De zeven wijze mannen van Rome

[p. 30]

Het derde exempel van de keizerin

In Rome leefde een ridder die twee dochters had en een zoon. Deze ridder had zoveel plezier in toernooien en vergelijkbare bezigheden dat hij alles wat hij bezat uitgaf aan dergelijke vermaken. Er was in die tijd een keizer in Rome die Octavianus heette en die meer zilver en goud bezat dan enige koning of heer. Hij had een toren die helemaal vol goud lag en er was een ridder aangesteld om die toren te bewaken. De genoemde ridder die zoveel plezier beleefde aan toernooien, raakte zo verarmd dat hij zich liet adviseren over het verkopen van zijn vaderlijke erfdeel. Hij riep zijn zoon bij zich en zei: ‘Mijn zoon, wil mij een goede raad geven, want armoede en gebrek dwingen mij ertoe mijn erfdeel te verkopen of andere wegen te zoeken om in ons levensonderhoud te voorzien. Als ik de erfenis te gelde maak, betekent dat ellende voor jou en je zusters.’

‘Vader, als u een andere oplossing zou kunnen vinden dan het verkopen van de erfenis, dan zou ik u graag daarbij helpen.’

‘Ik had het volgende bedacht: de keizer heeft een toren vol goud. Laten we in de nacht naar die toren gaan en gereedschap meenemen om er een gat in te maken en zoveel goud mee te nemen als we nodig hebben.’

‘Dat lijkt me goed bedacht, want het is beter goud van de keizer te nemen om ons tekort aan te vullen dan de erfenis te verkopen.’

Op een nacht gingen ze met hun gereedschap op pad en ze kwamen bij de toren, waarin ze een gat maakten. Ze namen zoveel goud als ze samen konden dragen. De ridder betaalde zijn schulden af en deed opnieuw mee aan toernooien en steekspelen, waar hij zijn bezit verkwistte.

De ridder die de toren bewaakte betrad de toren en ontdekte dat er van de schat gestolen was en dat er zich een groot gat in de toren bevond. Hij maakte zich grote zorgen en vertelde de keizer wat er gebeurd was. De keizer ontstak in woede en zei:

[p. 31]

‘Waarom vertel je me dat? Ik heb de schat aan je toevertrouwd en daarom eis ik dat alles terugkomt.’

De ridder ging meteen terug naar de toren en plaatste bij het gat een ton pek, gemengd met lijm. Iemand die door het gat kwam moest wel in de ton vallen en zou er nooit meer uit kunnen komen. Niet lang daarna was de ridder weer verarmd en hij ging opnieuw met zijn zoon naar de toren om iets van de schat te ontvreemden. De vader ging als eerste naar binnen en viel meteen tot aan zijn nek in de ton met pek en lijm. Hij merkte dat hij gevangenzat en zei toen tegen zijn zoon: ‘Kom niet dichterbij, want dan kun jij ook niet meer ontkomen.’

‘Vader, het is ondenkbaar dat ik je niet zou helpen, want als we hier gevonden worden moeten we toch beiden sterven. Als ik zelf niet kan helpen dan ga ik in elk geval zoeken om raad hoe u gered kan worden.’

‘De enige goede raad is dat je met je zwaard mijn hoofd afhakt, want als mijn lichaam zonder hoofd gevonden wordt, zal niemand het herkennen, en zullen jij en je zusters die vreselijke schande en de dood ontkomen.’

‘Vader, u hebt de best denkbare raad gegeven, want als men u zou herkennen zou niemand van ons de dood kunnen ontgaan. Daarom moet uw hoofd er wel afgeslagen worden.’ Meteen trok hij zijn zwaard, sloeg het hoofd van zijn vader af en wierp het in een kuil. Hij vertelde het aan zijn zusters, die lange tijd in het verborgene rouwden over de dood van hun vader.

Kort daarna betrad de torenwachter de toren en vond daar tot zijn grote verbazing het lichaam zonder hoofd. Hij vertelde de keizer wat hem overkomen was, die daarop zei: ‘Neem het lichaamen bind het aan de staart van een paard en sleep het door de straten van Rome. Luister ondertussen goed of je ergens huilende stemmen hoort. Daar waar je die hoort is deze man de heer van het huis geweest. Pak iedereen op die daar is, zet ze gevangen, en voer ze naar de galg. Hang ze daar op, samen met het onthoofde lichaam.’

