Sic. Jaargang 4

[p. 12]

Roomse meisjes
ton van reen

Juist voordat ik bij Hovers in Het Looi aankwam, zag ik een sperwer die biddend boven de boerderij hing.

Ik fietste het erf op. Kloeken met kuikens stoven op voor mijn wielen. Ik remde en slipte weg in de sloot aal die uit de mesthoop dreef; zonder te vallen kon ik van de fiets springen.

Bruun lag aan de ketting, zijn kop tegen de grond. Hij gromde nijdig. Gelukkig kende ik hem goed, daarom was ik zo vrij zijn gegrom als een groet op te vatten. Toch hield ik voor de zekerheid de fiets aan de hand, tussen mij en de hond in, toen ik hem voorbijliep. Het verbaasde me dat Bruun vastlag. Meestal liep hij vrij rond of lag hij in de stal te slapen. Waarom moest hij op zijn oude dag opeens voor waakhond spelen? Wat was er bij Hovers aan de hand dat vreemden op afstand werden gehouden?

Ik hoorde het lachen van mijn zusje opklinken uit de koeiestal. Doortje had het weer naar haar zin. Ze speelde graag bij Janneke, het jongste dochtertje van Hovers, dat bij haar in de klas zat. Ze was kind aan huis op de boerderij. Op woensdag, als ze 's middags vrij had van school, fietste ze gewoonlijk direct na de les met Janneke mee naar Het Looi. Zo'n middag op de boerderij was voor haar een feest. Met mooi weer waren ze buiten, in het weiland of in het bos dat aan het gehucht grensde. Bij slecht weer speelden ze in de stallen of op de hooischelf.

Op het eind van de middag moest ik Doortje altijd ophalen. Moeder wilde niet dat ze 's avonds dat hele eind alleen naar huis reed.

Terwijl ik mijn fiets tegen de muur zette, zag ik opeens een glimp van het gezicht van vader Hovers, wegduikend achter de tabaksbladeren in het schuurtje. Ik deed maar net of ik hem niet had gezien. Vader Hovers was mensenschuw: hij hield zich op de achtergrond en zei zelden iets. Werken zag ik hem nooit. Hij rommelde maar wat aan. Meestal was hij met zijn tabak in de weer. De balken van het schuurtje hingen vol met eigen teelt, grote waaiervormige bladeren die geelbruin opdroogden en ritselden als papier. Hij sneed er kerf- en pijptabak van. Van de beste bladeren rolde hij zelfs sigaren. Hovers rookte de hele dag door. Als hij in huis was, geurde de rook boven de stank van de mest uit. Zelfs op de open plaats herkende ik de scherpe reuk van eigen teelt.

Ik ging naar binnen. De broeierige lucht van de stal sloeg me in het gezicht. Dezelfde reuk die Hans Hovers overal met zich meedroeg, tot in de klas toe. Koeiegeur. Het was geen echte stank, maar het had iets zoetigs dat toch zo doordrin-

[p. 13]

gend rook dat ik er wee van werd. ‘Mensen die zeggen dat koeien stinken, lusten geen melk en kaas,’ zei moeder weleens. ‘Koeiepoep ruikt naar honing.’ Ik lustte geen melk.

Ik groette moeder Hovers en Margriet, die de koeien aan het melken waren, gekleed in hun blauwe werkschonen, de voeten in klompen, de emmer tussen hun benen geklemd, blauwe hoofddoekjes onder de kin geknoopt. Ze keken strak naar de spenen, waaruit de melk gelig schuimend in de blinkende emmers stroomde.

Hadden ze me niet gehoord of deden ze alsof? Gewoonlijk werd ik hartelijk verwelkomd en kwam moeder Hovers direct naar me toe om me het hemd van het lijf te vragen over wat er in het dorp gebeurde. Op een wat kinderlijke manier keek ze op tegen wat ze ‘de burgerij’ noemde. Ze was geïntrigeerd door de manier van leven van mensen die geen boer waren, maar het riep zoveel vragen bij haar op dat ze er bang voor leek en zoveel mogelijk bij ‘de burgers’ uit de buurt bleef. Ze leefde haast net zo teruggetrokken als haar man en verliet de afgelegen boerderij nooit meer dan nodig was. Alleen op zondag kwam ze in het dorp, om de kerk te bezoeken en bij de slager voor een hele week ham van eigen slacht te laten snijden.

Ondanks die eigenaardigheden genoot moeder Hovers toch aanzien. Ze bezat de gave van het genezen. Ze kon wratten afkopen voor een cent, die ze aan je betaalde. Maar je moest haar wel een gulden brengen als de wrat wegbleef. Men zei dat ze die gekochte wratten op haar rug meedroeg, wat verklaarde waarom ze een beetje krom liep. Pijn wegbidden kon ze ook. Vooral brandwonden wist ze goed te behandelen. Mensen die kokend water over zich heen hadden gekregen of zich gebrand hadden aan de haard, hielp ze met een gebedje van de pijn af.

