De Saksenspiegel in Nederland

Van allerhande claghe ende ungherichte ⁵). LXXIX. (I. 60.)

Sonder voorsprake moet een man wel claghen ende antwoorden, of hi hem die scade troesten wil ⁶), die hem daervan comen mach of he hem versprake: des hi hem selven niet verhalen en mach, als hi wel doen mach biden voorsprake, also langhe als hi an sijn woorden niet en lidet ⁷) Die rechter sal den ghenen tot enen vorsprake gheven die men daer alre eerst om bidt en ghenen anderen ⁸), tensi dat hi des los worde mit recht. Voorspraken en mach men ghenen man weygheren binnen den gherechte daer hi woonachtich is, of daer hi sijn goet binnen heeft ende daer hi sijn recht vordert, behalven op sijns selves maghen of op sinen heren of mannen ende op sinen

[p. 56]

tekstkritische noten

vyand, indien dat die claghe an lijf of an eer of aen hoor ghesontheit gaet ¹). Bidden ooc twe mannen enen vorsprake tot eenre tijt dat staet an den rechter ²) wien hi die eerst gheven wil. Claghen si ooc tot eenre tijt ³) dat staet ooc aen den rechter wilkoer hi eerst ⁴) horen wil, tensi dat hoerre een die eerste claghe betughen mach. Die stamerende man moet hem wel verhalen mit enen anderen vorsprake ist dat hi hem verspreect ⁵). Een yghelic man moet wel een vorsprake wesen te lantrechte, behalven papen die men in horen rechten niet bescelden ⁶) en mach. Borghen moet men oec setten voer des rechters broken ende ooc voor bothen ⁷), of hise verboert hevet ende niet eer, indien dat hi daer selve gheen erve noch goet legghende en hevet.

Een vorsprake is die gheen, die sijns vrients begheringhe den rechter kundighet ende wederspreect denghenen die sijn begheringhe wederstaet.
Een man mach weygheren voor te spreken op sinen here, op sinen maech ende op sinen vyant. Op anderen lude en mach een man niet weygheren voorsprake te wesen. Na recht en sal hem niemant vermyeden noch om ghelt winnen laten, om enich onrecht te stercken of eenighe behendicheit daerin te soken, noch oec om recht te vorderen.
Het is een yghelic voorsprake goet dat hi vraghe, of hem enighe scade come, wi hem daer weder of ontheffen ende brenghen sal. So vint men hem toe, dat diegheen dat doen sullen die de leyders van der saken sijn of die de sake of saken ghewouden. So vrage hi dan den rechter, of hem daeraen ghenoecht. So blijft die voorsprake sonder scade. Spreect men hem daerna an, daer hi ghenen borge hebben en mocht, dat en scadet hem niet an sijnen rechten.

1) rechtes vordert op synen maghen op sinen heren op sinen manne ende off de claghe an syn ghesontheit off an syn gherochte gheet G. op sinen vyant ontbreekt in L. en G. off an horre suntheyt gaet Gr. 2.
2) Biddet twe man to eener stont eenen vorsprake so stiet dat an den richter G.
3) to gheliker tyd G.
4) welck he eerst G. wilkoer he oec yrsten horen wil Gr. 2.
5) die stamerende man off hie mispreket, mach sych wael verhalen, versumet hye oek yenighen des voersprake hee is, he mach sich wael verhalen myt eynen anderen voerspreken L.
6) nicht besteden en mach Gr. 2.
7) De man de stamer is de moet hem wel vorhalen off he hem verzumet ende unspreket mit eenen anderen manne. Een yewelick man moet wal een vorsprake wesen in den lande to Sassen to lantrechte behalven papen de men in horen rechten nicht beschelden en mach. Borghe moet men ock setten vor des gherichtes broke ende ock vor bote G.