Roeping. Jaargang 36

[p. 247]

Geertrui Burger
S.O.S.

Hij was een lange, broodmagere man, die altijd in het zwart gekleed ging. Hij werkte als kantoorklerk sedert twintig jaren bij een bank, waar hij als jongste bediende op vijftienjarige leeftijd begonnen was.

Iedere morgen was hij precies om negen uur present en iedere avond ruimde hij om zes uur zijn lessenaar op, rekte zich uit en verdween na een schichtige groet aan zijn collega's door een achterdeur, de speciale in- en uitgang voor het personeel. Zo kwam hij door een smalle, donkere steeg in een drukke winkelstraat en haastte zich vandaar naar huis. Een kamer op de bovenste verdieping van een hoog, somber en oud huis in een doodlopende straat, waar zo weinig mogelijk zon en zoveel mogelijk vocht en kilte naar binnen kwam. Bij zijn thuiskomst zette hij zich in een stoel en bekeek de rest van de avond de wanden, die behangen waren met een grijs behangsel met grote, paarse bloemen en hier en daar grillige, bruine vochtvlekken toonden.

Zijn salaris deed hij direct nadat hij ermee thuisgekomen was in verschillende lege schoensmeerdoosjes van etiketten voorzien. Een doosje met het etiket ‘onvoorziene uitgaven’ had hij niet, want voor het onvoorziene was in zijn leven geen plaats. Zijn hospita bracht hem 's middags een warme maaltijd. Voor de beide andere maaltijden zorgde hij zelf. Hij ging hiervoor steeds naar dezelfde bakkerswinkel waar hij langs moest op zijn weg naar de bank. De winkelier had het zakje met steeds dezelfde broodjes, twee voor 's morgens en drie voor 's avonds al op de toonbank voor hem gereedliggen. Hij legde dan haastig het gepaste geldbedrag neer en verdween zwijgend, het zakje onder zijn arm geklemd.

In zijn omgeving was het niet de gewoonte ook maar ergens over na te denken of zich over iets te verwonderen. Als dit het geval zou zijn geweest, zouden degenen, die de man dagelijks gadesloegen zich hebben afgevraagd, welke de verlangens, de vreugden, de passies, de verwachtingen en fantasieën van deze mens wel zouden zijn. Hij zelf wist het niet. Ze sluimerden diep, diep op de bodem van zijn ziel.

Des zondags maakte hij na het middagmaal een wandeling van een uur,

[p. 248]

steeds door dezelfde straten. Niemand gaf acht op hem zoals hij ook op niemand lette.

Zo vergingen de jaren in vreugdeloze eentonigheid.

Op een dag echter kwam er een grote en schokkende verandering in zijn leven en dit door een omstandigheid, zo alledaags, dat het bijna belachelijk is ze hier te vermelden.

Op een van zijn zondagse wandelingen door de gebruikelijke winkelstraten, kwam hij voorbij een stoffeerderij, tevens verfwinkel. Het is niet te zeggen hoeveel malen hij reeds voorbij deze winkel was gelopen en ernaar had gekeken. Maar wel kan vermeld worden, dat hij deze nog nooit had gezien. Nu echter zag hij die met zijn hele wezen en hij was erdoor verrast en geschokt.

Dit is de banale gebeurtenis, die zijn gehele verdere levensloop bepaalde en radicaal veranderde.

In de etalage van deze kleine stoffeerderszaak lagen enkele stalenboeken geopend uitgespreid. Een gamma van heldere kleuren in verschillende nuances van donker naar licht, lagen daar de rode en blauwe, de gele en groene en grijze tinten voor hem en deden zijn hart sneller kloppen.

Als in een droomgezicht zag hij zijn sombere kamer, het vuile, grijze behang met het verschoten paarse bloempatroon en de grillige vochtvlekken. Hij zag zijn vale, zwarte costuum als representanten van de kleurloosheid van zijn gehele bestaan en plotseling overweldigde hem een allesbeheersend verlangen zich te omringen met kleuren; heldere en diepe, lichte en warme.

De mensen, als ze op hem gelet zouden hebben - wat ze niet deden, omdat het hun gewoonte niet was op iets of iemand te letten - zouden zich verbaasd hebben wanneer ze hadden kunnen zien hoe hij eensklaps rechtsomkeert maakte, zijn oude sloffende gang opgaf voor een stevige, verende tred, zijn handen niet langer kouwelijk en schuw weggedoken in zijn zakken en zijn ogen niet dwalend over de grond, maar gericht op de dingen rondom hem, alsof hij alles geverfd zag met de wereld der kleuren, die hij zojuist ontdekt had.