Hoewel ze er geld mee verdiende, deed ze dat genezend werk met tegenzin. Vanwege haar schuwheid hield ze het aantal klanten beperkt. Mensen van buiten het dorp weigerde ze zelfs helemaal te helpen en stuurde ze door naar een gebedsgenezer uit Ospel, een kwakzalver die erop uit was een zo groot mogelijke klantenkring op te bouwen en elke week spreekuur hield in het zaaltje achter café De Sport.

Wat was er aan de hand bij Hovers? Waarom was moeder Hovers vandaag niet benieuwd naar wat er in het dorp te doen was? Ook Margriet keek langs me heen. Van haar verbaasde me dat niet echt. Ze had altijd wel wat vreemds in haar doen. Ze had iets van haar moeder, al leek ze wat minder onnozel. Sinds ze van de huishoudschool af was, die ze midden in het schooljaar had verlaten toen ze zestien was geworden, kwam ze nog maar weinig in het dorp. Het viel niet echt op dat ze net zo teruggetrokken leefde als haar ouders. Er waren wel meer boerenmensen die zich niet thuis voelden in het dorp en zich er niet vaker dan noodzakelijk lieten zien. De naaste buren van Hovers, de drie broers Verheggen die samen met hun bejaarde moeder op een boerderij woonden, kwamen er ook haast nooit. Alleen als de schutterij uittrok zag ik ze weleens, ge-

[p. 14]

kleed in hun schutterspakken. Omdat ze altijd met hun drieën waren, noemden we ze ‘De Heilige Drieëenheid’.

Doortje en Janneke waren in het hooi aan het spelen. Lientje was bij hen, gekleed in een mooie rode jurk, waarmee ze nogal opviel in de stal waar de anderen aan het werk waren. Ze was een paar jaar jonger dan Margriet en zat in de vierde klas van de huishoudschool. Haar tweelingbroer Hans zat bij mij in de klas. Voor haar leeftijd zag ze er al heel volwassen uit. Als we als jongens onder elkaar over meisjes praatten, kwam het gesprek altijd wel op Lientje terecht. Niet alleen omdat ze mooi was, maar ook omdat ze voor niets bang was en voor niemand opzij ging.

Omdat ze eigenzinnig was had Lientje zich thuis privileges weten te verwerven. Ze werkte nooit mee op de boerderij. Haar ouders lieten haar maar begaan, alsof ze er in hun hart trots op waren dat ze zo'n mooie dochter hadden. Vaak bleef ze tot donker op straat en hing rond bij de bioscoop, waar de jeugd een vaste stek had om elkaar te ontmoeten.

Hans had rood haar. Hoewel Lientje zijn tweelingzus was, was zij zwart. Margriet, de oudste, was rood en Janneke, de jongste, was weer zwart. Maar of ze zwart of rood haar hadden, allemaal hadden ze dezelfde bleke huid. Ook zwarte Lientje kon 's zomers nauwelijks in de zon komen: ze verbrandde net zo hard als haar rooie broer en zus. Maar waren de rooien lelijk, Lientje en Janneke waren knap. Was Margriet onaantrekkelijk door haar bleekheid, die door het rode haar werd benadrukt, Lientje maakte het juist aantrekkelijk. Een plaatje dat met houtskool was getekend en met krijt was ingekleurd.

Ze groette me achteloos, draaide me de rug toe en liep naar de keuken.

Doortje rolde uit het hooi, haar kleren vol sprieten. Ik klopte haar jurk en truitje af.

‘Woensdag kom ik weer,’ zei ze tegen Janneke.

‘Voorlopig kan ze beter niet komen,’ zei moeder Hovers daar vlug overheen.

‘De eerste tijd moet ze maar thuis blijven. We hebben het te druk.’

‘Hoezo?’ vroeg ik verbaasd. Ze vond het altijd fijn als Doortje kwam.

Ze gaf geen antwoord.

Ik wenste gedag en liep met Doortje naar buiten. Niemand groette terug. Ik keek nog even rond op het erf en bij de hokken, maar Hans was er niet. Hij had me kunnen vertellen wat er aan de hand was.

Doortje sprong op haar fietsje.

Ik leidde mijn fiets langs de hond. Bruun reageerde niet.

Tussen de tabaksplanten zag ik klompen en benen in een manchester broek. Vader Hovers stond naar ons te loeren. Ik deed of ik hem niet in de gaten had en spuwde achteloos in zijn richting. De klompen bewogen niet. Hovers durfde zich niet te verraden.

Terwijl we de poort uitreden, keek ik opeens om. Het hoofd stak boven de bladeren uit. Betrapt trok Hovers het schielijk terug.

De sperwer hing nog steeds in de lucht. Plotseling dook hij naar de mestvaalt. Ik

[p. 15]

hoorde Hovers schreeuwen. Te laat. De roofvogel vloog op, een wit kuiken tussen de klauwen.

