De Saksenspiegel in Nederland

[p. 58]

tekstkritische noten

1) War men omme een mort richtet de gerichte breket men Gr. 2.
2) gerochte Gr. 2.
3) dat hi den gherochte G.
4) Wynne bloet gerochte weddet eyn man drye schellinge off hy em nycht en volget na rechte L.
5) ende ontgeet hem G.
6) Myt tuge sal men Gr. 2. Mit ghetughe sal men G.
7) comen des hem Gr. 2.
8) Tuges sal men ock bynnen sees weken vullenkomen des syck dye man vermeten hevet eder to hant off hee wyl L. off terstont in den des he wil Gr. 2. over ses weken comen des hem een man vormeten hevet to leesten off terstont inden dat he wil G.
9) rechtdaghe G.
10) twyssche twier manne reden G. tusschen twyer mannen reeden L. tusschen twyer manne rede Gr 2.
11) De antworder moet hem wal beraden ende ghespreken hebben um eenen yeweliker saken also lange G.
12) welkes ordel men yrst vraghet, dat sal men yrst vynden Beyde, clegere und up den dye clage gaet, dye moeten sich wael bespreken umme yuwelike rede drye also lange dat sye dye vronenbode inlade L.
13) als hem de vronebode nicht in en ladet. In alle stede ys dat recht dat de rechter myt ordele sal richten G.
14) niet spreken dan rumen stilliken L.

Om een bloet gheruchte breket een man den gherichte dus ¹). LXXXII. (I. 62 § 3).

Om een bloot gheruchte ²) so breket een man in den gherichte drie schellinge, indien dat hi den gherechte ³) mit recht niet en volghet ⁴). Volbrenghet hi oec sijn claghe mit recht buten campe ende en ontgaet hem ⁵) die antworder mit sijnre onscult, so blijft hi des sonder scade, indien dat hi hem niet campeliken an ghesproken en heeft. Ende en weet een man des vredebrekers name niet, so beclaghe hi dien onghenoemt. Opt ghetughe sal men ⁶) over ses weken winnen des hem ⁷) een man vermeten heeft te leysten, terstont indien dat hi wil ⁸); sal men over eyghen erve tughen dat sal men terstont doen of totten naesten werve ⁹). Die rechter sal oec altijt vraghen enen man of hi an sijns vorspraken woort lye, ende sal oec ordels vraghen twisken twier mans reden ¹⁰), vraghet hi dan na sinen moetwillen, ende niet na rechte, dat en scadet noch en batet hoerre gheen, wilkoers oordel eerst ghevonden wort. Die antworder moet hem wel beraden ende ghesprake hebben mitten rechter om een ygheliker sake, also ¹¹) als hoor die vronebode in ladet ¹²). In alle steden is dat recht dat die rechter mit oordelen sal rechten. ¹³). Een man en sal openbaer voor gherichte niet spreken ¹⁴) na dien dat hi enen voir-

[p. 59]

tekstkritische noten

sprake heeft, mer vraecht hem die rechter of hi aen sijns voorspraken woort lye, so moet hi wel segghen ja of neen, of hi moet oorlof bidden dat hi spreken moet ¹).

Ofte du een misdader of vredebreker hadste begrepen ende hem voir gherechte hadstu gebracht ende en weetstu sinen name niet, so spreke aldus: her rechter, ik claghe over desen man, ende beteyken ende bewise den man datten die rechter bekennen mach openbaer.
Hier saltu nu proven ende mercken wat sonderlinghes. Na keyser rechte so spreket die rechter dat ordel selve, ende hier vraghet die rechter dat ordel enen anderen. Hier om hiet onse recht des volcs vraghende recht in allen.
Een ordel is een ondersceidinghe die een rechter voir gherechte gift, daer hi enen man vri ende quyt spreket of daer hi enen man ontsculdicht.

1) Ja eder neen edder bidden berades L.
2) geen opschrift Gr. 2.
3) Wie enen man kamplick groten wil de syn ghenote is, de moet G. wie enen man kempeliken groten wil de syn genote ys, de mot bydden Gr. 2.
4) de syn vredebreker ys myt rechte Gr. 2.
5) des hie daer sye L. mit rechte ende den he aldar sucht G.
6) he dan wo se syner underwynne moghe dattet hem helpende se G.
7) holde by synen hovet gaete G. holde by synen hovetgate Gr. 2.
8) ende dat he myt G.
9) off hie wyl eder gespreke daerumme hebben L.
10) Daerna moete he hem anspreken daervoer ende betyen Gr. 2. hem daerom bespreken. Daerna so moet he hem vort anspreken ende betyen G.