De Saksenspiegel in Nederland

Van den de sine nicht betalen en mach de op em myt recht gewonnen wort woemen doen sal. XXXVIII. (III. 39.)

So wie scult vordert voir gherichte mit recht op een man, die sijn scult niet betalen en mach ⁹) noch ghenen borghe daer voor setten ¹⁰) en mach, so sal hem die rechter den man gheven voor die scult ¹¹), ende hi sal dan den man houden ghelyc

[p. 163]

tekstkritische noten

sijn huusghesin ¹) mit spisen ende mit arbeiden. Wil hi en ooc spannen mit eenre helden ²), dat mach hi wael doen. Ende anders so en sal hi hem gheen pijn noch verdriet doen ³). Laet hi en ooc vri ende los gaen, ende hem dan also ontloopt, so en is hi daer mede niet vri noch ledich der scult also langhe als hi niet betaelt en heeft ⁴), ende also langhe als hi dat niet volbrenghen en mach, so is hi een pand voor die scult ⁵). So wien dat men ooc voir gherichte beclaghet ende men hem ladet totter antwort ⁶), wil hi dan niet antworden noch mit recht hem ontweren dat hi niet antworden en derf, so wijst men hem broecachtich ⁷), ende also doet men ooc totten anderen ende totten derden male, ende en antwort hi dan nog niet, so is hi inder scult verwonnen ⁸). Gaet hem oec die scult an sijn lijf ⁹) of an sijn ghesontheit, dat moet die clagher op hem self sevende tughen. So wie dat men voir gherichte enighe scult betalen sal, die moet des yo waren went die son ondergaet, daer die scult ghewonnen wert, of in des naesten rechters huse ¹⁰).

Dit en vernym niet also, dat her Eycke dit also te verstaen gheeft als hi dit seit, mer hi ghaf te verstaen, doe hi dat wt den latine in duutsch sette ende brochte, daert alle luden in verstaen moghen.
Nu wil hi segghen van denghenen, die voir gherichte hoor scult bekennen noch versaken en willen, ende dese die werd en nedervallich ende verwonnen om hoerre onghehoersamicheit willen.
Dat men driewerven broken gheven moet, dat is daer en

1) inghesynne G. gelyc synen ingesinne. Gr. 2.
2) spannen myt ener helden. L.
3) ende anders en sal he hem gheen vordret noch pyne doen. G. Gr. 2.
4) anders en sal hye ome nycht pynigen. Let hye ome gaen eder untlopt he eme dair mede en ys he nycht loes dewyle he eme nycht vergulden hevet. L.
5) als he se nicht betalet en hevet noch dat vollenbrenghen en mach so is he een pant vor de scult. G.
6) ladet to rechter antworde. G.
7) und eme de rechter to rechte antworde budet, wyl he nycht antworden noch myt rechte syck unschuldigen dat he nycht antworden en solle, so delet men ome weddehaft L. wil he dan nu nicht antworden en doer so wiset men hem brochaftich ende also. G. so wiset men hem brochachtich. Gr. 2.
8) so ys he verwunnen. L.
9) Gaet em aver de clage an lyf. L.
10) hent de sunne under geyt yn synes selves huys eder yn den neesten huse des richters daer dat gelt gewunnen ys. L.

[p. 164]

tekstkritische noten

teghens Libr. I art. 53, mer seg dat hi is onghehoorsam drie gheboden des rechters, ende daerom so ghift hi driewerve broken, ende niet om der saken wil daer hi om beclaghet was.
Betalen sal. Doet hi des niet, so verliest hi sinen dach ende niet meer. Ende die ander en derf hem des daghes niet gheven.

1) oft ander penninghe. G.
2) dair wedde have voir he ne ys dair nycht mede ledich yt gelofte en stae also. L.
3) yt antworden. L.
4) voir gerichte van yemene dye dat sylver upnemen sal. L.
5) vor gherichte also danighen penningen oft sulver als. G. also danigen pennyngen offt silver als een man lovet so sal he oec Gr. 2.
6) Ys dair aver nycht an anbescheyden. L. Is daer ok gheen bescheet an so sal men. G. Ys daer oec geen bescheyt an so sal men. Gr. 2.
7) Een iwelyke gevangen mannes daet. Gr. 2.
8) nycht stede syn de he bynnen vanckenisschen lovet. L. de he den ghelovet. G. geloeft hevet die hem gevangen hevet. Gr. 2.
9) to daghe. L.