De zeven wijze mannen van Rome

Het exempel van de zevende meester

Er was een ridder die een mooie vrouw had die hij zo uitzonderlijk beminde dat hij niet zonder haar nabijheid kon leven. Ze zaten eens samen te dobbelen, waarbij de ridder een mes in zijn hand had. De vrouw, die speelde, sloeg haar hand per ongeluk tegen het mes, waardoor ze een beetje bloedde. Toen de ridder het bloed van zijn vrouw zag, werd hij zo bedroefd en ontsteld dat hij het bewustzijn verloor en op de grond viel. Zijn vrouw goot water op zijn hoofd waardoor hij weer wat bijkwam en hij zei: ‘Laat de priester komen met het Heilig Sacrament want ik zal sterven omdat ik het bloed uit uw vinger heb zien komen.’

De priester kwam, voorzag hem van het Laatste Sacrament en hij overleed meteen. Er was daar toen veel geween en grote droefheid, vooral bij zijn vrouw, die, nadat het graf gesloten was erop ging liggen en zoveel misbaar maakte dat niemand het waagde haar daarvandaan te halen. Ze deed een gelofte dat ze die plaats nooit meer zou verlaten, want ze wilde daar, zoals een tortelduif, sterven uit liefde voor haar man. Toen gingen haar vrienden naar haar toe en zeiden: ‘Wat heeft zijn ziel eraan dat jij hier blijft en sterft? Het is beter dat je naar huis gaat en ruimhartig aalmoezen geeft voor zijn zielenrust. Daar heeft hij meer aan dan dat je hier blijft.’

De vrouw antwoordde: ‘Zwijg! Jullie zijn allemaal slechte raadgevers. Jullie merken niet dat ik gescheiden ben van mijn

[p. 83]

beminde man die gestorven is omdat ik een beetje bloed verloor. Ik wil daarom nooit meer van hem gescheiden zijn.’

Haar vrienden zagen dit en maakten een klein huisje bij het graf van haar man, gaven haar alles wat ze nodig had en gingen weg, in de hoop dat de eenzaamheid haar verdriet zou helen en ze weer onder de mensen zou komen.

In de stad bestond het volgende gebruik: wanneer iemand opgehangen werd, diende de plaatsbekledervan de heer gewapenderhand de hele nacht te waken, en als de gehangene hem ontstolen zou worden, zou de plaatsbekleder al zijn land verliezen en zijn leven zou zijn overgeleverd aan zijn heer. Op de dag dat de ridder begraven was, waakte de plaatsbekleder naar de gewoonte van de stad bij de galg en hij verbleef daar met zijn paarden. Het was buiten de stad, niet ver van het kerkhof, dat ook buiten de stad lag. De plaatsbekleder werd echter zozeer door de kou bevangen dat hij vreesde dat hij van kou dood zou gaan als hij zich niet zou warmen. Hij keek wat om zich heen, zag een vuur op het kerkhof en liep daar naartoe. Toen hij daar aankwam, klopte hij aan bij het huisje om binnen te mogen. De vrouw vroeg: ‘Wie is daar die in de nacht aanklopt bij mijn huis waarin ik zo droevig zit?’

Hij antwoordde: ‘Ik ben de plaatsbekleder en ik lijd zoveel kou dat ik dreig te sterven, tenzij u me meteen binnenlaat om me te warmen.’

De vrouw zei: ‘Ik ben bang dat u, wanneer ik u binnen zou laten, woorden tegen mij spreekt waar ik spijt van zou krijgen.’

‘Laat me binnen. Ik beloof u dat ik niets zal zeggen dat u mishaagt.’

Ze liet hem binnen en terwijl hij bij het vuur zat en warm was geworden, zei hij: ‘O, vrouwe, als het u belieft zou ik graag wat woorden tot u spreken.’

‘Zoals u wilt.’

