De Saksenspiegel in Nederland

[p. 1]

tekstkritische noten

1) m. irsten hemel ende eerde ende die mensche in eertrike unde satte eme in dat paradys L. Ende makede den menschen van der eerden na synes selven beelde ende sette daerna den menschen in dat wonderlike schone paradys, daer hij ynne hebben mochte alle soeticheit ende alle ghenoechte der werlt. Gr. 2.
2) brac syn ghebot dat de almachtighe God adam ende evam gheboden hadde also dat se eten solden van alle de vrucht de inden paradyse was, mer van den bome ende vrucht der wysheid so en solden se nicht eten ende van dessen onhoersaemheit so is uns allen groet aerbeyt, kummer ende vordreet ghecomen. Gr.
3) in dat paradys schoen, welke mensche ongehorsam wert den almechtighen Gode ende brac syn gebot, daer on allen groten scaden ende verdreyt van gecomen is. Hyr om so ghinghen wy doe dwelende als dey vordwalende scape doen de sonder herde gaet, hent ter tyt dat God den menschen verloesten myt sinen duren bloede ende groten swaren pynen de he om des menschen wílle lyden wolde. Gr. 2. Hyromme so ghinghen wy alle to ter tyt dwelen als de sonder heerde synt al went to der tyt dat God synen enighen sone Jhesum Christum wt sande in de eerden, de uns myt synen dueren blode verlosede van den ewighen dode. Gr.
4) totter ewyger vrowede ende salicheyt geladen Gr. 2.
5) De brack den hoersam ons allen to schade, daerumme errede wy als die heerdelose schape hent on die tyt dat uns God verloesede mit siner martir. Nu wy aver hekeert syn nu holde wy syn ee und ghebot L.
6) Na den dat wy nu alle verloset synt ende Got ons toe der ewigher sallcheit ende vrouwede gheladen ende gheropen heft, in den dat wy selven willen ende de hovet sunden vermyden so wy alder best moghen, daer um so sulle wy gherne holden de ghebode ende ee de uns gheboden heft ende vervollen de myt allen gueden werken na alle unser macht. Gr.

(Tekst)

God, die daer is een beghin ende een eynde alre goeder dinghen, die maecte alre eerst den hemel ende die aerde. Ende maecte die menschen van der aerde ende setten in dat scone ¹) paradijs, welke mensche onghehoorsam wert den almachtighen God, ende brac sijn ghebot, daer ons allen grote scade ende verdriet of ghecomen is ²). Hier om so ghinghen wi doe dwalen, als die verdwaelde scapen doen die sonder herde gaen, thent der tijt dat God den mensche verloste mit sinen duerbaren bloede, ende mit sijnre grote zwaerre pinen doe hi om des menschen wille liden woude ³). Nu wi weder bekeert sijn ende God ons allen totter ewigher vroechden geladen ⁴) ende gheropen heeft, so sullen wi gaern houden sijn gheboden ende ewe ⁵), ende vervollen die met allen goeden wercken na onser machten ⁶). Welke gheboden ende

[p. 2]

tekstkritische noten

ewe ons gheleert hebben die heylighe leraers ende goede gheestelike lude ¹), ende oec goede kersten coninghen die ons die gheboden ende ewe gheset ende gheboden hebben Als Constantinus ende Kaerl in dat land van Sassen in hoerre tijt des rechtes daer alle kersten lude hen na rechten sullen. ²)

Des heylighen gheests ghenade ende minne die moet mi sterken in minen sinnen ³) dat ic dat recht ende onrecht der Sassen moghe ondersceiden na Goeds hulden ende alder werelt vromen, wilkoer recht ende onrecht ic niet wel ondersceiden en mach sonder der ghenaden Goeds ende goeder luden hulpe. Waer om dat ic bidde allen goeden kersten menschen die dat recht begheren te helpen, of hem enighe reden voor vallen die mijn domme sinne vormeden ende achter ghelaten hebben ende daer dit booc niet of en spreect, datse dat recht ende onrecht scelden na hoers selfs sinnen als si dat alre best weten ende verstaen ⁴). Van den rechten en sal men ghenen man wisen. Ende allen luden sal men recht doen ende gheen onrecht ende dat niet te laten om lief noch om loet, om hat noch om nijt, om vrient noch om maech, noch om gheenrehander gaven wil, want God is selve dat recht. Ende daer om so heeft hi lief dat recht ende haet seer den ghenen die onrecht doen, ende dat voort sterken ⁵). Hierom so sien hem die gheen wel te voren die dat recht van Godes weghen bevolen is, datse also rechten dat Goeds toorn ende sijn gherechte ten ionxsten daghen ghenadelic over hem ende ons allen gae ⁶).

1) ons geleert hebben die hilige leeres ende gheestelicke lude Gr. 2.
2) Welker ghebode ende ee ons gheleert hebben de hillighe lerers ende guede kristen lude ende koninghen als ende ock dit recht ende dese privilegien gheset hehben in dat lant van Sassen in horer rechtes tyt. Ende na dessen rechten so mach men ock berechten alle menschen de dat recht behouen. Gr.
3) des hilligen geestes gnade ende myne de mote mi sterken in mynen synne Gr.
4) dat se dat recht ende dat onrecht na hores selven sijnne als se dat aller besten weten ende verstaen Gr. 2.
5) ende dat unrecht stercken myt horen valschen rade G.
6) Es hilligen geestes mynne die stercke myne synne dat ick recht und unrecht der Sassen bescheide na Godes hulden unde der werldt vromen, des en kan ick allene nicht gedoen, daerumme bid ick u toe hulpen, alle gude lude die rechtes gerent, off em yenige rede beyegende die myn dumme syn vermide, daer dyt boeck nycht af spreke, dat see dat bescheiden na oeren synne so see dat rechtes weten. Van rechte en sal nyemant wysen lieff noch leyt, toorn noch gyffte, wante God is selven recht. Daerumme is em recht leyff. hierumme syen see to den gerichte dem yt van Godes wegen bevolen ys, dat sye also richten dat Godes gerichte unde toern over see ghenedichlike gaen moete L.