitgelopen.

‘Stop dat Maria-beeld maar in je reet,’ hoonde Anton.

Spottend keek hij me aan. Ik wilde hem in elkaar timmeren, maar wist dat hij me zou vermorzelen, dus sprong ik op zijn bed, rukte woedend aan zijn Tomado-boekenrekje en voelde een innige tevredenheid toen de bouten loslieten en zijn complete Biggles-bibliotheek op de grond viel.

‘Hier,’ riep ik door mijn tranen. ‘Dat zal je leren me belachelijk te maken. Je bent een klootzak. Ja, dat ben je!’

Anton's vuist trof me midden in het gezicht. Ik proefde bloed en maaide blind om me heen, danste op zijn pocketboeken en maakte hem uit voor addergebroed en verrader. Opeens hoorde ik een klap gevolgd door het geluid van brekende scherven.

‘Je hebt het Maria-beeld gebroken,’ riep hij vol leedvermaak.

Ik voelde de stukken gips onder mijn hakken, verzamelde alle kracht die in me was en trapte er zo hard en langdurig op dat er nog alleen maar gruizels overbleven.