De Saksenspiegel in Nederland

Van den de ghestolen off gherovet guet openbaer vindet onder enen manne de dat openbaer gekoft heft ¹⁰). XXXIV. (II. 36.)

Wie over den anderen dagh sijn goet dat hem of ghestolen

[p. 106]

tekstkritische noten

of gherovet is ¹) onder enen anderen man vindet, die dat goet openbaer ghecoft heeft ende onverholen ghehouden heeft ²), ende des tuuch heeft, die en mach men gheenre hantachtigher daet bethyen ³), al ist dat men dat ghestolen goet onder hem vindet, tensi dat hi dat recht te voren verloren hebbe, want met des rechters oorlof so mach een man sijn goet wel aenvaen mit recht. Wil hi hem oec sijn goet verweren, eer het voor gherichte coomt, so bidde hi hem weder te keren voir gherichte. Weyghert hi des te doen, so rope hi dat gerochte ⁴) ende gripe hem aen voir sinen dief ⁵), also of hi inder daet hantachtich waer, nadien dat hi hem sculdich hevet ghemaect mitter vlucht. Coomt hi ooc mit vrien wil voir gherichte so sal hi hem des goedes onderwinden mit recht. Spreect oec die gheen dat weder, indien dattet laken si, hi heeft dat self wercken laten, of ist een paert of een ander vie dat men aenspreket, hi heeft dat selve in sinen stal opghetoghen ende ghevoet ⁶), so mach dat diegheen mit meerren recht behouden die dat goet in der were heeft, indien dat hi dat self derde sijnre bueren tughen mach, dan dieghene die dat aenghevanghen heeft. Spreect oec dieghene die dat goet inder were heeft, hi heeft dat ghecoft opter merckt, ende hi en weet niet ⁷) teghen wien, so is hi der dieft onsculdich, indien dat hi die stede bewise ende sijn recht daertoe doe, mer die penninghen die hi daerom gaf die verliest hi, ende die clagher die behout sijn goet dat hem ghestolen was, indien dat hi dat self derde opten heylighen tughet mit volcomen luden die daer voor waer weten ⁸) dattet hem diefliken ghestolen is ⁹). Seit oec diegheen die dat goet heeft, het is hem ghegheven of hi heeft dat ghecoft, so moet hi denghenen nomen

1) syn ghestolene gued oft gherovet gued under G. offt aff gherovet ys. Gr. 2.
2) unhelinges geholden hevet. L.
3) ghener hantafftigher daet betyen ten se dat he syn recht to voren verloren hebbe. G. hie en hebbe dan voir syn recht verwracht. L.
4) he beschrye ome mit gherochte. L.
5) vor synen dieff. G.
6) he hebbe yt an synen stalle getogen. L. opghetoghen so mach. G.
7) op den markede ende en weet nicht G. up den meynen marckede unde hee en wete yenes huus noch namen nycht. L.
8) oft hee syck daertoe thuyt uppe de helligen selff derde vullekomener lude an eren rechten de dat weten. L.
9) de dat vorwaer weten. G. de dat verwaer weten dattet hem diefliken affgeholen ys. Gr. 2.

[p. 107]

tekstkritische noten

die hem dat waren ¹) soude ende daer hi dat of coft, ende die stede daer hi te rechte tughet ²), so moet die clagher volghen over XIIII nachten waer die ander trect, behalven ³) over water ⁴). Indien dat hi des ghewaert wort als recht is so moet diegheen die dat goet waren soude antworden in sijn stede ende verstaen ⁵) voor dat goet. Wort hem an dat waren ghebreck ⁶), so moet hi dat goet mit broken ende mit bothen weder gheven ⁷). Men moet wel op also menighen man theen die dat goed den anderen waren sal, also ⁸) datmen totten ghenen come, die dat goet in sijn stal opghevoet heeft ⁹), indien dattet vie is dat men aenspreect, of die dat selve ghetughet of werken laten heeft, indien dattet laken is. Self derde sal hi hem dat toe theen ¹⁰) die dat goet anghevanghen heeft, of hem ghebreck wort an denghenen die hem dat goet waren soude ¹¹), mer diegheen daer dat goet onder anghevangen wort hi sal dat behouden an sijnre were so langhe went hem mit recht of ghewonnen wort.

Dat niet diegheen in der hantachtiger en sijn, daer dat ghestolen of gherovet goet onder ghevonden wordt, so se an hebben drie saken: 1^o. dat die diefte sal overnachtich wesen, 2^o. dat si dat guet of have niet berghen noch huden en sullen, 3^o. dat hi volcomen sal wesen in sinen rechten.
Drie dinghen sijn noot denghenen die een dinck aenvaen wil: 1^o. dat hi des rechters oorlof daertoe sal hebben, 2^o. dat hi dat voor waer weet dattet sijn is, 3^o. dat hi dat yo mit rechte doe.
Want een guet aen te vaen buten den gherichte so en behoeft men des rechters orlof niet, als ist dat sommighe dulle lude voir hem nemen, mer voir gherichte of in enen

1) vorwaren. G. Gr. 2.
2) moet he nomen synen warent unde de stad daer he yt kofte. He moet aver zweren voir dat he des thee to rechten tugen. L.
3) de ander behalven. G.
4) over schepryke watere. L.
5) voerstaen voer dat guet. Gr. 2.
6) hem daer an den weren ghebreck. G. wort hem daer an den weren gebreck. Gr. 2.
7) Ghyet men eme dan ock duve eder roves dair ane des moet he syck untschuldigen na rechte. Verluset he yt ock de yt angevangen heft he moet yt laten myt boete unde gewedde. L.
8) also langhe dat. G.
9) opgetogen hefft. Gr. 2.
10) daer to teen. G. dat to theen. Gr. 2.
11) off yenen braeck wert an den geweren. L.

[p. 108]

tekstkritische noten

gheseten gherichte so sal men aldaer spreken: Ic bid u dat ic mi mijns goets onderwinden mach te rechte. Ende dat sal men hem gunnen.
Dat men onder di een dinck niet aenvaen en mach, het en si in sijnre naturen ondersceydelic, als vie ende cleder.

1) Van den die des nachtes coern stelet ende des dages etc. Gr. 2. Hier is II 39 vóór 37 en 38 geplaatst en met deze tot een artikel vereenigd.
2) stelet. G. Gr. 2.
3) die gangen. Gr. 2.
4) stelet he dat des dages. Gr. 2.
5) wechverdich man opten velde coern vrettet myt synre have Gr. 2. vor etet myt syner have. G.
6) aff yaket. Gr. 2.
7) to der kercken. L.
8) he sal syck daer tho theen. L. so sal he hem daertoe. G. so sal he hem daer toe theen. Gr. 2.
9) daerumme gedaen heft, so sal hee yd weder gheven. L.
10) indien dat het vee is. G.
11) enen anderen dorpe eder gerichte. L.
12) aff yagenden. Gr. 2. so nemet de richter dye twe deel unde yene beheldet den derden deel de yt demen deven eder roveren af iagede eder vant. L.
13) waerlose. L. De man sal den scaden betalen de van syner wanhode scuet. G Het volgende ontbreekt in G.
14) bewaret. L. bewracht en hefft. Gr. 2.