Sic. Jaargang 3

[p. 3]

Mr Boldero's exegese
willem brakman

Toen Ms Barlow aan het eind van de middag de trap beklom met het volle dienblad, merkte ze met zorg dat ze zich liep te verkneuteren om alles wat onder de dekschalen aan verrukkelijks lag te pruttelen. Door de deksels heen woei haar de warmte, doorregen met vleugjes kabeljauw en mossel in de neusgaten, en trage tree na tree zwoer ze met grote geestkracht alle verwachtingen daar van af. Stap na stap bracht ze haar ziel meer in overeenstemming met de huurkamer waaruit de vrouwen bruut waren verwijderd en die daarna met zorg was gesteriliseerd. Vandaar dat ze na het aankloppen en openen overdreven onbewogen het blad op de tafel zette en zo dun mogelijk zei: ‘Ik wens u smakelijk eten.’

‘Dank u’, bromde Mr Boldero die weer aan zijn bureau was gaan zitten. Hij las in zijn bijbel die, zo zag Ms Barlow in de gauwigheid uit de ooghoek, op de opengeslagen bladen bijna overal was doorgestreept en bijgeschreven en voor de rest vol papiertjes stak. ‘Laat u het niet koud worden,’ zei ze op weg naar de deur en deze sluitend nog net door een spleet, ‘dan maakt de heerlijke smaak zich zo moeilijk los’. Mr Boldero gaf geen antwoord maar sloeg peinzend een bijbelblad om.

Achter de weer gesloten deur wachtte zij nog een tijdje en luisterde scherp, dan klonk er een duidelijk gebonk van kousevoeten op de vloer en ook een gemekker alsof iemand in de kamer een dansje maakte na zijn schoenen te hebben uitgetrokken en daarbij innig vergenoegd lachjes uitstootte van de voorpret. Door het sleutelgat was daarvan echter niets te zien zodat het zich vermoedelijk voltrok aan de kant van de ladenkast.

‘Een heer’, dacht Ms Barlow op de trap, ‘een met frivole instinkten maar die blijkbaar een goede pot op hoge prijs stelde. Wat wil een goede kookster meer.’

Een vreemde man Mr Boldero, maar allerminst een onbegrijpelijke, want iedereen die van zichzelf mag zeggen dat ook door hem de geest waait, weet van hoeveel belang niet noodzakelijke voorwaarden kunnen zijn voor lektuur en mijmering Zo placht Mr Boldero als hij vis at (en vis was zijn lievelingsgerecht) dit immer te larderen met de profeet Jonah, alleen een met vis gevulde oerholte verschafte hem al mummelend de grote inzichten. Toen het veelbelovende dienblad dan ook was neergezet en Ms Barlow vertrokken, sloeg Mr Boldero een kuitenflikker, plaatste daarna het Evangelie waarvan hij het enige exemplaar bezat naast zijn bord in de juiste stand en begon alles te keuren vanwege de zich verdiepende lichamelijke

[p. 4]

behaaglijkheid. Daarna schepte hij zich langzaam en met zorg op.

Een kostbaar begin dat echter grondig kon worden verziekt door de vervloekte gewoonte van hospita's plotseling de deur weer open te stoten voor de een of andere smoes - ‘heb ik de opscheplepel niet vergeten’ - en dat soort diabolische katastrofes. Daarom wachtte Mr Boldero, door ervaring wijs, roerloos aan zijn tafel, maar zijn gehoor was scherper dan ooit. Het ging er maar om een plank te horen knappen waarvan hij wist dat die vlak bij de trap lag, een kuch op te vangen die met enige ervaring vrij nauwkeurig de afstand kon aangeven of verlossend een deur te horen sluiten met het onmiskenbare timbre van geluiden gelijkvloers. Stilte stelde de grootste eisen, want alleen een bijzonder getraind oor was in staat aan een stilte te horen dat iemand roerloos achter de deur stond. Maar het ergst van alles was het absolute tegendeel van al deze variaties: het schaamteloos, onverhuld bonkend terugsnellen, een plotselinge doodschrik van stappen waartegen niets meer viel te doen, zo snel waren gezwollen, vochtige lippen en een zweterig rood aangelopen hoofd niet in orde te brengen.