Op zijn kamer gekomen sloot hij de deur onmiddellijk af, hoewel dit een geheel overbodige maatregel was, want andere bezoekers dan eens per dag de hospita had hij nog nooit ontvangen - en ging met gesloten ogen op zijn bed liggen.

Toen hij glimlachte deden zijn kaken pijn, niet gewend aan deze gymnastiek. Hij dacht lang en diep na en steeds verrassender werden de invallen die hij kreeg, wanneer hij dacht aan de mogelijkheden de kleuren, die hij gezien had in zijn dagelijks leven toe te passen.

Als zijn omgeving de bekwaamheid had gehad zich over iets te verwonderen, maar dat had ze niet, dan zou ze zich de eerstvolgende maanden verwonderd hebben over het gedrag van deze mens. Rechtop liep hij, vrij keek hij om zich heen met alle tekenen van belangstelling voor de dingen, die hem omringden.

[p. 249]

Hij kwam zelfs wel eens enkele minuten te laat op de bank, omdat hij het niet laten kon te blijven stilstaan voor de winkel-etalages om zich te verlustigen in de kleuren van de daar uitgestalde artikelen. Deze veranderingen waren de waarneembare verschijnselen van een leven, dat een wending had genomen.

Hij had een nieuw schoensmeerdoosje met etiket aan de voorraad toegevoegd waarin hij elke maand datgene deed, wat hij had overgehouden met nog zuiniger te zijn dan gewoonlijk. Op het etiket had hij geschreven ‘REVOLUTIE!’ Onhoudbaar moest de pijn in zijn kaakspieren zijn, als hij weer wat bijeengespaard geld in dat doosje kon doen. Zo breed lachte hij daarbij. Zo verliepen de maanden en regen zich aaneen. Voor de man echter meer vreugdeloos en naargeestig, maar vol hoop, verlangen, verwachting en daadkracht.

Toen stapte hij op een morgen, voordat hij naar zijn dagelijkse arbeid ging de kleine winkel binnen, waarvoor zijn levenslot zo'n verrassende wending had genomen. Met een stem, die trilde van emotie vroeg hij om advies voor het doen behangen van zijn kamer. De stoffeerder liet hem verschillende stalenboeken zien met behangselpapier van allerlei kleur en patroon en kwaliteit, maar de man luisterde maar half. Hij wilde eigenlijk iets heel anders, maar moest zich moed verzamelen zijn wensen kenbaar te maken. Te lange tijd had hij over dit moment gedroomd en er te verlangend naar uitgezien en zich te veel in zijn behoeften moeten beperken dan dat hij nu voldoende gemoedsrust zou bezitten een zakelijke uiteenzetting te doen over wat hij wenste en niet wenste. Eindelijk, toen de winkelier vermoeid werd en zich enigszins korzelig afvroeg of zijn klant misschien geen ernstige plannen had, kreeg de man de moed in hakkelende woorden moeizaam uiteen te zetten wat hij verlangde. Hij wilde zich omringen met alle denkbare kleuren en die alle bijeengebracht op de vier wanden van zijn kamer. En timide liet hij er op volgen, dat hij contant betalen kon, want dat hij het geld ervoor reeds had opgespaard. Toen kwamen ze aldus overeen. De muren van de kamer werden beschilderd in rood en groen, in geel en blauw en in alle denkbare variaties van deze kleuren en de man kreeg er niet genoeg van in zijn vrije uren zijn kamer te bewonderen en de kleuren in te drinken totdat hij bijna dronken was van een ongekend geluksgevoel.

Zo ging er geruime tijd voorbij, een tijd van ongestoord, sereen geluk en een dagelijks weerkerende bezigheid van bezichtigen en bewonderen, met nooit aflatend genot. Toen gebeurde het, dat hij op een zondagmiddag midden op een der wanden een grote, zwarte vlek meende te zien. Als gestoken sprong hij op en drukte zijn neus bijna tegen de muur om zich ervan te vergewissen dat er inderdaad een zwarte vlek zat, alsof de inhoud van een inktpot tegen de muur gesmeten was. In zijn opwinding en verontwaardiging rende hij naar de kamers van zijn hospita en verzocht haar op korte, bijna snauwende toon met hem

[p. 250]

mee te komen. De vrouw, die nog nooit een woord met hem gewisseld had dan een korte groet bij het gaan en komen, had enige tijd nodig voordat het tot haar doordrong wat hij wilde en toen haastte ze zich met hem mee te gaan naar zijn kamer. Daar aangekomen vroeg hij haar zonder omwegen hoe die zwarte vlek op de muur gekomen was. Maar hoe de vrouw ook keek, ze kon geen zwarte vlek ontdekken en nadat ze dit meermalen verzekerd had op de meest overtuigende toon waarover ze kon beschikken, liet ze de man in een verbitterde en beslist niet overtuigde stemming achter. Hij was er zeker van, dat men moedwillig bezig was zijn geluk te verstoren en hij zwoer bloedig wraak aan degene die hij erop betrapte zijn mooie muren met zwarte vlekken te bekladden.