‘U bent, vrouwe, een mooie en deugdzame vrouw en boven-

[p. 84]

dien rijk en daarbij nog jong. Zou het niet beter zijn als u in uw eigen huis woonde en aalmoezen zou geven voor de ziel van uw man, dan dat u zichzelf hier kwelt met huilen en schreien?’

‘O, ridder, als ik dit had geweten had ik u niet binnengelaten. Ik zeg u wat ik al vaak aan anderen heb gezegd: het is u welbekend dat mijn man mij zozeer heeft liefgehad dat hij door een lichte bloeding van mijn vinger is gestorven. Ik zal hier op deze plaats sterven omwille van hem.’

De ridder nam nu afscheid en keerde terug naar de galg. Daar zag hij dat de opgehangen persoon gestolen was van de galg. Dit maakte hem diep bedroefd en hij zei: ‘Wee mij, wat moet ik doen, want al mijn bezit en mijn leven gaan nu verloren.’

Terwijl hij mistroostig rondliep, niet wetend waarheen hij gaan moest of wat hij zou doen, bedacht hij ten slotte dat hij naar die vrome bedroefde vrouw zou gaan om bij haar te klagen over de bedruktheid van zijn hart en te vragen of ze hem wat troost kon bieden. Hij ging terug naar het huisje en klopte aan. De vrouw vroeg waarom er geklopt werd en hij zei: ‘O, beminde vrouwe, ik ben de plaatsbekleder die kort tevoren hier bij u was. Ik zou u graag de geheimen van mijn hart laten weten. Daarom vraag ik u, uit liefde voor God, wil de deur voor mij openen zodat ik kan binnenkomen.’

Ze deed de deur opnieuw voor hem open en hij ging naar binnen en zei tot haar: ‘O, beminde vrouwe, ik kom om u om raad te vragen, want u weet wel dat in de stad het gebruik bestaat dat wanneer een mens gehangen wordt en van de galg wordt gestolen, dat dan het bezit en het leven van de plaatsbekleder in handen liggen van de heer. Nu is de moordenaar die aan de galg hing helaas gestolen terwijl ik me warmde. Daarom bid ik u, om Gods wil geef me goede raad.’

‘Ik heb medelijden met u, want op grond van het recht van dit land is al uw bezit verbeurd verklaard en ligt uw leven in handen van de koning. Maar als u mijn raad opvolgt zult u uw bezittingen en uw leven behouden.’

[p. 85]

‘Dat zal ik doen, want ik ben naar u toe gekomen in de hoop dat ik door u getroost zal worden.’

‘Voelt u ervoor mij als uw vrouw te nemen?’

‘Ach, als u dat toch zou toestaan. Maar ik ben bang dat u zich te zeer zou vernederen als u mij als man zou nemen. Ik ben immers maar een berooide ridder.’

‘Zie hier: ik stem er uit vrije wil mee in.’

‘Ik schenk u, mijn vrouwe, alle dagen van, mijn leven.’

‘U weet toch dat mijn heer, die gestorven is uit liefde voor mij, hier gisteren begraven is? Ga naar het graf, neem hem eruit en hang hem aan de galg in plaats van de moordenaar.’

‘Vrouwe, dat is nu pas een goede raad.’

Ze gingen samen naar het graf en openden het. De ridder zei: ‘Hoe pakken we dit aan? Toen de moordenaar werd gevangen verloor hij twee boventanden. Als de identiteit van de moordenaar vastgesteld zou worden aan de hand van die verloren tanden, dan zou ik te schande gemaakt worden.’

‘Neem een steen en sla hem de twee tanden uit.’

‘O, vrouwe, dat kan ik niet doen, want toen hij nog leefde waren wij goede vrienden en ik vind het ongepast dat ik dit nu met zijn dode lichaam zou doen.’

‘Ik zal het dan voor u doen.’

Ze nam een steen en sloeg de dode de tanden uit en zei: ‘Pak hem op en hang hem aan de galg.’

