Ruimte. Jaargang 2

Caesar de Bruycker

Prof. C. De Bruyker en de Vlaamsche Hoogeschool voor het Belgisch Gerecht (5-17 Juli 1920). Gent, Plantijn, 1920.

In tijden van vreemde bezetting is een gewoon verschijnsel dat degenen die onder de bezetting een openbaar ambt aanvaarden, bloot staan van de zijde van hun medeburgers aan de vinnigste verwijten, alsof per se hun handelwijze laakbaar was. In de litteratuur komt in historiese verhalen deze situatie vaak voor: Fogazzaro, die in ‘Piccolo Mondo Antico’ de Noord-Italiaanse toestanden beschrijft onder de Oostenrijkse Overheersing, maakt er gebruik van en laat ons een ingenieur van de Waterstaat zien, de oude Oom, die in het geval is, maar zich rechtvaardigt met het argument dat hij niet handelt om de Oostenrijkers te believen, maar om het welzijn van zijn landgenoten; ook bij Conscience vinden wij iets dergelijks, waar het gaat in de ‘Schat van Felix Roobeek’ over de Franse Tijd en een dorpsekretaris zich verantwoordt door er eveneens op te wijzen dat hij door zijn werkkring niet de Fransen, maar de belangen van de gemeente dienen wil. De brochure van D^r De Bruyker haalt ons uit het rijk der verbeelding en leidt ons in een werkelikheid binnen waar dit motief in aktie is. Onder de Duitse bezetting was D^r De Bruyker, de Vlaamse geleerde, over wiens wetenschappelike arbeid een man als Waxweiler met geen geringe eerbied sprak,

[p. 23]

als hoogleraar verbonden aan de door de Bezetter vervlaamste Universiteit (hij had er de leergangen van plantkunde, landbouwkunde en erfelikheidsleer). In Julie van het vorige jaar moest hij hiervoor terechtstaan voor het Assisenhof te Gent, en hier hebben we nu zijn verdediging. Belangrijk is zij in de eerste plaats om wat hij over de gewetenstrijd zegt waarvoor de Vervlaamsing hem stelde. Op dit stuk is deze brochure ons uitvoerigste en rijkste dokument. ‘Tot eene weigering zou ik mij dan alleen gerechtvaardigd geacht hebben, was de maatregel onwettelik, medewerking strafbaar of op zedelike gronden verwerpelik geweest. En naar mijn gevoel en overtuiging was zulks geenszins het geval.’ Het is de taak van dit tijdschrift niet in te gaan op de bewijsvoering die, nadat wij in ‘De Vlaamsche Hoogeschool te Gent 1916-1918, Verweerschrift van het Gentsch Studentencorps Hou ende Trou’ (Gent, Plantijn, 1919), het standpunt van de studenten gekregen hadden, nu ook het standpunt van de hoogleraren brengt. Evenmin gaan wij in op de schromelike laagheden waaraan de hoogleraren van de herverfranste Universiteit zich te buiten gegaan zijn na de wapenstilstand en waarvan men hier een detaillering vindt. Het manifest van deze heren aan de Universiteiten in de Gealliëerde, Geassociëerde en Neutrale Landen (uit 1919) dient men in dit verband te lezen om er de holle gemeenheid ten volle van te beseffen: ook voor de kennis van de ontoereikendheid van de oorlogsintellektuëlen is de brochure van De Bruyker een merkwaardig document humain.

J.