De Saksenspiegel in Nederland

Van arbeides lude offt hoer heer stervet. ⁶). XXXIII. (I. 22 § 2.

Die arbeids luden die hem besteedt hebben tot enen stadighen dienst ter tijt toe ⁷), dien sal men van des doden goede of erve aller eerst lonen ende betalen hoor verdiende loon ⁸) also veel als hem hoort totter tijt toe dat hoer here sterf. Ende men sal se houden totten dertichsten dage toe datse hem moghen besteden in enen ⁹) anderen dienste. Willent oec die erfnamen so sullen si vol dienen ende vol loon ontfanghen. Is oec den dienstluden te veel loons ghegheven dat en durven si ¹⁰) niet wedergheven. Versaect men ooc ¹¹) hoer verdiende loon van enen jaer of van enen halven iare dat moghen die dienstlude behouden opten heylighen. Wie ooc op ghenade dient die moetet den erfghenamen mit ghenaden of nemen ende manen ¹²). Sterft oec die ghemiede man eer ¹³) hi sijn loon verdient heeft dat hem ghelooft was, men en is

[p. 23]

tekstkritische noten

sinen erfnamen niet meer loons sculdich te gheven dan also veel als hem recht boeren mach ¹) doe hi sterf. Wanneer dien dienstlieden hoer verdiende loon betaelt is, so sal die weduwe delen al die spise die van den dertichsten daghe overghebleven is in yeweliken have hoers mans of waer hi die spise had binnen sijnre were ²). Daerna so sal die vrouwe to heervede ³) gheven hoers mans zwaert ende dat beste paert gesadelt ende dat beste harnasch dat hi had tot eens mans lijf in sijnre were doe hi sterf. Ende een bedde ende een cussen, een lijnne laken, een disch laken, twee becken ende twe dwalen ⁴). Dit is een ghemeen hervede te gheven, ende is recht wel geset. Ende die lude nemen daer menigherhande dinc toe ⁵) datter niet toe en hoert. Ende wat die weduwe niet en heeft van desen dinghen dat en derf si niet gheven, in dien datse hoor onscult daer voor doet ⁶), voor een yghelic dinc besonder. Ende wat men ooc an hoor bewisen mach, daer voor en mach se gheen onscult doen. Waer twee mannen of drie tot eenre hervede gheboren sijn, die oudste neemt dat zwaert te voren, dat ander delense ghelijc onder hem allen ⁷). Van den sonen die evenboerdich sijn so neemt die oudste die tot sinen iaren ghecomen is, dat hervede alleen ende is der ander broeder hoor vormund die niet tot horen iaren ghecomen en sijn, totter tijt toe dat die broeder iarich werden, so sal hi hem hoor deel van der hervede weder gheven ⁸), ende daer toe al hoer goet tensi dat hi dat goet bewisen moghe, waer hi dat ghegheven ende ghebrocht heeft totter broeder behoef. Ende oft hem buten sijnre scult roeflic of dieflic of van anderen ongheluc en wech ghevaren of verloren waer ⁹).

1) van rechte boren mochte G.
2) Daerna moet ock de vrouwe tegen den ervende moesdelen alle gehovede spise die na den dertichten over blieff in juweliken hove oers mannes oder waer hie se hadde bynnen synen gewere L.
3) to her wede G.
4) ende een dwale L.G. ende een dwele Gr. 2.
5) de lude nomen dar menych dinck to Gr. 2.
6) doet dat se des nicht en hevet G.
7) G. begint hier een nieuw artikel met het opschrift: Van den kinderen vormunders ende inder glosen van mundighen kinden die tot ore iaren comen synt.
8) Waer dye sone binnen oeren iaren synt oer oldeste evenbordige zwertmaech nympt dat herwede alleene ende al der kynder vormunder hent sye tot oren iaren komen synt. So sal hie yt em wedergeven L.
9) ende off hem buten synre scult roeffliken of deyffliken off van anderen ongelucke en wech gevaren ende verloernen were Gr. 2.

[p. 24]

tekstkritische noten

Wanneer oec een kint na leenrechte tot sinen iare niet ghecomen en is, so sal syn rechte vormunder dat goet verstaen ende bewaren tot des kints bathe ende ooc tot des heren bathe in des kints stede na rechte, also langhe als dat kint hem selven behelpen niet en mach van sijnre kintscheit, van doorheit of van onmachten sijns lijfs. Ende die vormunder sal des kints erfnamen rekenscap doen van des kints goet van iaer tot iaren. Ende sal den erfnamen des wijs maken, dat hi des kints goet niet onwijsliken toe en brenghe, ende als dat kint tot sinen iaren ghecomen is, so sal die vormunder den kinde sijn goet weder gheven, want dat ghesciet vake dat die een is vormunder ende die ander erfghename van den kinde. Waer ooc die vormunder selve erfghename toe is daer en derf hi niement rekenscap voer doen noch borghe voor setten. Die oudste soon is ooc der weduwe vormunder totter tijt toe datse enen man neemt in dien dat hi hoor evenboerdich is.

Also datse mundich moghen wesen, dat is drierleye wijs, te eersten, als si XII iaer out sijn so sijnse mundich tot lantrechte, te anderen wanneer het XIIII jaer al vol out is so mach hi setten ende vercopen ende hem selven ende sijnre zielen raden. Ten derde wanneer hi XVIII iaer out is, so mach hi sijn eygen goet vrij laten ende overgheven ende eer niet.
Drierhande lude die rechte vormunder sijn, als lude die van de zwaertsiden daer vormundscap an gheboren is. Die ander lude sijn vormunders als van truwen wil, als een man den anderen beveelt dat hi sijn vormunder si. Nu moechstu vraghen of oec in Sassen recht schien mochte. Ic seg ja, tot lantrechte in dien dattet een man doe vor gherichte om redeliken sake bi gesunder live. Die derde lude sijn vormunders als van heerscapes weghen als wanneer een heer sines onmondighen leenmans vormunder is.
Dat onmundigher kinder goet niet voort en wint, dat comt hier van toe, dat die vormunder dat goet wtdoet op sijns selfs avontuer, wie dat ooc doet die sal die bate hebben.

1) Opschrift uit Gr. 2. In G. luidt het: Wat to der morghengave hort ende inder glose dat he secht wat deghene nemen sal de der spulensyden daerto gekomen sijn.