Opnieuw zei de ridder: ‘Dat durf ik niet te doen, want de moordenaar liep, toen hij gevangen werd, een wond op aan zijn voorhoofd en hij verloor beide oren. Als hij onderzocht zou worden, zou ik te schande gemaakt worden.’

‘Trek uw zwaard, maak een wond en snij hem zijn oren af!’

‘O, lieve vrouwe, ik moet er niet aan denken dat ik dit zou doen met het dode lichaam van hem die ik zo heb liefgehad toen hij nog leefde.’

Daarop zei zij: ‘Geef me dat zwaard. Ik zal het voor u doen.’

Ze nam het zwaard, gaf een stevige klap op het voorhoofd

[p. 86]

van de dode en sneed hem bovendien zijn oren af. Toen ze daarmee klaar was zei ze: ‘Hang hem nu manmoedig en onbevreesd op!’

‘Ook dat durf ik niet te doen, want de moordenaar had ook zijn mannelijkheid verloren. Als deze dode nu opgehangen wordt en als ze zouden ontdekken dat hij zijn geslachtsdelen nog heeft, dan zou al onze moeite vergeefs zijn.’

‘Ik heb van mijn leven nog nooit zo'n lafaard gezien als jij. Neem een mes en snij hem zijn geslachtsdelen af!’

‘Ach vrouwe, dat kan ik toch niet doen. U weet immers wat een man is zonder zijn mannelijkheid.’

‘Ik zal het maar weer omwille van u doen.’ En ze nam een mes en sneed zijn edele delen af en zei: ‘Je kunt de boerenpummel, die zo schandelijk gekortwiekt en misvormd is, nu zonder zorgen ophangen.’

Ze werkten samen om het lichaam aan de galg te hangen en zo ontkwam de plaatsbekleder aan bestraffing door de koning. Hierna zei de vrouw: ‘Je bent vrij van lasten en zorgen door mijn goede raad. Ik wil daarom dat je met mij trouwt voor de kerk.’

De ridder antwoordde: ‘Ik heb God in de hemel beloofd dat ik geen vrouw zou nemen zolang u leeft. Daaraan wil ik me houden. Ik wens daarom niet langer bij u onderdak te krijgen en ik zeg daarom: o, schaamteloze vrouw, die de gewiekste en slechtste bent van alle vrouwen, welke rechtschapen man zou u tot vrouw nemen? De eerzame ridder en goede beminnelijke heer die uw man was is vanwege een beetje bloed dat van uw hand druppelde uit liefde voor u gestorven. En nu hij dood is hebt u hem deerlijk mismaakt. U hebt hem zijn tanden uitgeslagen, zijn oren afgesneden en ook zijn mannelijkheid. En u hebt zijn voorhoofd verwond. Wie, o duivel, zou u tot vrouw nemen? En opdat u geen deugdzame man meer zult beschamen: ontvang nu uw loon.’

Hij trok zijn zwaard en sloeg met één houw haar hoofd af.

[p. 87]

Nu zei de meester: ‘Heer keizer, hebt u dit goed begrepen?’

‘Jazeker, meester. De vrouw was de smerigste hoer van alle vrouwen en de ridder gaf haar haar verdiende loon zodat ze niemand meer zou kunnen beschamen.’

Bovendien zei de keizer: ‘O, meester, als ik mijn zoon eens zou kunnen horen spreken, dan zou er weinig meer zijn dat ik nog verlang tijdens mijn leven.’

‘Morgen, heer keizer, zult u uw zoon horen spreken met grote wijsheid voor alle vorsten en heren van uw keizerrijk. Ik hoop dat hij alle onenigheid die er heeft bestaan tussen ons en de keizerin openbaar zal maken.’

