De Saksenspiegel in Nederland

Wat men enen ytliken richter ende heren to broke gheven sal. LVI. (III. 64.)

Biedet die keyser des rikes hof of dienst mit ordele ende mit rechte, ende laet hi dat ³) den vorsten condighen mit brieven ende mit seghelen ⁴) VI weken te voren eer dat hof wesen sal, so sullen die vorsten den hof ⁵) soken binnen duutscher aert waer hi is ⁶) Die vorsten die vanen leen hebben die gheven den keyser ⁷) te broken C pont ⁸), alle ander vorsten die gheven hem te broken XX lib. Die hertoghen ende een yghelic edel man, die des hertoghen ghenoten sijn, die gheven te broken X lib. ⁹), doch so is daer ghenoech binnen den hertoechdom die sonderlinghe rechten hebben willen, als Holsten, Hadelaren ende Stormeren. Van horen rechten ende broken en seg ic hier niet ¹⁰). LX scell. ghift men den grave te broken ¹¹) ende den voghedien ¹²), die onder des keysers

[p. 188]

tekstkritische noten

banne dinghet ende rechtet, indien datse dien banne van den coninc selve hebben. Des keysers banne ¹) en moet gheen man belenen dan die keyser selve. Die keyser en mach mit recht den banne niet weygheren te belenen den dat gherichte belenet is. Den ban belenet men sonder manscap ²). Palensgreven ende lantgreven die dinghen ende rechten ³) onder des keysers ⁴) ban, also als die grave ende den ghift men LX scell. te broken. Enen ygheliken mercgreve XXX scell. ⁵) Den verghelden ende beleenden rechteren of vogheden, die des coninc banne niet en hebben, den ghift men te broken III scell. totten hoghen. Den gogreven VI penninghen of enen scellinc na des lants kore. Den buermeyster ghift men te broken VI penninghen. Ende die onderstonden, dat sijn peynders, III scell. als voor huut ende voor haer, ende daer sullen die bueren voor dadinghen ⁶).

Dat die hertoghen niet meer dan V pont en gheven, dat saltu verstaen van den hertoghen dat gheen vorsten en sijn, daerom so seit hi: Een yghelic edel man.
Dat men den marcgrave min te broken ghift dan den lantgrave, dat is daerom dat die lantgrave recht bi coninghes ban ende die marcgrave die rechtet bi sijns selves hulden.
Vergelden dat sin plichtachtighen, die eyghen goet in den lande hebben daer si den heren plicht of doen ende daer se plichtachtich of sijn.
Beleende vogheden dat sijn die rechteren, die in der merken leen hebben; dat hi seit dat men den grave ten hoechsten sal gheven VI penn., dat seit hi daerom op datse ghenen hogheren broke en nemen.
Den buermeyster, dat is sijn rechte bothe of III scell. Want wie hi dat daerop ghift, die is dan daer na echteloes ende rechteloes gheleit, dat is als hi huut ende haer loset.

1) under konynges banne dynget of he den ban van den conynge selven hevet. konynges ban. L.
2) de konynch selven, unde he ne mach ock nycht weygeren to rechte den ban to lenen deme dat gerichte ghelenet ys. Verlenet een greve syner gravescap en deel eder een voget syner vogedye dat ys tegen recht. De beleende man ne moet dair over nenen konynges ban hebben, also dat men van em dulden dorve. Ban lenet men ane mansschap. L.
3) ten punt. Sestich schellinge ghift men to broke ende ok den voghede de under des keysers ban richtet indien dat sen ban selven van den keyser ontfangen hebben. Des keysers ban en moet gheen man lenen dan de keyser selven. Palantzgrave ende landgrave de richtet. G.
4) konynges. L.
5) Deme schulteten weddet men achte schellinge synen bergelden unde beleenden vogede. L.
6) pennynghe unde underwylen dre schyllinge voir huyt unde voir haer, dat ys der buere gemeyne to drinckene. L. richtet under keysers banne, als de greve ende den ghift men ok sestich schellingen toe broke. Eenen ieweliken marckgreve dertich schellingen. Den verghelden ende den beleenden rechteren de des koninges ban nicht en hebben den sal men to broke gheven dre schellinge. Den gogreven to den hogesten ses penninghe oft enen schilling na der buere kore. De buermeyster ghift men te broke ses penninge ende onder stonden dre schillinge als voer huet ende voer haer ende daer sullen de buere verdeelinghen. G. Den buermeyster ghift men den to broken ses pennynge ende onder sconden dree schillinge als voer huet ende voer haer ende daer sullen die bueren voer die dyngen. Gr. 2.