De gebroeders Verheggen stonden op het erf van hun boerderij. Ik had de pest aan ze, maar omdat ik ze niet durfde te ergeren groette ik. Ze groetten niet terug. Ik vond het eng zoals ze naar mij, maar vooral naar Doortje keken.

We namen de kortste weg naar huis, over het grindpad dat langs het Jozefkapelletje leidde; een oud gebouwtje, waarvan het traliewerk kapot was, zodat je erbinnen kon. Boven het altaartje waren een paar pannen weggewaaid. Het beeld van Sint-Jozef stond in de drup en was groen uitgeslagen. Het altaar was vernield. De brokstukken van de tafel en het tabernakel lagen in het rond. Niemand bekommerde zich om het onderhoud van de kapel. Misschien wist de pastoor niet eens dat het bouwsel zo verwaarloosd was. Hij kwam er nooit. Het Looi was te ver van de kerk om opgenomen te worden in de route van de processies die jaarlijks door de velden trokken om te bidden voor vruchtbaarheid van de gewassen.

Er werd gezegd dat er zich soms een weerwolf in het kapelletje ophield. Sommige mensen hadden hem daar 's nachts zien rondspoken. In mijn eentje zou ik er in het donker niet langs durven. Door de verwaarlozing was het gebouwtje zelfs overdag een akelige plek.

‘Ik mag niet meer bij Janneke spelen,’ zei Doortje teleurgesteld toen we thuiskwamen.

‘Dat is maar goed ook,’ zei moeder haar uit haar jas helpend. ‘Van mij had je toch niet meer naar Hovers mogen gaan.’

‘U hebt het altijd leuk gevonden,’ zei ik.

‘Dat is waar. Op een boerderij stinkt het gezond. In een koeiestal hangen de vitaminen in de lucht.’

‘Is er iets mis bij Hovers?’

‘Dat kun je wel zeggen. Ik heb gehoord dat Margriet verschijningen krijgt. De afgelopen dagen heeft ze de Heilige Maagd al drie keer gezien.’

‘Net als Bernadette?’

‘Ongeveer zo. Maria verschijnt aan Margriet in de koeiestal. Heb je er iets van gemerkt?’

‘Meestal vraagt moeder Hovers me honderduit, maar vandaag deed ze haar mond niet open. Margriet zat maar voor zich heen te kijken.’

‘Ik wil niet dat Doortje nog bij Hovers komt voordat de kerk zich over die verschijningen heeft uitgesproken.’

‘Als het echt is, mag ik dan wel weer naar Janneke?’ vroeg Doortje hoopvol.

‘Als de Heilige Maagd écht aan Margriet verschijnt, is het een éér om bij Hovers te komen,’ antwoordde moeder. ‘Maar ik geloof er nog niet in. Je hoort tegenwoordig zoveel over verschijningen. Het is haast allemaal bedrog. Misschien heeft Margriet visioenen.’

‘Wat is het verschil?’ vroeg ik.

‘Visioenen kan iedereen weleens krijgen. Als ik droom, heb ik soms ook visioe-

[p. 16]

nen. Jammer dat ik ze 's ochtends altijd vergeten ben. Naar het schijnt wil de bisschop zich nog niet over de verschijningen uitspreken. Hij heeft een onderzoek gelast. De kerk is altijd voorzichtig met het erkennen van dit soort zaken. Van alle verschijningen van na de oorlog heeft de Paus alleen maar de Wenende Madonna van Syracuse erkend. En dat was niet eens een verschijning, maar een wenend beeld. Ook dit geval zal wel met een sisser aflopen. Maria hoort niet in een koeiestal.’

‘Jezus is toch ook in een stal geboren.’

‘Dat paste bij de nederigheid van Jozef en Maria.’

‘Misschien heeft ze haar engelbewaarder gezien,’ opperde ik. ‘In een boek over generaal Patton heb ik gelezen dat engelbewaarders zich hebben gemanifesteerd aan soldaten op het slagveld en hen beschermden, zelfs in de hevigste kogelregens.’

‘Dat is mogelijk. Maar met dat soort verschijningen houdt de kerk zich niet bezig. Die zijn helemaal niet te controleren.’

‘Zou mijn engelbewaarder ook aan mij kunnen verschijnen?’ vroeg ik.

‘Alleen als je in ernstige moeilijkheden komt. Hij laat zich pas zien als de nood het hoogst is.’

Ik probeerde me een voorstelling te maken van mijn engelbewaarder, maar veel verder dan een meisje als Lientje, gekleed als maagd voor het processiekoor maar dan met vleugels, kwam ik niet.

‘Toch kan ik me wel van Margriet voorstellen dat ze spoken ziet,’ zei ik. ‘Ze is altijd schuw geweest. Je ziet haar bijna nooit. Ze lijkt wel wat op Bernadette van Lourdes. Dat was ook een simpele ziel.’

‘Dat mag je niet zeggen. Bernadette is heilig. Misschien is Margriet ook voorbestemd.’

(Fragment uit de in het najaar te verschijnen roman ROOMSE MEISJES.)