Sic. Jaargang 2

[p. 42]

Document
De schoorsteenloper van Couperus

Van Louis Couperus bestaan een groot aantal typeringen die hem voornamelijk doen kennen als een gesoigneerde en gedistingeerde dandy. Immer voortreffelijk gekleed en geparfumeerd, flanneert hij in deze geschreven portretten nagenoeg voortdurend met wandelstok over de Promenade des Anglais te Nice.

Hoewel in wezen eenzijdig en vaak karikaturaal van aard geven deze beschrijvingen toch het beeld weer dat Couperus zelf heeft opgedrongen aan de buitenwacht. Talloos zijn de details over de natuurlijke sierheid van zijn gebaren, de verzorgde kledij en de buitenissigheden in zijn gedragingen. Louis Couperus, le prince des poètes, cultiveerde zijn bestaan; als een grand seigneur koesterde hij de verfijning en koketteerde hij met zijn gevoelige natuur. Maar niet alleen zijn gemaniëreerd gedrag is onderwerp van vele karakteristieken, ook de omstandigheden waarin hij woonde en werkte heeft velen aangezet tot uitvoerige beschrijvingen. Zo beschreef Frans Netscher de werkkamer van Couperus als een ruimte vol bibelots en kokette fijne dingetjes. Zijn schrijftafel was naar zijn idee: ‘zo keurig als een damesbureautje, waarop kleine beeldjes en portretten in lijstjes stonden; vouwbenen, pennehouders, schrijfmap, cachet, alles lag altijd ordelijk op zijn plaats gearrangeerd.’

Of het voor de literatuurwetenschap van belang is te weten onder welke omstandigheden auteurs hebben gewerkt is een wellicht even onzinnige als intrigerende vraag. Het antwoord zal ieder voor zich moeten bepalen.

[p. 43]

Maar toch lijkt er iets voor te zeggen hetgeen een anonieme journalist schreef in 1904 toen hij Couperus in zijn woning in Nice had bezocht: ‘De woning van een kunstenaar is volstrekt niet zomaar een onverschillige zaak. In de inrichting van de vertrouwelijke omgeving waar de dromen ontbloeien van de kunst, openbaart zich de geheime persoonlijkheid die sommige mensen angstvallig verborgen houden.’ Het is vanuit dat perspectief bezien dan ook als een geluk te beschouwen dat het Letterkundig Museum nog onlangs, door bemiddeling van de eminente Couperus-kenner, de heer F.L. Bastet, de hierbij afgebeelde schoorsteenloper kon verwerven.

De belangrijkste vraag die men kan stellen bij de beoefening van de literatuurwetenschap is die welke een antwoord zoekt naar de feitelijke inhoud van de literatuur. Maar daarnaast is de interesse in de omstandigheden waaronder deze tot stand kwam, even legitiem. De schoorsteenloper van Couperus bevat het antwoord noch op de eerste noch op de tweede vraagstelling. Toch draagt hij onmiskenbaar bij aan de revelatie van een verloren tijd.

De fijne zijden stof, bestikt met kleine pareltjes en getekend met merkwaardige motieven (gun iedermens zijn Ram) is door en door Couperiaans. En daarom niet minder belangrijk dan het andere literaire curiosum in het Letterkundig Museum: de roze smoking van Couperus. Het wachten is slechts op het terugvinden van zijn delicieuze marokijnen huisschoenen in elegante renaissance stijl.