Roeping. Jaargang 36

[p. 605]

Ward Ruyslinck
De petitie

De vrouw en de twee kinderen waren op slag dood. Het moet vreselijk zijn geweest. Het stond in alle morgenbladen en sommige gaven de gruwelijkste bijzonderheden. Van het meisje werd slechts de scalp teruggevonden, een lap schedelhuid met enkele plukjes blond haar er aan. Alleen de kanarie werd levend van onder het puin gehaald, de tralies van zijn kooi waren niet eens verbogen en toen hij het daglicht weerzag begon hij dadelijk te kwinkeleren. Dat zijn wondere dingen, je begrijpt niet hoe zo iets mogelijk is.

Vandaag is de man bij me geweest, de man met zijn gescheurd gezicht, de man die nooit meer zou lachen. Hij zamelde handtekeningen in. Dat mag nooit meer gebeuren, zei hij, het was geen ongeluk, ik weet zeker dat het geen ongeluk was, het was een aanslag, een moorddadige aanslag, en het gerecht blijft in gebreke. Ik begon me te schamen, want ik had reeds van de petitie gehoord en had me voorgenomen ze niet te ondertekenen, niet uit steilorigheid, maar uit principe, al wist ik niet goed uit welk principe. Principes zijn evengoed een kwestie van hart en van aandrang als van overtuiging en geweten. Maar toen ik de man vòòr me zag, de man met zijn blauw gescheurd gezicht, de man die naar puinen rook en nooit meer zou lachen, en toen ik zijn stem hoorde, toen het tot me doordrong wat hij zei en ik langzamerhand begreep waar het om ging, toén begon ik me een weinig te schamen. Ik sloeg de ogen neer, mijn blik viel op zijn schoenen. Ze zaten nog dik onder het steenstof, ze waren grijs bestoven, maar het kon natuurlijk wel stof van de straat zijn, want wie weet hoe lang kloste hij al in de stad rond met zijn petitie. Opletten, zei ik, hebt u bewijzen? Ik wilde hem niet ontmoedigen, maar ik kon nu eenmaal nooit nalaten schijnmanoeuvres te maken om mijn werkelijke gevoelens te verbergen. Ik keek over mijn handen naar hem op. In zijn ogen bewoog zijn ziel, zeer vlug, er dreven allerhande vreemde grijze stipjes (stofjes?) in rond als in een onzuivere vloeistof waarin geroerd wordt. Ik weet het zeker, herhaalde hij, ik heb geen bewijzen, maar ik weet het zeker, als u een geweten hebt geeft u me dan uw handtekening. Ik hàd een geweten, maar kon het geweten van één enkele mens of van enkele honderden mensen verhinderen dat men zou voortgaan

[p. 606]

met het plegen van misdadige aanslagen op weerloze vrouwen en kinderen? Het geweten van miljoenen mensen kon nog zelfs geen oorlog verhinderen. Toen ik hem dat zei, scheen zijn gezicht nog verder te scheuren. U zoekt alleen maar uitvluchten, zei hij, u zoudt heel anders praten indien het u zelf overkomen was. Hij heeft gelijk, dacht ik, ik zou zo niet praten als ik nog slechts de scalp van mijn dochtertje en een onverstoorbaar zingende kanarie had om me te troosten.

Ik wilde tijd winnen en keek door het raam naar de porseleinen isolators onder de vensterbank van het huis aan de overkant en naar de telefoondraden, die vanmorgen in een andere richting schenen te lopen. Al negen jaar lang had ik de stellige overtuiging, dat zij in de richting van de opklimmende huisnummers liepen, maar nu zag ik het heel anders en was ik bereid te geloven dat ze de andere kant uit liepen, terug de stad in. Ze bewogen natuurlijk helemaal niet, het was gezichtsbedrog.

