De Saksenspiegel in Nederland

We den keyser keesen sollen ende wo he ende alle rechteren koren werden. XLV. (III. 52.)

Die duytsche sullen ¹) na rechte den keyser ²) kiesen, wanneer die ghewiet wort van den biscoppen die daertoe gheset sijn, ende als hi tot Aken opten stole comt, so heeft hi die coninclike ghewelt ende den keyserliken namen, wanneer hem ooc die pawes wiet so heeft hi die keyserlike ghewelt ende ooc den name ³). Den coninc kiest men tot enen rechter over eyghen goet ende leengoet ende over een yghelic mans lijf ⁴). Die keyser en mach ooc in allen landen niet wesen ⁵) ende alle misdaet en mach hi niet rechten tot alre tijt, ende daerom so laet ⁶) hi den vorsten die gravescap ende die graven dat scultetedoem ⁷). Aen die vierde hant so en sal gheen leen comen, daer dat gherichte sal gaen over hals ende hant, dan ⁸) scultetedoem, ende dat aldaer om dat gheen rechter echte dinck mach hebben buten sinen scultete ⁹). Want die scultete is een rechter sijnre scult ¹⁰), also is die palensgrave over den keijser ¹¹) ende die borchgrave over den marcgrave.

[p. 176]

tekstkritische noten

Dese wiynghe ghift hem die keyserlike namen, mer die kore ghift hem dat rike, al waert dattet hem die pawes nemmermeer en stedichte. An die vierde hant. Hoe mach dat wesen dat hi hier seit, dat gheen leen an die vierde hant comen en mach, daer men over hals ende hant rechten moghe, dan scultetedoem? Dat waer teghens alle Sassen recht, want aldus so en mocht niement rechter wesen, hi en waer een scultete. Want rekentstu den keyser voor den eersten, so waer die marcgrave die ander, die grave die derde ende die daerna waren die houden eens sculteten ammicht. Ende dat weren dan dat vierde leen ende also en waer gheen recht in den lande te Sassen. Dit vernym aldus, dat het den coninc boert te belenen, want wat recht dat de coninc belenet dat is enter een vorstendoem of een graefscap of een scultetedoem. Mer die ander vorsten belenen wel een gherichte an vier handen als die mercgrave doet. Ende in een gravescap so en mach gheen leen aen den gherichte in die vierde hant comen dan scultetedoem. Dat en is niet also te verstaen dat nergent gheen gherichte in die vierde hand comen en moghe mit belenen behalve scultetedoem alleen inden gravescappe, want hi comt daer wael vorder, des hebben wi die ghewoenheit te tughe.
Die borchgrave die richtet over hem (den keyser) in borgherlike claghen, mer in pinliker claghen daer so hoort hi die claghe wel ende scryfse den keyser toe, ende dan so moet die keyser dat ordel daerover gheven.

1) Dudesch lant dat. G.
2) synen palantschen heren offt greven als Sassen. Gr. 2.
3) to mannen unde van leen under den namen. Sedder hebbet eme de keysere beyde vorsten unde vaenleen afgebroken. L.
4) gewedde. L. broken bynnen synen gerichte. Gr. 2.