De keizer liet de meester vertrekken. Nu kwamen de zeven meesters samen om te overleggen in welk gewaad ze de zoon van de keizer uit de gevangenis zouden meenemen om hem naar het paleis te brengen. Vroeg in de morgen gingen ze samen naar de plaats waar de jongen gevangenzat om zijn voorkeur te vernemen. Hij zei: ‘Ik stem in met alles wat u bevalt, maar maakt u zich geen zorgen over mijn antwoord of wat ik zal zeggen, want ik zal ons allemaal met grote eer verlossen en op juiste wijze antwoorden op alles wat me voorgelegd zal worden.’

De meesters waren hierover verheugd en ze trokken hem een purperen gewaad aan met daaroverheen een gouden mantel. Ze stelden zich zo op dat twee meesters hem voorafgingen, dat er één aan elke zijde van hem ging en dat de andere drie hem volgden. Hij werd bovendien voorafgegaan door vierentwintig muzikanten die verschillende melodieën speelden. Zo brachten ze hem naar het paleis. Toen de keizer de overweldigende melodieën hoorde, vroeg hij wat dat was. Hem werd verteld: ‘Heer keizer, uw zoon komt eraan en wil voor u en al uw heren spreken om zich vrij te pleiten van alle beschuldigingen.’

De keizer zei: ‘O, dat is goed nieuws. Ach, zou ik toch mijn zoon mogen horen spreken...’

Zodra de zoon bij het paleis was aangekomen kwam zijn va-

[p. 88]

der hem tegemoet. Het eerste woord dat hij sprak was: ‘Wees gegroet, mijn lieve vader en eerbiedwaardige heer.’

Nu de vader de stem van zijn beminde kind hoorde, werd hij geroerd en uit grote vreugde raakte hij bijna buiten zichzelf en hij viel neer op de aarde. Maar de zoon nam hem vreugdevol in zijn armen en hielp hem overeind zodat hij weer tot zichzelf kwam. Daarop begon de zoon te spreken en er ontstond zo’n groot rumoer en zo'n toeloop van mensen dat men hem niet kon horen spreken. De keizer zag dit en liet geld op straat werpen, zodat het volk zich zou bezighouden met het oprapen van geld en zijn paleis vrij van mensen zou zijn, zodat hij zijn zoon kon horen spreken. Maar het volk had geen belangstelling voor het geld. De keizer merkte dit en beval dat men moest zwijgen op straffe van de dood. En nu heerste er doodse stilte. De zoon begon te spreken: ‘O, eerbiedwaardige heer, nog voor ik iets zeg, verzoek ik de keizerin met heel haar hofhouding hier aanwezig te zijn.’

Terstond beval de keizer de keizerin met heel haar gevolg onmiddellijk te komen. Zij kwamen vol vrees. De zoon liet de keizerin plaatsnemen voor het gehele volk, omringd door haar kamerdienaren, zodat het hele volk hen kon zien. Hij zei: ‘Heer keizer, hef uw ogen op en zie de kamenierster die daar staat in een groen gewaad, die, zoals u weet, door de keizerin boven alle anderen wordt bemind, Ik wil dat u haar laat ontbloten zodat iedereen kan zien wat zij is.’

‘Zoon, het zou onbetamelijk zijn om een vrouw voor ons allen te ontbloten.’

‘Vader, als het een vrouw zal blijken te zijn zal het mij tot schande zijn, maar als het anders is, zal zij beschaamd worden.’

Toen ze ontkleed werd, zag iedereen dat het een man was. De zoon zei nu: ‘Kijk eens heer, zo lang heeft deze schurk met uw vrouw in uw vertrekken overspel bedreven en u hebt er geen benul van gehad dat zij hem zo beminde.’

De keizer barstte in woede uit en gaf opdracht om de keize-

[p. 89]

rin en de schurk te verbranden. De zoon zei: ‘Vader, kom niet haastig tot een veroordeling, niet vooraleer ik alles waarvan zij mij beschuldigd heeft als leugenachtig en onwaar heb kunnen bestempelen, en men in de gelegenheid is geweest de waarheid te kennen, namelijk dat zij mij valselijk heeft beschuldigd.’