Kom, zei ik nadat ik mijn verrassende ontdekking in verband met de looprichting der draden overgekomen was, kom, geeft u me uw lijst, ik zal haar laten circuleren onder mijn bedienden, ze zullen dat niet durven te weigeren, op die manier komt u een beetje op slag, zeventig handtekeningen is waarschijnlijk wel wat meer dan u verwacht hebt.

Hij reikte me sprakeloos het papier toe en ik hoorde zijn bloed lachen. Hij zelf zou nooit meer lachen, dat was een uitgemaakte zaak, niet na zó iets, maar zijn bloed, dat verbeeldde ik me heus niet, zijn bloed hoorde ik lachen.

Als u me uw adres wil opgeven, zei ik, dan stuur ik u de lijst morgen op.

U geeft me opnieuw moed, stamelde hij.

Neen, ik geef u handtekeningen, zei ik nuchter. Dat was weer zo'n schijnmanoeuvre; ik omspon mijn hart met een cocondraad van practische nuchterheid en doelbewuste zekerheid. Een ijl weefsel, dat scheurde terwijl ik het spon.

De man drukte me de hand, bedankte me, keek in mijn ogen om mijn geweten te zien, maar in plaats van mijn geweten zag hij mijn schaamte, als een dode vlieg die in de troebele traan achter mijn ogen dreef.

Ik had zeventig bedienden onder mij en zij ondertekenden allen de petitie met veel geestdrift, niet om mij een genoegen te doen, maar uit overtuiging, of uit medelijden met de man die niets meer had om in te geloven dan een gekreukt en beduimeld papier met een paar honderden handtekeningen. De kassier Pottelberghs, die als laatste getekend had en me de lijst terugbracht, feliciteerde me. Wij vinden allemaal dat u een mooie daad hebt gesteld, mijnheer, zei hij. Ik gaf hem een knipoogje: all right, Pottelberghs. Ik sprak bij voorkeur Engels, wanneer ik gelukkig was. Ik wàs inderdaad gelukkig en constateerde dat het geluk, evenals de telefoondraden aan de overkant, wel

[p. 607]

eens in een andere richting liep, namelijk de tegenovergestelde kant uit van je principes.

Nog dezelfde dag stuurde ik de petitie aan het adres dat de man met het gescheurde gezicht me had opgegeven en ik beschouwde het hele geval als afgedaan. Maar twee dagen later kwam Pottelberghs met een boos gezicht mijn kantoor binnen en duwde me een krant onder de neus. Leest u eens wat die stinkblazen schrijven, mijnheer, zei hij. Ik las wat de stinkblazen schreven. Er stond, dat het wellicht nog niet zo wraakroepend was, dat een man wiens vrouw en kinderen bij een ongeval waren omgekomen, dit ongeval probeerde voor te stellen als een terroristendaad om er politieke munt uit te slaan, en dat het misschien ook nog niet zo wraakroepend was dat die man handtekeningen inzamelde met het doel beroering te veroorzaken in bepaalde kringen en daardoor bepaalde personen uit andere kringen uit het zadel te lichten; mààr, vervolgden de stinkblazen, dat de directeur van een plaatselijk woningbureau al zijn bedienden de praam op de neus had gezet en hen, onder bedreiging met ontslag, verplicht had de petitie te ondertekenen, dàt was een ongehoorde brutaliteit en een overtuigend voorbeeld van de schaamteloze praktijken die sommige politieke arrivisten er op nahielden.

Ik vouwde de krant op en gaf ze de kassier terug. Ik zei niet: all right, Pottelberghs, want ik voelde me zeer ongelukkig. Zo zo, zei ik en durfde niet door het raam naar de telefoondraden te kijken, uit schrik dat ik ze weer in dezelfde richting zou zien lopen waarin ze negen jaar lang gelopen hadden.

Wat een ploertig artikel, zei Pottelberghs.

Pottelberghs, zei ik, ik weet niet of jij het ook ruikt, maar de wereld stinkt.

Ik ruik het zeer zeker, mijnheer, zei hij.

Ik was zo blij dat hij het ook rook, dat ik hem opslag geloofde.