Roeping. Jaargang 38

[p. 664]

Ben Wolken
Vraaggesprek met Podium-redakteur H.J.A. Hofland

Ben Wolken. Als ik u een en ander over uw tijdschrift Podium wil vragen, is het niet de bedoeling, u te inviteren tot het geven van een kort programma, een formule. Zo er al voor enig litterair tijdschrift een formule te geven is, ik begrijp dat dit voor Podium niet opgaat. Misschien is het echter mogelijk, in de loop van dit gesprek enige dingen onder woorden te brengen, die min of meer als karakteristiek kunnen gelden voor de sfeer, de mentaliteit, het ‘klimaat’ van de mensen die in dit blad schrijven. Waarom schrijft u zelf in Podium?

H.J.A. Hofland. Omdat ik geen ander tijdschrift weet waarin ik het zou kunnen doen, behalve Randstad dan, maar misschien is dat geen tijdschrift. Als ik een stukje van mij in Podium gedrukt zie, denk ik minder gauw: goeie god met wie sta ik nou weer op één bladzij. Wat ik probeer is politieke stukken te schrijven van een soort, die hier zelden of nooit geschreven wordt; dus geen commentaren, politieke overzichten, waarschuwingen aan Mao Tse-toeng of zoiets, en ook niet in de trant van: heren, het is een slechte wereld, verbeter uzelf. Dat is het dus niet. Wat het wel is - misschien een soort essay of artikel, zoals ze in Amerika wel geschreven zijn door bijv. Dwight Macdonald, alhoewel er aan hem ook wel iets ontbreekt, of door Irving Howe, hoewel die nog wel eens op een paasheuvel-socialist lijkt. Reportage van een mentaliteit, dat probeer ik te maken, zo zou je het kunnen noemen, en daarmee kan ik in Podium terecht.

W. Heeft Podium bewuste voorkeur voor bepaald werk, dat bv. blijk geeft van een bepaalde politieke gerichtheid of van een of andere levensbeschouwing? Heeft Podium voorkeur voor een litteraire stroming?

H. Beter gevraagd: afkeer van een bepaalde litteraire stroming. Wat poëzie betreft, daar bemoei ik me haast nooit mee. Ik kan ook niet begrijpen, waarom iemand poëzie begint te schrijven. Creatief proza: daarvan vraag ik me meestal terloops af, waarom het geschreven is. Ik stel het me voor, jongens zwoegend op een kort verhaal, in het net tikken, vol illusies een postzegel kopen en het naar Podium sturen en dan wordt het geweigerd. Wat mij opvalt is, dat er bij inzenders van litterair werk zoveel gezanikt wordt, Ina Boudier Bakker, vertaald in het experimenteel. Wie we graag in Podium willen hebben, zijn degenen die óf redakteur zijn óf er regelmatig in publiceren: Remco Campert, Gust Gils, Ewald Vanvugt, kijk maar in de inhoud.

W. De vraag lijkt misschien weinig zin te hebben, maar ik zou toch willen weten, hoe

[p. 665]

Podium staat tegenover letterkundig werk met een religieus karakter. Zou men dergelijk werk, indien het bij Podium aangeboden werd (misschien is het nooit voorgekomen) zonder meer afwijzen, of zou men litteraire kwaliteiten laten prevaleren boven afkeer van godsdienstige signatuur?

H. Ik vind het een vreemde kwestie. Ik kan me er voorlopig nog niets bij voorstellen en ik zou zeggen: eerst zien.

W. Dus niet zonder meer afwijzen?

H. Nee.

W. Gesteld dat het gaat om een levensbeschrijving van een heilige; gesteld dat stijl, beschrijving, kompositie e.d. (voorzover men zulke elementen isoleren kan) uitstekend zijn, zou dan het onderwerp een reden tot weigering zijn?

H. Ik denk van niet. Heiligen hebben ook geleefd, daar valt niets meer aan te doen. Maar hoe hebben ze geleefd, dat is de vraag. Er is geen enkele reden waarom je dat niet zou nagaan, mocht je daar zin in hebben. De volgende vraag is dan, wat je ervan terecht brengt, en dat hangt er natuurlijk vanaf, of je het begrip heilig erkent. Een levensbeschrijving van een heilige zonder die voorafgaande erkenning wordt misschien wel een case-study uit een psychiatrisch leerboek.

W. Zou een werk dat een religieuze problematiek behandelt, voor Podium aanvaardbaar kunnen zijn?

H. Ik zou het eerst weer willen zien. Het is in ieder geval niet zo, dat de redaktie van Podium zal zeggen: het gaat over de Heer, dus het is in orde. Overigens wil ik u wel zeggen, dat ik mij niet kan voorstellen, dat religieuze zaken voor iemand nog werkelijk problemen zijn. Vroeger d.w.z. voor de oorlog, waren er schrijvers, die wel wilden weten dat ze godloochenaars waren, maar toch telkens weer hun verontschuldigingen maakten omdat ze een dominee in de familie hadden. Trouwens, het komt natuurlijk nog wel voor, mensen die moeite hebben met het geloof. Hoe het onder katholieken is, weet ik niet, maar de Vrije Universiteit bijv. lijkt mij een broeinest van Twijfel en Gespletenheid. Wie weet, als zo'n student in verzoeking alles opschrijft, wat een meesterwerk er tevoorschijn komt. Podium houdt zich aanbevolen.

