Roeping. Jaargang 36

[p. 677]

Daaldreef
De carrière van Joris Mout

De koffiebonen kwamen via een grijze plaatijzeren koker uit de zoldering en passeerden dan in een open schudgoot de handen van Joris Mout. Op de hogere verdiepingen van de firma Kof en Co was het produkt getest en beproefd, geselekteerd en uitgeprobeerd, waarna het kwaliteitsverschil werd uitgedrukt in alle kleuren van de regenboog, van Goudmerk tot Zwartmerk. Joris nu was belast met de laatste kontrole van Blauwmerk. Door een luik in de muur verdween de goot naar de Inpakafdeling, waar hygiënische meisjes voor de hygiënische verpakking zorgden. In elk pakje koffiebonen uit de goot van Joris kwam een bon:

Bij klachten betreffende kwaliteit of
verpakking gelieve u kontrolenummer 43
te vermelden.

No. 43 was dus Joris Mout, en omgekeerd. Veel had hij beslist niet te doen. Hij moest er op toezien dat de schudgoot niet stagneerde - en dat doen schudgoten niet als de Technische Dienst op z'n taak berekend is - en hij moest met een pincetje de bonen verwijderen, die niet aan de gestelde eisen voldeden en aan de aandacht van de machines boven waren ontsnapt. Joris was 'n restant uit de tijd toen de hele uitzoekerij met mensenhand gedaan werd. ‘De laatste der Mohammedanen,’ zei de boekhouder, en hij bedoelde Mohikanen.

Aan het begin van Joris' loopbaan waren er nog wel eens moeilijkheden geweest. Het tempo van de goot lag toen blijkbaar te hoog voor de Inpakmeisjes, want bij het luik hoopten de bonen zich soms op als kleine bruine kevers, zodat Joris zich genoodzaakt zag de alarminstallatie in werking te stellen. Na een diepgaand onderzoek was het mechanisme nauwkeuriger afgestemd op het tempo van Inpak, en sindsdien had Joris geen kind meer aan z'n goot.

Het gebeurde wel dat hij per uur maar één enkele koffieboon hoefde te verwijderen, hetgeen pleit voor de kwaliteit van Blauwmerk en voor de perfektie van de machines.

Nu is het duidelijk dat iemand die in een heel uur tijd geen ander werk te

[p. 678]

verzetten heeft dan 'n koffieboon verwijderen, dat zo iemand traag van beweging wordt. Na verloop van tijd was het bewegingsritme van Joris dan ook helemaal aangepast aan die ene boon per uur. Vroeger slaagde hij er nog wel eens in 'n vlieg dood te slaan; nu zou hij moeite hebben gehad om 'n rups te vangen.

Het lijkt vreemd dat er in zo'n efficiënt bedrijf als dat van Kof en Co 'n dergelijke sinecure kon bestaan als het baantje van Joris. Zijn taak had evenwel niets te maken met efficiëntie, het was meer een psychologische kwestie. Immers, als er werkelijk iets mankeerde aan de kwaliteit van het produkt moest de oorzaak daarvan gezocht worden in het beleid van I.O.B. [inkoop ongebrande bonen] of bij de machines die het grote selekterende werk deden. I.O.B. mocht als onfeilbaar gelden, een firma die zichzelf respekteert koopt geen minderwaardige grondstoffen in, dus: de machines maken fouten. Nu kan men een machine niet op staande voet ontslaan. Met 'n werknemer ligt dat anders, zeker als het 'n sinecure betreft.

Wanneer er dus van de detailhandel een klacht binnenkwam werd er een keurig briefje verzonden, dat er terdege nota was genomen van de kwestie, en dat de verantwoordelijke kontroleur op staande voet ontslagen was ‘wegens grove nalatigheid, waarvoor wij onze oprechte spijt betuigen.’ Desgewenst kon de afnemer op Administratie de kopie inzien van het ontslagbewijs, met datum en gegevens.

Zo geviel het dan op 'n dag, dat Joris Mout na jaren trouwe dienst zonder meer verdwijnen moest, om een toevallig gemis aan kwaliteit goed te maken van een pakje Blauwmerk met kontrolenummer 43.

Joris stond op straat, weliswaar recht van lijf en leden, maar niet meer in staat zijn handen sneller te bewegen dan het tempo waarmee men één koffieboon per uur verwijdert.

*

De werkbank was van wit formica bestand tegen zouten en zuren. Tegen het preparaat QR was alleen 't uiterst kostbare materiaal bestand, waarvan in het laboratorium slechts drie voorwerpen waren vervaardigd. Allereerst het bakje tussen de knieën van Joris Mout; in dit bakje bevond zich precies zoveel QR als Joris op één werkdag nodig had. Vervolgens het buisje in de bom waarvan Joris er per dag acht onder z'n neus geschoven kreeg; in dit buisje moest Joris één druppel QR deponeren. Tenslotte de pipet waarmee hij het preparaat hanteerde.

Joris was geknipt voor dit uiterst gevaarlijke werk. De ervaring en de werkmethode die hij bij de firma Kof en Co had opgedaan kwam nu uitermate goed van pas.

[p. 679]

Hoe gevaarlijk het werk was en met hoeveel kleine faktoren men rekening moet houden bleek op 'n dag, toen Joris midden onder zijn werk door een niesbui werd overvallen. De druppel QR viel naast het buisje, er volgde een ontploffing, en voor de rest van zijn leven was Joris Mout blind. Bovendien had heel zijn lichaam zich bij het bewegingsritme van zijn handen aangepast.

*

Joris stond in de Hertogstraat precies op de plaats waar een zebrapad met knipperbollen de voetgangers gelegenheid bood om veilig over te steken. Joris had een houten bord op z'n rug en een voor z'n borst want Joris was sandwichman. Het enige wat hij te doen had was, enige keren per dag over te steken tussen de knipperbollen. Het wachtend verkeer kreeg dan alle tijd om kennis te nemen van de tekst op zijn borden. Die tekst, een reklame van de Rijksverkeersinspektie, luidde:

Rijd langzaam; red een mensenleven.

Die morgen was er in de Hertogstraat geen verkeer op het moment dat Joris voor de tweede keer het zebrapad zou oversteken. Alleen het accuwagentje van de melkboer, maar zo'n ding loopt zo langzaam dat men het nauwelijks verkeer kan noemen.

Hoe het gebeurde kon de melkboer later niet vertellen. Hij had Joris wel zien staan, natuurlijk. Hij had nog gedacht: ‘ik kan rustig doorrijden, die Joris doet 'n uur over elke stap die hij zet.’ En de melkman had het stuur tussen zijn knieën geklemd en al rijdende in zijn opschrijfboekje gezet: ‘Mevrouw Mulder 1 joghurt 2 pap.’ Misschien had er aan de overkant van de straat een vogel gezongen of een stem geklonken, zo zuiver, dat de gebreken van Joris niet langer telden.

De Hertogstraat was zo stil op dat uur, dat het gekraak van de borden ruimschoots het geluid overstemde waarmee de halswervels van Joris knapten toen de wielen over zijn lichaam gingen.