De Saksenspiegel in Nederland

[p. 195]

tekstkritische noten

1) Dat echte kynt nympt unde vry beheldet synes vaders schilt. L. Waer dat kint echt ende recht vry gheboren is dat beholt synes. G.
2) enen berghelden eder enen lantsaten. L. wyff ene lantsaten ende wynt kinder by hem. G.
3) hadden oec die dienstlude oft manne thent an bysscop Wiechmans tyden van Meydeborch. Gr. 2. van der moeder zyde. Van anbegynne des rechtes so was dat recht also dat een vry wyff nummer mochte een eghen kint wynnen. Mer sint bisschop Tymannes tyden so heft dat recht also ghestaen dat beyde de sone ende de dochter horen vader horen nader moder ende nicht naden vader he se ok wel dat he se. G. Het overige van dit artikel ontbreekt in G.
4) Doe en bedrofte men nenen weder wesselen under den denstluden. L. offt se denstmanne weren doe en behoreden men geen wedder wesselinge onder den denstluden. Gr. 2.
5) nummer en mochte een eygen kint wynnen. Gr. 2. egen kynt gewunne. L.
6) hotet na der dudesscher moder deme den sye bestaet dye vader sy dudesch of undudesch. Der wendynne kynt horet na den vader of hye een wend ys. Ys he aver dudesch, so horet yt na der moder. Men seget dat alle wendynne vry synt, doir dat oir kynderen na den dudesschen vader horen. Des en ys doch nycht, wente sye gevet oer herwede oeren heren also dycke alse mens nemet. Latet se ock oeren man, alse wendesch recht ys, se moeten oren heren de vryen pennynge geven dat synt drye schillinge. In somelyken steeden meer na des landes wonheyt. L.

Dat kint dat sines olders erve nemen mach van evenboerdes wille. LXIV. (III. 72.)

Waer dat kint echte ende vri ¹) gheboren is die behout sijn vaders scilt ende neemt sijn erve ende oec sijnre moeder erve, indien dat dat kint hoor evenboerdich of bet gheboren is. Neemt ooc een scepenbaer vri wijf enen vergelde of enen lantsaten, ²) ende wint si kinder bij hem, die en sijn der moeder niet evenboerdich an bothen, noch an weerghelde, want si behouden hoors vaders recht ende niet der moeder, daerom so en nemense ooc der moeder erve niet noch niements erve van der moeder side. Dit selve recht hadden ooc dienstmannen thent an biscop Wychmans tiden van Meydenborch ³), also dat die soon behilt des vaders recht ende die dochter der moeder, ende hoorden al daer na ofse dienstluden waren, doe en behovede man gheen weder wisselinghe onder den dienstluden ⁴). Ende van aenbeghin des rechtes so was dat recht also, dat een vry wijf nemmermeer en mocht een eyghen kint crighen of winnen ⁵). Mer sint biscop Wychmans tiden so heeft dat recht also ghestaen dat beide die soon ende die dochter horen nader moder, al ist dat die vader duutsch of Wensch is. Men seit dat alle Wentinnen kinder vri sijn om des willen dat hoor kinderen naden duytschen vaderen horen, dat en is doch niet, want si gheven alle tyns den heren also vake als men den nemet, ende als Wendenschen rechte is so moeten si horen heren vri penninghen gheven, dat sijn drie scell. Ende in sommighen steden meer na des lants ghewoonheit ⁶).

[p. 196]

In sommighe boken so en beghint hier gheen artikel, mer in den rechten privilegio so staet dit voor een articul, dattet kint sijns vaders scilt beholt, dat is sijn leen.
Dat ebenboortichheit vierleye wijs toecomt: 1^o. als van ammechte ende van dien so seet hi hier, want scepenbaer vriheit is aldaer om also gheheten, datse hoor eyghen erve ende goet daerom vri hebben, datse scepenen ammecht in eenre graefscap bewaren sullen, ende dat ammecht hoort alleen den mannen toe, ende daerom so ervet hi dat alleen op den soon of op sinen naesten zwaertmaech; 2^o. als van dienste dat op goet leit, want die dienstlude hebben daer goet of datse die vorsten ende die goodshusen daer voir bescermen sullen. Wie dan eens heren dienstman is die en is hem niet evenboordich,
Die scepenbaer nemen erven ende recht nader vader side ende die dienstlude die horen al nader moeder side, also nam een dienstman te Meydenborch eens dienstmans dochter te Brunswijc, die kinderen horen te Brunswijc nader moeder.
3^o Die eyghen is die en is niet ebenboortich die vri is, want een eyghen man en mach des vrien mans erve niet nemen, noch die vri man des eyghen mans erve, want wat die eyghen man heeft dat hoort sinen heren toe.
Die rechten vernemen sommighe luden also of dat kint nu eyghen worde als die vader eyghen ware of na des kints gheboorte eyghen worde, ende die moeder niet eyghen en worde. Segghe, dat kint en waer niet eyghen; dat prove aldaer bi dat hi seit: nader moeder. Hoert die moeder enighen man toe so en is si niet vri noch ooc dat kint, daerom so ist noch als te voren was, dat is, al is die vader eyghen dat kint is doch vri indien dat die moder vri is.
Dat van ouden tiden die Wenden al meest eyghen waren, want doe der Sassen olderen to lande quamen doe bedwonghen si di Wenden, ende wat hoerre levendich bleef dat waren hoor ghevanghenen. Ende aldus is dat toeghecomen datse van oudts eyghen gheweest hebben, doch so waer dat men dat voorwaer niet en weet, daer salmen se vri houden.
4^o. Die vierde evenboertichheit is aan ridderliken waerdichheit als in den heerscilde.