W. Tegenwoordig wordt wel eens twijfel geuit aangaande het nut van letterkundige tijdschriften, maandelijks of tweemaandelijks verschijnend. Er zijn zoveel verschillende publicatiemogelijkheden ontstaan. Hoe denkt u hierover met betrekking tot uw eigen werk? Bieden kranten en weekbladen geen toereikende mogelijkheden?

H. Om te beginnen kan in een krant tegenwoordig veel meer dan vroeger, ook publicatie van litterair werk, stukken over zgn. controversiële onderwerpen. De krant is veel meer de concurrent van het litteraire tijdschrift geworden, vooral nu dat hoe langer hoe minder litterair schijnt te worden. Mensen die zeggen: de Nederlandse pers deugt niet, is laf en slecht, moeten eerst zeggen welke kranten ze precies bedoelen en dan zweren dat ze die ook elke dag behoorlijk lezen. Maar ik wil best toegeven, dat

[p. 666]

in een krant om allerlei redenen lang niet alles kan. De meeste mensen gaan niet verder dan de grenzen die krant en weekblad zichzelf hebben gesteld. Dat geldt ook voor degenen die in literaire tijdschriften schrijven. Vandaar dat de meeste tijdschriften zo'n overbodige indruk maken. Het tijdschrift is voor degene die met de grenzen van de grote pers niet tevreden is.

W. Geeft het publiceren in een tijdschrift meer bevrediging omdat het werk dan eerder bewaard blijft?

H. Nee. In Podium mogen ze van mij ook de vis verpakken.

W. Hebt u een ander publiek voor ogen, waar u meer aan kwijt kunt?

H. Nee. Dat weet ik niet. Heb ik nooit over nagedacht. Als ik iets voor Podium schrijf, heb ik misschien half-bewust twee of drie mensen in mijn hoofd aan wie ik op mijn manier iets duidelijk wil maken. Tegelijkertijd het idee: zó moet het worden, wil het goed worden. Wat ik voor de krant doe, doe ik om er een goede krant van te maken, dus om elke dag een onbekend aantal mensen op een duidelijke, niet-vervelende manier een en ander aan het verstand te brengen, zó, dat ze het het gevoel zullen hebben, er werkelijk iets mee te maken te hebben.

W. Hoe ziet u de funktie van het litteraire tijdschrift op meer strikt litterair terrein? Acht u er daar nog bestaansrecht voor aanwezig?

H. Die vraag heb ik eigenlijk al gedeeltelijk beantwoord. Ik denk dat een tijdschrift er is voor schrijvers die dingen schrijven die nergens anders gedrukt kunnen worden, hetzij omdat ze een bijzondere vorm hebben, hetzij om de inhoud ervan. Kijk maar in Podium, stukken van Remco Campert, Gust Gils of W.F. Hermans, of in Tirade de brieven van Van het Reve, dat kan nergens anders dan in een tijdschrift. Verder zouden tijdschriften een soort cosmopolitische invloed in Nederland kunnen hebben, dat zou kunnen, maar het gebeurt niet. Want waar vind je iemand, die behoorlijk schrijft over wat er in Frankrijk, Italië of Amerika aan de hand is? Bijna geen mens weet het en degene die het weet, is waarschijnlijk druk bezig met het vertalen van een toneelstuk of misschien wel met het schrijven van een reclametekst, of hij heeft er gewoon geen zin in, voor acht of tien gulden per pagina.

W. Zou deze moeilijkheid niet te ondervangen zijn door een concentratie van tijdschriften? Zou bij een samengaan niet een grotere specialisatie en daardoor een meer volledige voorlichting mogelijk zijn? Men vraagt zich wel eens af: hébben al die periodieken nu werkelijk naast elkaar reden van bestaan.

H. Grotere concentratie van tijdschriften is groter concentratie van luiaards. Voor Podium zie ik trouwens geen mogelijkheden tot fusie, ook niet met Gard Sivik, dat er misschien nog het dichtst bij komt.

W. Tot slot: hoe denkt u over het religieus georiënteerde tijdschrift?

H. Wat bedoelt u?

W. Litteraire bladen als Ontmoeting en Roeping, die een duidelijke christelijke signa-

[p. 667]

tuur dragen; hoezeer daarin geloofszaken ook problematisch worden gesteld, ze zijn in principe toch als christelijk te beschouwen. Ziet u voor een dergelijk blad een bestaansreden.

H. Nee. Kan niet.

W. Dat u er geen bestaansreden voor ziet, betekent dat ook dat u voor zo'n blad geen bestaansrécht kunt erkennen?

H. O, jawel. Van mij mag alles. Je mag ook met een Rolls Royce door de Jonge Roelensteeg hiertegenover proberen te rijden, als je daar iets in ziet.