De Saksenspiegel in Nederland

Wo een man teghens den richter tughen sal ¹). XXII (II. 22.)

Dat een man ²) teghens den rechter tughen sal, daer toe behoeft hi des rechters tughe, om dat die besculdinghe of aensprake niet groter en is noch hogher, dan sijn broken en is ³), ende dat sal hi tughen self derde die daer toe den gherichte behoren ende die dat ordel vinden ⁴). Is ooc die scult groter, so moet hi ooc den scultete of den vronenbode te tughe hebben in des rechters stede of den rechter. Waer ooc een man sijne tughen volcoomt ⁵) mit sculteten of mit vroneboden of mitten scepenen, daer so sal die rechter een tuuch wisen ⁶) van der waerheit hoors tughes ⁷), die hi ghehoort heeft, al waert ooc sake dat hi dat eerst niet en wilde ⁸). Weyghert die rechter tuuch te wesen teghens recht, so is die ander doch volcomen an sinen tughe. Beghift hem ooc een man der werelt die tot sinen iaren comen is ende trect hi monics cleder an ⁹) ende laet hem ooc besceren, al ist dat hi dat voir gherichte niet en doet, ende wil dat dan daerna versaken, so machmen dat op hem tughen self sevende die sijn ghenoten sijn dat hi yo hem begheven hadde, ende die

[p. 95]

tekstkritische noten

hem inden oorden ghesien hebben of mitten broederen ¹) daer hi hem mede begheven hadde; hi hebbe hoorsam ghedaen of niet, hi heeft doch den heerscilt nedergheleit ²). Wat men ooc mit VII man tughen mach daer sal men met XXI mannen om den tuuch vraghen ³). Trect ⁴) een man sines tughes opten selven man daer die tuuch op gaet ⁵), die sal na rechte segghen bi sinen ede wat hem daer of wetelic ende condich is ⁶), of onsculdighe hem dat hi daer of niet en weet. Volcoomt die clagher sijns tughes mit hem selven den hi aenspreect so en behoeft hi over hem geens tughes ⁷), ende dan so moet die antworder den rechter broken gheven ende den clagher sijn bothe also als die clagher doen soude of hi des mit sinen tughen niet volcomen en waer, na dien dat hi hem te tughe brachte mit sijnre witscap tegens rechte ⁸).

Ist oec voor gherichte gesciet, so vertughet hem die rechter in een ygheliker sake self derde.
Na desen rechten so sweren alle rechters onvertughelic ende si mochten altemale vertugen.
Die rechteren sijn drierleye. Sommighe sijn beleende rechters, sommighe sijn bevolen rechters ende sommighe sijn leenrechters. Den beleenden rechter vertughet men in drie saken. Die eerste sake, is of men rechts an hem vermodet ende hi des weyghert. Dit moet men vertughen op hem self derde, indien dat die sake burgherlic si, of self sevende, ist dat die sake pynelic is. Ten anderen male so tughet men teghens den rechter of wat in den gherechte ghesciet is of hi dat versaken woude.

1) up hem tugen ane gerichte de man selff sevende yenes genoten de syck begeven hadde dye one an den levene hebben geseen myt syner cloesterbroderen. L.
2) nedergelecht. Gr. 2.
3) mannen tugen sal daer sal men een und twyntich manne umme den tuych vragen. L.
4) Tuecht G. trecket. Gr. 2.
5) Tuyt een man sines getuges up den selven man uppe den de tuych gaet. L.
6) wytlich sy. L. wittelyc ende condich ys.
7) nenes getuges meer. L. nenes tughes meer. G. over hem geens tuges. Gr. 2.
8) tegen recht unde syne wytscap. L. myt synre wytscop tegen recht. Gr. 2.
9) In Gr. 2 geen opschrift.
10) Al dye wyle dat een man aenne wyff nicht wesen en wil. L.
11) een echte wyf. Gr. 2.