De Saksenspiegel in Nederland

[Oorsprong van eigenschap.] ¹) XLI. (III. 42.)

God heft den menschen na em selven gebeldet unde heft ome myt sijner martyr gelediget, den enen als den anderen, em ys dye arme so sybbe als dye ryke. Nu en latet v nycht wunderen dat dyt boeck so luttick secht van der denstlude rechte, wente yt ys so manichfalt dat ys nieman vuleenden kan; under yuweliken bisscoppe, abbeten unde abdyssen hebt de denstlude sunderlick recht, dair umme en kan ick ys nycht besceyden. Doe men ock dyt recht satte doe en was neen denstman, unde alle lude waren vry doe unse vorderen heren to lande quemen. An mijnen synne en kan ick nycht begrijpen dat yeman des anderen egen sij. Ock en hebben wij des nene oerkunde an der hillighen schrift. Doch seeghen ytlicke dye de waerheyt ervaret, dat syck egenscap erhove van Cayn dye sijnen broder Abell ersloech. Cayns geslechte wart verlediget doe de werlt an water vergynck dat ys nycht en bleef. Ock secgen ytlicke dat egenschap queme van Cayn, Noe's sone. Noe de segende twe sijner sone, an den derden en woelh ²) he nener egenschap, Cayn besatte Affricam myt synen geslechte, Sem de bleef in Asya, Jafet unde vordere besatte Europam, sus ne bleef oere neen des anderen egen. Ock secghen ytlicke dat egenscap sij gekomen van Ismahele. De schrift de het Ismahele der dyerne sonne, anders en ludet se nener egenschap van eme. Ock secghen ytlicke egenschap queme Esau. Jacob wart gesegent van sijnen vader unde hete eme here wesen boven sijnen broder, men Esau den vervlokede he nycht noch egenschap entwoech he nycht over ome. Wy hebben noch yn unsen rechte, dat syck neman to egen geven en mach, yd ne wederlecgen sijn erven wal. Woe mochte Noe eder Ysaac enen anderen to egenen geven synt

[p. 167]

syck een selven en to eghen nycht geven en mach. Ock hebbe wy oirkunde meer. Unse here God rouwede den sevenden dach. De sevenden weke boet he ock to holdene als he den yoden dye ee gaff unde uns den hilligen geest. De sevende maent boet he ock to holdene, unde dat sevende yaer dat hethe hye dat yaer der losynge, soe solde men ledich laten unde vry alle de gevangen weren unde an egenschap getogen myt sodanen rechte als men sye venck, off se ledich unde vry wesen solden. Over seven werve seven yaer quam dat vyftichste yaer, dat hette dat yaer der vrouweden, soe moste alre mallick vry unde ledich wesen, he wolde eder ne wolde. Ock gaff uns God meer orkunde an enen pennynge dair men ene mede versochte, doe he sprack: latet deme keysere sijnes byldes weldich unde Godes bylde gevet Gode. By den woerden Godes ys uns kundich, dat de mensche Godes belde wesen sal unde wye syck anders yemande to secht dan Gode, de doet tegen God na rechter waerheyt. So hevet egenschap begyn van twange unde vencknisse unde van unrechter gewalt, dye men van oldere yn een unrechte wonheyt ghebracht heft unde nu voir recht hebben wyl.

Dyt synt heer Eycken woerde, ne secht hye nycht voir een recht, men doir disputirens wylle unde wyl probiren dat doir recht nene egene lude sollen syn. Ten anderen wyl hi probiren, dat yt alleens sy umme denstlude unde egene lude. Wente he dan disputiren wyl alse eyn meyster under synen scholieren, des wylle wy myt orlove antworden, nycht dat wy ome verlichteliken wyllen als wy weren unrechte der doden, men wy wyllet yt daer umme doen doir dat syne wysheyt des to schonre glenste, wan men unse doerheyt dair yegen hoert.
Unde alle lude waren vry. Dyt vernym van den Sassen. Hyr roret her Eycke synen anderen waen, dat hye waende dat alle denstlude egen waren. Dyt ys valsch, wente we nycht egen en ys, de ne wort unse egen nycht, woe lange he uns dent. Yelick denst lycht uppe guet, also dat dye de dat guet heft, dye dairvoir denen moet, hyr an synt de denstlude unde eghen lude underscheden. Dat ock eyn denstman nycht egen en sy, dat prove dairby, wente he denet umme dat guet daer hye amptman off ys, de egene denet umme nycht. Ten anderen wort een denstman rydder, des en moet de egene nycht doen. Ten derden mogen sye ane orloff preester werden, des en mogen de egene nycht doen. Wete dat egenschap en

[p. 168]

tekstkritische noten

ys anders nycht dan dat een de heerschap heft over den anderen, des yene nycht loes werden en mach ane sijnes heren wylle.
Na den settungen mogen egenen sijn, wente dye keysere satten, dat we enen rechten vyant venge dye solde sijn egen sijn, updat he one nycht en dodede. Wente ick dan dat myt rechte hebben mach dat ick der vyande guet yn kryge, soe hebbe ick noch beter recht to mynen rechten vyanden, of yck sye selven begrepe.

1) ende hem dat mit rechte darna. G.
2) myt boten laten. L.
3) met yenes wylle des yt ys. L. willen also. G.
4) dede, betalet oft en ghift he des. G.
5) des wal. G.
6) he ne hebbe yt voir gerichte gelovet to holdene eder weder te gheven. L.