De Saksenspiegel in Nederland

Van boeten. CLXXX. (III. 45 § 4.)

Die bierghelde ende die plichhaften heten ende sculteten dinc soeken gheeft men den vyften scillinc te boete ²) ende tien pont te weerghelde. Onder dien moet men wel kiesen enen vronenbode of mens bederf. Die min dan drie hoeven eyghens hebbe, die sel kiesen die rechter ende die scepene, ander vrie lude syn lantzaten gheheten ⁸), die comen ende die varen in gastes wise ende ne hebben ne gheen eyghen in den lande, dien gheeft men vyftien scillinghe ⁴) te boeten, tien pont is hore weerghelt. Twintich scillinghe ses penninghe ende enen hellinc is der laten boete ende neghen pont ⁵) hore wereghelt. Twee wollene hantscoen ende enen misgrape is die daghewaer ten boete. ⁶) Syn wereghelt is een berch vol weytes van twalef roeden also dat yewelike roede van der ander enes vademes lanc sta.⁷) Iewelike roede sel hebben twalef naghele op waert. Iewelike naghel sel vanden anderen staen also die man lanc is tot anden scouderen dor dat men den berch gheboren moghe van naghele to naghele. ³) Iewelic naghel sel hebben twalef budele, iewelyc budel ⁹) twalef scillinghe. Papenkynder ende die onecht gheboren¹⁰) syn dien geeft men te boete een voeder hoeyes¹¹) alse twee iarighe ossen ghetien¹²) moghen. Spellude ende allen denghenen die hem te eyghene gheven dien gheeft men te boeten den scade enes mannes. Kempen ende haren

[p. 102]

tekstkritische noten

kynderen ¹) gheft men te boeten den blic van enen camp scilde ²) ieghen die sonne ³); twee besemen ende ene scere is dier boete die hore rechte mit diefte of mit rove of mit anderen dinghen verwerken.⁴) Onrechte luden ghift men al luttelen vromen ende syn doch daer omme gheset dat dier boete des rechteres ghewedde volghe. ⁵) Sonder weerghelt syn onechte lude, doch so wien enen ⁶) wondet of rovet of onecht wyf vercraft ende den vrede daer an breket⁷) men sel over hem rechten na vredes rechte. An varenden wiven ende an synre amien mach die man noet doen ende syn lyf verwerken of hise an horen danc beleghet. ⁸) Ende om ene wonde ne mach men niet dan enen man beclaghen doch mach men rades ende hulpe meer luden sculdighen. ⁹)

1) Kempe off oren kinderen gyfft men to bote een blyc O.
2) die blyc op dien schyn van enen campscilde ieghen der sonne C.
3) tegegene die sonne O.
4) die hoer recht mit diefte of mit rove verloren hebben die gheeft men te boeten twie bezeme ende een scaer C.
5) gyff men alle luttel ere ende syn doch daer omme gesat dat die boet oerre den richter gewedde. Sonder O. ende alle rechtelose luden hoe syt oec verloren hebben omdat onrechter lude boeten luttel oerboers inbrenghen soe is gheset dat hem des rechters wedde volghen sel C.
6) so wier enen W.
7) onrechte lude doch so wie ir een rovet off wont off onrecht syn wijff verkraft vrede an on breket O. of wyf vercraft of vreden an hem breecht C.
8) daer an verwirken off he se an oren danck verbelenget heet O. Een machtet an synre amie of an ghemeine wyven wel vrede breken of hy se binden wil of brant mit ghewelt C
9) doch mach rades ende hulpen mer luden sculdighen O. doch mach men meer lude raets of daets antyen of daer om besculdighen C.
10) te Aken W.O.
11) konninciike name kiest men te recht over eigen inde leen O. die keiser kiest men te rechten over eyghen ende over leen een yghelyc mans C.
12) oec in die stede O tot allen steden C.