De Saksenspiegel in Nederland

Up dat mannich man is rechteloes ende nicht echteloes ⁵). LXVIII. (I. 52.)

Buten der erfghenamen oerlof ende buten ghelegheden ghedinghe oft werve ⁶) soe en moet gheen man sijn eyghen goet vergheven noch oplaten ⁷), mer gift hi dat goet ieghens rechte buten der erfghenamen oerlof, so moghen hem die erfghenamen des goets onderwinden mit recht also of gheen doet waer die dat goet vergheven had die des niet ⁸) gheven en mocht. Alle varende have mach een man gheven ⁹) buten sijnre erfgenamen oorlof in allen steden, ende verlenighen sijn have ¹⁰) wien hi wil, die wile dat hi hem selven vermach, ende also langhe als hi hem begordet met enen zwaerde ende mit enen scilde ende op enen rosse comen mach van enen stoen of van enen stocke, die XI dumen breet ende hoghe is van der aerde ¹¹), buten enichs mans hulpe ¹²), indien

[p. 47]

tekstkritische noten

dat men dat ros ende den stegetreep houde. Wanneer hi oec des niet en vermach, soe en mach hi sijn have oec niement vergheven noch verlenighen ¹) daer hi dat goet mede mach denghenen onterven die dat na sijnre doet ontfangen sal ²). Wat hi oec yement ghegheven heeft met onrecht, dat moeten sie al weder gheven ³) die dat ghegheven was; daer en mach gheen man gaven anspreken mit anderen rechten dan met alsulx recht als hi daer te voren an had, eer dattet ghegheven wort ende hem ofghenomen ⁴). Wie oec in synre siecten sijn have verghift of verset tot eenre tyt toe wanneer hi dus ⁵) niet doen en mach, so en sal men den wive noch den inghesinde niet daerom ⁶) besculdighen, want si en mochten des mans ghave niet wederspreken, al is die ghave recht of onrecht. Mer ghift hi yet met onrecht ⁷) daer sal men voor besculdighen en met recht an spreken denghenen dien de gaven ghegheven is ⁸), want een wijf en sal voor gheens mans goet antworden dan voor dat goet dat onder hoor bestorven is.

Ende hierom so hebben die Sassen onder hem dit, dat een man dat wat onder hem was, vergheven sal wan hi dat goet bruken mach. Want wie sijn goet verghifft als he dat niet langher bruken en mach, so en verghift hi niet dat goet dat sijn is, mer hi vergift sijnre erfgen. goet, daerom so en mach niement met God noch met allen rechten sijn goet vergheven noch vercopen om sijn erfgen. te onterven buten sijn erfghen. oorlof. - Dat is doch wonder, dat die Sassen dat deden, datse hoor erfgen. onder weghen lieten, ende ic ducht dattet noch veel luden doen ende gheven hoer goet vreemden luden, om hat, om nyt, om lieft of om lede, ende verdomen hoer ziel, dat doch niet wesen en soude. Om desen reden wil so sijn die Sassen des afghecomen.
Hier is van nement anders ghesproken dan van ridderen. Een huisman die mach sijn have vergheven die wile dat hi

1) neymande gheven noch verlenigen. Gr. 2. noch lenen G.
2) sal offt warende sal wesen G.
3) se alle weder doen buten synen wille G.
4) Dar en mach men dan ghene gave anspreken meer dan alsodanich recht als he dar voer an hadde eer het hem ghenomen wort G.
5) he des G. Gr. 2.
6) sal nemant de wyve noch den inghesynne daerum G.
7) giff he ist myt onrechte. G.
8) sal men vorderen offt weder wynnen mit recht up denghenen den dat ghegheven was G.

[p. 48]

tekstkritische noten

enen ommeganc eens morghen lants lanc ploghen mach en anders niet. Een vrouwe mach oec hoer have vergheven die wile dat se in die kerck gaen mach.

1) We nicht den geruchte en volghet als men dat ropet Gr. 2.
2) nycht en komet to rechter tyt eder dat al verzumet L.
3) Die nicht en volghet als men dat rochte screyet, offt wie sine claghe nicht volbort, offt een man den anderen to kampe boet ende hem mit rechte ontgaet, offt to den wtghelegheden dinghen offt werve nicht en kompt ende dat versumet, ende offt he bynnen dinghen ycht spreket offt doen teghens recht, offt gewonnen scult nicht betalet bynnen dinghe offt bynnen der tyd de hem van den richter gheset ys, om een yewelick desser voors. sake so ghift men den rechter broke ende om alle schult daer een man bothe mede wynnet dar hefft de richter broke an. G. richter synen broken an Gr. 2.
4) richter vake broke umme G.
5) dar de clagher offt dar de claghe up gheyt ghene bote an wynnet G. gene bothe voer en doet noch en gifft. Gr. 2.