Terwijl Mr boldero zich om al deze redenen bedachtzaam bediende, benaderde hij als het ware zo argeloos mogelijk de tekst, op de manier van een flanerende wandelaar die op het pad een portemonnee ziet liggen maar lieden in de struiken vermoedt. Een al te doelgericht naderen van de profeet was even erg als een terugstormende hospita en niets was daarvoor beter geschikt dan starend door het bord dit traagjes vol te scheppen. Zo mocht Mr Boldero al brokjes schikkend inzien dat Jonah in alle vier de hoofdstukken een goed verzorgde indruk maakte, misschien was het de zorg die uit het dienblad sprak, maar er hing om de profeet de sfeer en de geur van het zaterdagse badhuis, witroze dampende huid, harde handdoeken en het vochtige pak ongemakkelijke kleren. Gelijk Mr Boldero was Jonah een man die een enorme hekel had aan water, geen sprake dan ook van een plons, hij begaf zich te water stijf van de afkeer om nat te worden, bewoog om die reden dan ook zo weinig mogelijk en schiep zelfs een vlek golfloze, geoliede kalmte om zich heen. Hij dacht er niet aan God om genade te smeken hoewel hij donders goed wist dat de hele storm om hem begonnen was en stijfkoppig wilde hij niet verder dan tot zijn middel in het water verzinken. Waardig, de hoed in de hand, legde hij zo een bekentenis af.

Hoewel de storm al loeiend het schip een heel eind moest hebben voortgejaagd, waren de afstanden nergens te groot. De matrozen hoorden dan ook geboeid toe, hun ogen puilden uit hun kassen, daarna wendden zij zich vol walging van hem af. Niemand stak meer een hand uit, zelfs het schip steigerde en eerst toen Jonah in de steeds groter wordende afstand alle hoop op redding teloor had zien gaan, steeg het monster uit de diepte omhoog en slokte hem op. ‘Ah,’ dacht Mr Boldero pruimend en met een mond vol monstersmaak: ‘hoeveel geloofwaardiger was toch het eerste hoofdstuk vergeleken met de vale rest’, en hij maakte een aantekening in de tekst: eerste deel superbe, tweede deel jammer, derde en vierde hoofdstuk in hoge mate te betreuren.

Een bek koepelde zich over Jonah heen en het was als welfde zich daar opeens een andere hemel: zwart met in de diepte roze en rood en in de gigantische onderkaak

[p. 5]

rolde en brulde de branding als een uitzinnig geworden God. Uiterlijke kontouren kunnen hier niets meer aangeven, innerlijke al evenmin als de profeet Jonah om en om in taai groen slijm wordt gerold, het maakt zijn bewegingen traag en tragisch terwijl hij wordt voortgesleurd naar een zwarte kim die voor hem uitglijdt en ronkt en hem dampstralen tegemoet spuwt. Geen vismarkt op het heetste uur van een zomermiddag geeft een indruk van de ondragelijke stank, misschien zou men om het boek Jonah met vrucht te lezen zich ver moeten buigen over de lillende drab van de snijplank, vlak boven de tekst van het flitsende mes en de buikbaggerende vingers vol schubben.

Eerst dan pas zou men zich moeten toestaan om God te laten spreken en het beste zou zijn om dat steeds net niet te laten gebeuren, al het beloofde op de rand ervan te houden om het geloofwaardige te redden. Voor zo'n plaats in de tekst zijn de tijden maar zelden gunstig, in dit geval echter wel.

Voorzichtig stond Mr Boldero op, ontstak een kaars en liep daarna op de tenen door de kamer naar de deur, opende die en deed daarna met een lichte huiver een stap naar buiten. Schemer die overging in duisternis. Als goed lezer van het Evangelie waarvan hij het enige exemplaar bezat, beschikte Mr Boldero over het vermogen om aan te voelen, te ontwaren en te vermoeden, maar nergens was oogwit te bekennen of een mond die zich al opende om te spreken, Mr Boldero stond in het donker tussen het een en het ander.

Voor het specifieke van Mr Boldero's exegese is het belangrijk te weten dat de toiletten in de buurt waar Ms Barlow woonde al een closetpot bezaten, zodat men voor zijn behoefte niet naar buiten moest, naar een achterhuis of binnenplaats. Een gebloemde kan zorgde voor de mogelijkheid zich in huis te kunnen terugtrekken en na afloop de uitwerpselen zorgvuldig weg te spoelen. Middels een ingenieus systeem van buizen bereikten deze dan onder het hele East End door de dokken, en dreven dan vervolgens in de Thames af naar de grote, machtige zee waarvan ook in het boek Jonah zo'n sprake is.

