De Saksenspiegel in Nederland

[p. 178]

tekstkritische noten

1) Gheen sunder gherichte. G.
2) den konynghe hulde doe na vryes mannes rechte. L.
3) sick verplege wan men tuges an em thuyt. L.
4) deme rike hulde doen. L.
5) dat he recht wil doen ende dat recht wil stercken ende unrecht krencken. G.
6) vorstaen na al zyner macht. Daerna G. vorstaen an synen rechten als he beste kan ende mach. Gr. 2.
7) synt ne sal he nene eede meer doen yt ne sy dat. L.
8) onsculdighe dat he an rechten geloven twivele. Gr. 2.
9) aller dynge dair men an em thuyt by des rikes hulden. L.
10) malatische. G. malaetsche lude. Gr 2. noch meyselsuchtigen man. L.
11) al wael beholden hebbe. Gr. 2. al vul behouden hebbe. G. Hiermede eindigt dit artikel in G.
12) geboren ys. Gr. 2.
13) eder em sy syn francks recht verdelet also ne mach deme konynge nieman a n syn lyff spreken em en sy dat ryke to voren myt ordelen verdelet. L.

Wi ende wat de koninck sweren sal als he ghekoren is. Ende we keyser werden mach ende we neet. XLVII. (III. 54)

Leen sonder gherichte ¹) en moet gheen man hebben, hi en si een scepenbaer vri man ende dat hi den coninc voldoe na vries mannes recht ²) ende bi sinen hulden hem vorpleghe ³). Wanneer men den coninc kieset so sal hi hulde doen ⁴) ende zweren, dat hi recht stercken wil ende onrecht krencken ⁵) ende oock dat rike verstaen an sinen rechten als hi best can ende mach ⁶). Daer na so en sal hi bet gheen eet doen, tensi ⁷) dat hem die pawes besculdichde dat hi an den rechten ghelove twivelde ⁸). Daerna sal hi een tuuch wesen alre dinghen bi des rikes hulden, die men over hem tughet ⁹), ende sijn ghelofte sal hi doen voor den eedt daer men den vrede zweret. Lamme lude ende melaetsche ¹⁰) lude noch die ghene die mit recht in des pawes banne ghecomen sijn, die en moet men niet tot enen coninc kiesen. Die coninc sal vri ende echte gheboren wesen also dat hi ooc sijn recht al vol behouden heb ¹¹). Die coninc sal ooc hebben Vrancken recht, wanneer hi ghecoren ¹²) is, hi si ooc van welker gheboorte dat hi si, want also als die Vrancke sijn lijf niet verwercken en mach, ten si dat hi in der hantachtigher daet ghevanghen worde, also en mach die coninc niement sijn lijf ofspreken, tensi dat hem dat rike mit ordelen si benomen of afghewijst ¹³).

Die gograven die moghen wel slechte lude wesen also datse niet scepenbaer en sijn. Die gograven hebben gheen gherichte te leen, mer dat leen dat hi heeft dat is voor sijn arbeit. Desen eedt, die hi sweren sal ende een yghelic rechter, die

[p. 179]

tekstkritische noten

gaet aldus: Ic zweer bi den almachtighen God ende bi sinen eerwaerdighen soon ons heren Ihu Xti ende bi der gheboorten Marien der ewigher maghet ende biden vier evangelien, die ic inder hant hebbe, ende biden heylighen enghelen Michael ende Gabriel, dat ic wil houden een rechte wetenheit ende enen redeliken dienst mijn alrehoechsten heren N. inden ampten dat mi van sinre weghen bevolen is. Ende ic wil alle zweet ende arbeit ontfanghen sonder droghen ende bose ghedachtenisse, dat mi inden rike of ampte bevolen is. Ende ic zweer dat ic rechtes ghecomen ben ende dat ampt ontfa sonder miedinghe of ghelt op te lenen. Ende dat ic mi ooc redeliken wil bewisen an des heren ondersaten ende rechtverdeliken na al mijn vermoghen ende weetscappen. Ende wil verstaen des rikes recht ende ic en wil dat niet laten om lieft noch om lede, noch om hat noch om nijt, om vrienden noch om maghen noch om gheenrehanden saken, noch om bothen, noch ooc niement bistandich te wesen, noch volboerden dan recht rechte. Ic zwere oec dat ic den goeden menschen wil waerdichliken hantieren ende wil wtvorderen alle broken ende bothen. Ende wil al dat houden dat recht is na mijnre rechter wetenscap. Ic zweer oec dat ic de rechtverdighen anden rechten wil behouden en wil den onrechtverdighen toe segghen ende toe voghen hoer bescreven ende besceiden pijn. Dat so zweer ic te houden, of ist dat ic dat breke so ga over mi dat ewighe gherichte ons heren Jhu Xpi. Ende over mi moet ooc gaen dat waerliken gherichte dat teghens die valsche rechters gheset is. Die ban en scadet niemant te lantrechte noch te leenrechte, mer hi seit hier dat die banne totten kore scadet.

1) rychter syn dan de konynch. L.
2) scepenbaer vrye lude. Gr. 2.
3) lyff vorwercken ende verordelt zynt so en moet. G. lyff verwerckt hebben ende verordelt sint soe en moet geen. Gr. 2.
4) echte vronebode van den richter ende van den schepene ghekoren wert so sal he G. van den scepenbaer gecoren wort. Gr. 2.