[p. 32]

De knechten van de keizer deden zoals hij u bevolen had en toen ze bij het huis van de dode ridder kwamen en zijn dochters het lichaam van hun vader zagen, schreiden ze luidruchtig. Toen hun broer dit hoorde stak hij zich met een mes in zijn mond zodat het bloed overvloedig uit die wond stroomde. Toen de knechten van de keizer het geroep hoorden, gingen ze het huis binnen en vroegen naar de oorzaak van hun geschreeuw. De zoon antwoordde: ‘Door een ongeluk ben ik gewond geraakt en toen mijn zusters zagen hoeveel bloed er uit de wond kwam, riepen ze luid, zoals u gehoord hebt.’

Ze zagen zijn wond en geloofden hem op zijn woord, en op deze manier bedrogen, vertrokken ze. Ze hingen het lichaam van de ridder aan de galg en het hing er lange tijd. De zoon wilde het lichaam van zijn vader niet van de galg nemen, en evenmin wilde hij zijn hoofd begraven.

De keizerin zei nu: ‘Heer, hebt u dit begrepen?’

‘Jazeker,’ zei de keizer.

‘Ik ben bang dat het met u en uw zoon precies zo gaat. De ridder is uit liefde voor zijn zoon arm geworden en is eerst uit stelen gegaan door in te breken in de toren en heeft zich vervolgens laten onthoofden, opdat zijn kinderen niet in moeilijkheden zouden komen. Daarna wierp de zoon het hoofd van zijn vader in een kuil en wilde hij het niet in de kerk of op het kerkhof begraven. Bovendien liet hij het lichaam aan de galg hangen. Want hoewel hij het overdag niet kon begraven zonder opgepakt te worden, had hij het natuurlijk wel 's nachts kunnen doen. Heer keizer, u spant zich dag en nacht in om uw zoon tot eer en grote rijkdom te brengen, maar hij zal ongetwijfeld proberen u te gronde te richten om na u te kunnen regeren. Daarom raad ik u aan hem te laten doden voor hij u kan ombrengen.’

De keizer zei: ‘U hebt me een goed exempel verteld. De zoon

[p. 33]

van de ridder wilde het hoofd van zijn vader, nadat hij dat had afgeslagen, niet begraven. Mijn zoon zal zeker net zo handelen.’

De keizer gaf daarom opdracht aan zijn dienaren om zijn zoon naar de galg te brengen. De knechten voerden de opdracht van de keizer meteen uit, en toen hij door de straten gevoerd werd, hoorde men het volk luid roepen: ‘Ach en wee, de enige zoon van de keizer wordt naar de galg gebracht.’

Terwijl ze hem daarheen brachten, kwam de derde meester, Craton, hem op zijn paard tegemoet rijden. Zo gauw de zoon van de keizer hem zag, knikte hij naar hem met zijn hoofd, alsof hij wilde zeggen: meester, denk aan mij.

En het volk begon te roepen: ‘O, goede meester, haast u en red uw leerling!’

De meester gaf zijn paard de sporen en spoedde zich naar het paleis. Bij de keizer gekomen groette hij hem met veel eerbetoon. De keizer beantwoordde zijn groet, zeggend: ‘Nooit meer zal het goed met je gaan.’

‘Ik meende toch, heer keizer, dat ik bij mijn komst door u zou worden geëerd en geschenken zou ontvangen, en niet dat ik met minachting bejegend zou worden.’

‘U hebt hoe dan ook een smadelijke dood verdiend, want mijn zoon, die goed kon spreken en goede manieren kende, heb ik aan u toevertrouwd om hem te onderwijzen en kijk: hij komt stom en onbeschaafd bij mij terug. Vandaag zullen hij en u een smadelijke dood sterven.’

‘Heer keizer, dat hij stom is, zal ik onder de aandacht van God brengen, want Hij doet de stommen spreken en de doven horen. Maar u zegt ook dat hij uw echtgenote wilde verkrachten. Ik zou graag willen weten of er iemand is die dat heeft gezien, want er is geen verdorvenheid groter dan die van de vrouw en ik wil u graag bewijzen dat vrouwen vol zijn van leugens. Als u uw zoon wilt laten doden omwille van het woord van uw vrouw, dan kan het u wel eens vergaan zoals een edele man met zijn echtgenote en de ekster waarvan hij veel hield.’

[p. 34]

‘Ik vraag u,’ zei de keizer, ‘vertel me op welke manier de vrouwen vervuld zijn van kwaadaardigheid en leugens.’

‘Dat doe ik alleen maar als u eerst uw zoon laat terugkeren van een zekere dood. Dan zal ik op uw verzoek het exempel vertellen.’

Terstond liet de keizer zijn zoon terugkeren en gevangenzetten. Toen vertelde de meester het exempel.