Al lezend en etend had Mr Boldero zich al perifeer met de aangename druk in zijn darmstelsel bezig gehouden die zijn gedachtenleven kleurde met 'n vleug van zeegroen, rozerood en parelmoer. Dat lijkt gewoon maar Mr Boldero kende zijn gebrek en wist hoezeer de stijfkoppigheid en eigenzinnigheid van Jonah zich in zijn gedarmt hadden genesteld. Het was zijn kruis, dat hij droeg met smart, van alles had hij geprobeerd: poeders van het ‘Great General Hospital of London’, fruit, gedroogde appeltjes, stroop, vijgen, senna-aftreksel en diverse andere theesoorten, maar de tekst was hier onverbiddelijk.

Nu, allen die het boek Jonah kennen, weten dat doel en oorzaak gelegen zijn in het tweede boek en daarvan het laatste vers, ‘en de Here sprak tot den vis en deze spuwde Jonah uit op het droge’, dat is de spil der sproke waar het al om wentelt. Onbevangen verder lezen heet hier volgens de ‘commentaren op het Evangelie’ waarvan Mr Boldero het enige exemplaar bezat ‘schade lijden aan de ziel’, er is zelfs sprake van ‘het zwartste punt’, waarmee wordt bedoeld dat slechts de omweg over het mirakel enig licht kan brengen. Als in trance liep Mr Boldero door de hal naar het toilet, hij sloot de deur en stroopte de broek af. Terwijl hij ging

[p. 6]

zitten bedacht hij dat het buiten al schemerde maar dat de lantarens nog niet waren ontstoken, ook in het hele huis, zo vermoedde hij, brandde nog nergens licht. Zacht en teder doorbrak Mr Boldero de spanning in zijn anus met kleine scheutjes en liet de vulling van zijn buik dalen in aanbiedingen, uitnodigingen en beloftes. Zijn gezicht veranderde hierdoor sterk, het leek op dat van een verdwaasde die in de zon zit en met rust wordt gelaten. Een onmiskenbaar geluk vervulde hem dat hem tot fluisterende wartaal dwong zoals ‘dit is zegen na zegen... geest na geest...’ en meer van dat soort zaken. Pas toen de eerste krampjes kwamen, vertrok zijn gelaat, vertoonde zelfs agonale trekken, zijn knieen krampten sterk binnenwaarts en hij grimaste van de verboden geneugten, maar vooral om het oneindige voorrecht dit alles alleen te mogen doen en derhalve in de grootst mogelijke zuiverheid. Heroisch stelde hij de verlossing nog een ondragelijk moment uit door diep voorover te bukken, zich op de buik te trommelen en zich de dijen te kneden, maar dan plofte hij achterover, een en al overgave, de strijd gestreden, het gezicht naar het lage plafonnetje gekeerd en liet alles gaan zoals het ging. Zijn ziel schreide ten hemel, werkelijk ten hemel, terwijl hij explodeerde in alle immer geheimgehouden geluiden der extase. Amechtig zakte hij weer voorover, met zo'n slappe nek dat hij het pijnlijk voelde spannen tussen de schouders en vreemd lucide overwoog of dat niet de plek was waar het gevoel te kunnen vliegen zetelde.

Op dat moment gebeurde er iets verschrikkelijks, er roerde zich iets buiten de deur, weliswaar was er geen geluidje te horen maar er roerde zich iets. Mr Boldero hield de adem in en bekeek zijn stevige, bleke dijbenen met grote tegenzin alsof hij er maar moeilijk in terugkeerde. Een zacht kloppen klonk in de hal. ‘Mr. Boldero?’. Mr Boldero betrapte zich er op dat ook hij meeluisterde of er antwoord kwam uit zijn kamer.

‘Ja, Ms Barlow.’

‘Ach, zit u daar Mr Boldero, u voelt u toch wel goed?’

‘Nee, Ms Barlow, de vis is niet goed gevallen.’

‘Dat spijt mij Mr Boldero.’

‘Dank u, Ms Barlow, ik vrees dat het door de peper komt.’

‘Daar zal ik rekening mee houden, Mr Boldero’, klonk het hoog en schril.

‘Dankbaar, Ms Barlow.’

‘Het valt niet mee, Mr Boldero,’ riep Ms Barlow jankerig, ‘u noemt ook steeds een andere oorzaak...’

Mr Boldero trilde van woede. ‘Ja Ms Barlow, dat is zo.’

(Voorpublicatie uit de binnenkort bij Querido te verschijnen novelle Heer op kamer).