De Saksenspiegel in Nederland

Van den ghesetten richte ende van dat rike des keysers wo dat eerst ghecomen is ende wo der Sassen olders eerst to lande quamen. XLIII. (III. 44.)

Tot Babylonien so verhoef hem eerst dat rike ende was

[p. 169]

tekstkritische noten

gheweldich ¹) over allen landen, dat te brac Tyrus ende wandelde ²) dat rike in Persyen, ende daer stont het went an Darium ten lesten ³), ende den so versegheden Alexander ende keerde dat rike ⁴) in Grieken, daer stont het also langhe, thent hem des die van Romen onderwonden ⁵) ende Julius keyser wert. Noch heeft Romen daervan behouden dat waerlike zwaert ende van Sinte Pieters weghen dat gheestelike zwaert, ende aldaer om so heet Room noch een hooft alder werelt ⁶). Doe der Sassen olderen te lande quamen ende ⁷) die Doringhen verdreven hadden, die in Alexanders here gheweest hadden ende mit hoerre hulp bedwonghen hadden al Asiam, die Alexander doe starf, doe ⁸) en dorstense niet ⁹) bliven in den lande om der luden hates willen ende sceepten hem met CCC kraken, ende die verdorven ende verginghen al op ¹⁰) LIIII, ende van den selven so quamen XVIII in Pruyssen ¹¹) ende besetten ¹²) die stat van Ruyen ¹³). Vierendetwintich quamen in Sassen lande ¹⁴), ende doe hoerre also veel niet en was datse den acker mochten bouwen ¹⁵), ende doe se die Doringhen heer verslaghen hadden, doe lieten si die bueren sitten onversleghen, ende bestedichden an hem den acker tot alsodanighen rechten als die latenden noch hebben. Ende van den laten die hem ontfruchten an horen richten sint ghecomen die dachwrochten ¹⁶).

1) weldich. G.
2) dye tovorde Tyrus den konnich unde wandelde. L. dat to brak Tyrus ende wandelen dit ryke in Persiam. Gr. 2.
3) den lesten L. went an der enden lesten. G. went an Darium den lesten. Gr. 2.
4) ende kerken dat ryke. Gr. 2.
5) hent ys syck Rome underwant. L. went het hem des van Rome underwunde. G.
6) dat werlike swert. Ende darom so heft het Rome noch een hovet der ganser werlt. Do der Sassen. G. ende daeromme heyt Romen een hoeft der ganser werlt. Gr. 2.
7) Doe unse vorderen heren tho lande quemen. L.
8) verdreven, de hadden yn Alexanders heer gewesen unde myt oere hulpe hadde he bedwungen alle Asiam. Doe Alexander starf doe L. alle Asiam doe Alexander doe starff doe. Gr. 2. gewesen hadden ende do Alexander do starff do en dorsten se. G.
9) nergant. L.
10) keylen de verdorven alle uppe. L.
11) ende queme achteyn to Prussen. Gr. 2. so quemen achte in Prusen. G.
12) unde besatten dat. L.
13) twelve besatten rugyen. L. die stadt van ruyen. Gr. 2. de stad van ruynen. G.
14) ende vier ende twintich quemen in Sassen lande. G. Het overige ontbreekt in G.
15) bewercken. L.
16) to sodanne rechte als een noch de laten hebbet und dairaf quemen de Laten. Van den laten de syck verwrachten an oren rechten synt gekomen de dachwercken. L. die hem ontfruchten an horen rechten sint gecomen die dach wrochten. Gr. 2.

[p. 170]

tekstkritische noten

Nu wil hi segghen hoe die laten syn ghecomen. Des so saltu weten datten eyghenen wort ghedaen drierleye ghenaden. Die sommighe die worden tot eenre tijt toe los ghelaten. Die andere syn eyghen al hoer daghen ende wanneer si sterven so werden si vri, also dat hem die heer des goedes niet onderwinden en wil. Die derde die sijn los die wile dat se leven. Ende si werden eyghen wanneer datse sterven ende dan so nemen die heren hoor goet. Van dese segghen die sommighe, dat die laten gecommen sijn, want een lathe is vri die wile dat hi leeft. Ende wanneer hi sterft, so verlenet men sijn goet sinen kinderen. Dachwrochten dat sijn lude die arbeiden moeten sonder onderlaet.

1) Nu vernemet als Gr. 2.
2) priesters ontbreekt in L.
3) Doch so ghift men ende eret men vorsten. G. Doch gifft men ende ert men die vorsten. Gr. 2.
4) ende die priesters ontbreekt in L.
5) tweleff guldenre penyngen to bothen. Gr. 2.
6) so maeket tweleff pennynge dertich. Gr. 2.
7) deer sal yuwelick dre pennynge wychte goldes wegen, dat pennynck wychte goldes nam men doe voir teyne sulvers. Aldus weren de twelff pennynge dertich schillinge wert L.
8) Den scepenbaren vryen. L.G. die scepenbaer vrye lude den. Gr. 2.
9) pennynge der sollen twyntich schillinge ene merck wegen. L. ende daer sullen twintich schillinge. G. ende der sullen twyntich schellinck enen merck wesen. Gr. 2.