‘Mijn lieve kind, ik leg het oordeel in uw handen.’

‘Als haar leugen bewezen wordt, moet ze door de rechter veroordeeld worden. Maar nu, mijn lieve vader, zal ik vertellen over de tijd waarin zij u influisterde dat u mij naar het paleis moest laten komen. Mijn meesters en ik zagen toen in de sterren dat ik een vreselijke dood zou sterven als er binnen zeven dagen één woord over mijn lippen zou komen. Dit was de reden voor mijn zwijgen. Dat de keizerin over mij vertelde dat ik haar wilde verkrachten, is een valse leugen, maar ze heeft haar uiterste best gedaan om me daartoe aan te zetten. En toen ze me niet zover kon krijgen, gaf ze me inkt, papier en pen zodat ik kon opschrijven waarom ik haar afwees. Toen ik geschreven had dat ik dergelijke zware zonden niet zou kunnen bedrijven, en mijn vaders boomgaard niet wilde bevuilen, verwondde ze zichzelf tot bloedens toe en riep met groot misbaar en klaagde mij ten onrechte aan.’

Toen de keizer dit hoorde, keek hij haar aan met een hardvochtige blik en hij zei: ‘Ach, jij verdorven vrouw, je lusten werden niet voldoende bevredigd door mij en die schurk. Jij wilde ook mijn zoon nog bezitten.’

Daarop viel ze aan de voeten van de keizer en bad hem om genade. De keizer zei: ‘O, vervloekte vrouw, je bent mijn genade onwaardig. Je hebt de dood verdiend om drie redenen. In de eerste plaats omdat je overspel hebt gepleegd. Ten tweede omdat je mijn zoon hebt aangespoord tot zonden en hem ten onrechte van die zonden hebt beschuldigd. En ten derde omdat je me dag in dag uit hebt gevraagd om mijn zoon te doden. Het recht zal jou daarom veroordelen tot niet minder dan de doodstraf.’

[p. 90]

De zoon zei toen: ‘U weet goed, heer vader, hoe ik vanwege de leugen waarmee ze me beschuldigde alle dagen naar de galg werd geleid en dat ik vrij ben gekomen door Onze Lieve Heer met de hulp van mijn meesters. Maar nu, mijn lieve vader, stel nu dat ik in uw plaats het rijk regeerde, dat de keizerin het van mij gedaan zou krijgen dat ik en mijn meesters zich zouden inspannen om u te gronde te richten om mij aan de macht te helpen en dat ik u niet als mijn vader zou beschouwen? Dat kan ik me toch niet voorstellen. Ik zou u dan niet beschouwen als mijn vader aan wie ik de oorsprong van mijn bestaan te danken heb, en als mijn heer en gekroonde keizer, en niet volbrengen wat u gebiedt. Ik zou dan niet beter zijn dan de zoon die door zijn vader in de zee werd geworpen om hem te verdrinken omdat hij had gezegd dat hij de nieuwe heer van het land zou zijn. En desondanks behield hij door de genade van God het leven dat nu op geen enkele manier tot nadeel van zijn vader was maar tot groot profijt. Zo zult ook u vernemen dat mijn leven en bestuur u nooit tot schade of schande zullen zijn, maar tot groot profijt en in overeenstemming met uw wil.’

‘De Heer zij gezegend, lieve zoon, vanaf het uur dat ik u gekregen heb als mijn zoon die ik in alle opzichten als zo verstandig en goed beschouw. Begin nu maar met het verhaal waarin ik de wijsheid kan ontdekken die u bezit.’

‘Beveel dan dat iedereen volkomen stil is, en dat het volk zwijgt totdat ik mijn rede beëindigd heb, en dat men dan recht zal doen aan de keizerin en mij.’

De keizer gaf opdracht aan het volk te zwijgen en zijn zoon begon te vertellen.