De Saksenspiegel in Nederland

Van der lude trowe ende ere. Ende wat saken dat een man teghens sijn ere niet doet. LXVIII. (III. 78.)

Die keyser ¹) ende een yghelic rechter die moet wel rechten over hals ende over hant, ende over dat erve eens ygheliken mans ende maghes ende vriendes, ende hi en doet ²) daeraen teghen sijn trouwe ende eer niet ³). Een man moet ooc sinen coninc ende sinen rechter wel wederstaen te rechte ende weren onrechtes ende helpen ooc te weren tot alre tijt ⁴), al is hi wael sijn maech of sijn heer, ende hi en doet daer aen ⁵) teghens sijn trouwe ⁶) ende ere niet. Een man moet oec wel volghen sinen heren ende die heer sinen manne ende die maech sinen maghen ende helpen borghe ende stede stighen ende winnen ⁷) van des gherichtes weghen om een misdaet, daer hi mit gherochte toe gheladen wort, ende moet se oec wael helpen breken, indien dat mense met recht niet en onsculdighet, ende si en doen daeraen teghens haer trouwe ende ere niet. Een yghelic man die moet oec wael helpen te

[p. 201]

tekstkritische noten

weren ¹) stede ende borghe ende lant ende oec dat lijf sijns heren, sijns mannes, sijns maechs ende vriendes mit rechte teghens enen anderen heren, die hem mit gewelde soket ²) ende moeten oec wael op hem striden ende hi en doet ³) daer aen teghens sijn trouwe ⁴) ende ere niet, indien datse hoor have niet en nemen ⁵).

Trouwe die coomt van drierleye saken, die eerste trouwe coomt van weldaet ende ooc van orden, die een man houden sal tot sinen heren, die ander trouwe die coomt van nature toe ende van maechscap, die derde trouwe coomt van rechte ende van nutticheit, also als wi tot alle rechters hebben sullen.
Hier is een vraghe: waer dat een rechter die een ordel vraghet, dan die dat ordel vindet? Wi antworden totten eersten ende segghen aldus, die dat ordel vindet dat is een rechter, want die ontrichtet dat dinck. Hier seg ic toe ende vermoede, dat die rechter in Sassen dat ordel selve ghift ende anders niement. Want dat men wel ordelen vindet, die en vindet gheen man te rechte daer dat ghevonden wort, want diegheen die dat ordel vindet, die seit aldus: Her rechter, wildu horen wat ons recht dunckt wesen, ende vint dan aldus of het bekende scult is, hi salse over XIIII nachten betalen. Secht dit ende brenct den sculdighen man niet te betalen, want dat en is anders niet dan een aenwisinghe ende een raet, dat hem die rechter dat bieden sal dat hi die scult betale. So ghift dan die rechter dat rechte ordel ende seit aldus: als hier ghevonden is so ghebiede ic u ooc dat ghi over XIIII nachten die scult betaelt. Sech dat is dan dat rechte ordel dat daer bindet. - Daer mede meent hi sonderlinghe coninghen als den coninc van Beem ende den coninck van der mercke. Dese coninghen moet men wel wederstaen. Ende hadde hi hier oec

1) niet en sculdiget, een iwelyc man die moet oec wael helpen to weren. Gr. 2.
2) weldichlike zoket. G.
3) ende doen. G.
4) hore trouwe. G.
5) unde helpen daer bestedigen unde dyngen van gerychtes halven umme ungerichte off he dair myt gerochte thoe geladen wort an eyner hantaften daet unde ne doet tegen syne truwe nycht. Dye man moet ock wal volgen voir synes heren huys unde die here voir des mannes unde dye maech voir des mages, daer he umme ungerichte myt gerochte to geladen wort unde moet yt dan wel helpen breken of men yt myt rechte nycht untredet unde ne doet tegen syne truwe nycht. Juwelyck man mach helpen weren stede, borge, land unde lyff synes heren, mages unde mannes unde synes vrundes, wedder heren maech unde man, dye se geweldelyke soeken, unde mach uppe sye stryden unde ne doet tegen syne truwe nycht woe hye selven oers selves haven nycht en neme. L.

[p. 202]

tekstkritische noten

gheseit den coninck, so had hi den roomschen coninc ghemeent ende also waer dat onrecht, want die en moet gheen man wederstaen, tensi dat hi dat rike verwercke, want die coninck is boven alle rechten.
Het is wiser dat veel luden dencken dan dat een alleen denct.

1) of sleth he hem doet in der noetwere offt die her synen man. Gr. 2.
2) mit oprechte op hem vollenbracht wert. Gr. 2. vullebracht wort. L.G.
3) synne weerde dair he geherberghet ys. L.
4) ende oec alle diegene die tot. Gr. 2.
5) to synen gnaden vluet, dem sal men helpen. L.
6) dat ys voer alle onrecht. Gr. 2.
7) unrechter gewalt unde ne doet weder syne truwe nycht. L. onrechter vlucht ende he en doet daer en teghens syne eere nicht. Waer ok een man is op ener reyse. G. met weglating van het tusschenstaande.
8) Soeket. L.
9) nyet ende geschuet hem scade. Gr. 2. nycht uytgeschuyt em scade. L.
10) eder doir helper to ys unwetende. L.
11) waer oec een man op eenre reysen ende geen hovet man en ys. Gr. 2.
12) an hem off an die syne. Gr. 2.
13) ende wie dat het sy in horen. Gr. 2.