Toen hij zich te bed begaf had hij zich opgezweept tot een razende woede en het duurde vele uren eer de slaap zich over hem ontfermde.

De volgende morgen was zijn eerste blik voor de zwarte vlek waarnaar hij met een diep verdriet lange tijd bleef staren, zonder dat hij lust en moed had om op te staan. Hij voelde zich ziek en dacht erover te blijven liggen en zijn hospita naar de bank te sturen om hem ziek te melden. Dit was in al die twintig jaren nooit voorgekomen. Toen hij op wilde staan om haar op het trapportaal te roepen, bleef hij midden in de kamer opeens verstijfd van schrik staan. Want nu zag hij op de drie andere muren eveneens zwarte vlekken, groter dan de eerste en donkerder. Een panische schrik beving hem. Wie was er deze nacht in zijn kamer geweest om zijn geluk te vernietigen? Hij rukte de deur van zijn kamer open en riep met donderende stem om de hospita, die haastig naar boven kwam stommelen. Weer liet hij haar bevend van woede en met overslaande stem de vlekken zien. Maar weer moest de vrouw ontkennen, dat ze ook maar het geringste vlekje kon bespeuren.

Nadat ze alles geprobeerd had om ook hem ervan te overtuigen, dat zijn muren onbedorven waren, liet ze hem achter, verslagen en gebroken.

De dagen die nu volgden bleef hij te bed. Ten dele, omdat de teleurstelling hem ziek gemaakt had en gedeeltelijk omdat hij zijn muren wilde bewaken, opdat schendende handen ze niet verder konden vernielen. Maar steeds meer en steeds groter werden de zwarte vlekken, totdat voor hem alle vier de wanden een egaal zwart vlak vertoonden en van zijn geluk niets meer was overgebleven.

Nu moest de man erkennen, dat hij door zijn onzichtbare, onbekende vijand verslagen was en nadat hij nog enkele dagen als een gebroken man op zijn bed had doorgebracht, deed hij zijn hospita weten, dat hij wilde vertrekken.

Hij pakte zijn schaarse bezittingen bijeen en vond dezelfde dag een ander kamertje, in zo'n zelfde soort huis in een eveneens doodlopende straat, ook op de bovenste verdieping met uitzicht op berookte schoorstenen en grijze daken.

[p. 251]

De hospita liet de dag na zijn vertrek de muren van de kamer, wier grillige, bizarre kleuren haar altijd een doorn in het oog waren geweest, behangen met een grijs behang, met grote, paarse bloemen.

Er ging geruime tijd voorbij eerdat de man van zijn grote teleurstelling en verdriet enigszins bekomen was. Toen kwam langzamerhand zijn oude verlangen weer boven. Hij spaarde weer en wist door grote zuinigheid al spoedig voldoende geld bijeen te sparen om zich wat potten verf te kopen en zelf schilderde hij zijn muren. Het was weliswaar niet zo'n rijke variatie als in zijn vorige woning en zijn blijdschap was niet zo groot en diep, maar iets van de oude vreugde vond hij toch weer toen hij zich na gedane arbeid neerzette om het resultaat te bewonderen. Zijn blijdschap was echter van korte duur, want ook nu weer gebeurde wat hij gevreesd had, hij zag de ene vlek na de andere op de muren verschijnen.

Hij had voldoende ondervinding opgedaan, dat hij niet meer zijn hospita ter verantwoording riep. Hij wist, dat ze hem zou willen vertellen, dat zijn wanden precies zo waren als hij ze geschilderd had. Tergend langzaam breidden de zwarte vlekken zich uit en op een avond, toen hij thuis kwam van de bank, zag hij op naar vier egaal zwarte wanden en wist zich werderom verslagen.

Zo ging dit lange tijd door. Na elke katastrophe zei hij zijn kamerhuur op, waarna hij een andere kamer betrok, terwijl de vorige hospita zo snel mogelijk de behanger liet komen om de wonderlijke creatie te bedekken.

In zijn nieuwe kamer begon de man dan opnieuw zich een wereld van kleuren te scheppen. Hij beraamde allerlei listen om aan zijn vermeende vervolgers te ontkomen. Hij gaf zijn verhuizingen niet op aan het bevolkingsbureau van zijn gemeente en zelfs droeg hij als hij naar en van de bank ging een soort vermomming, een zwarte bril en een aangeplakte baard en snor, om zijn vijanden te verschalken. Dit alles mocht echter niet baten, langzamerhand werden zijn muren bezaaid met grote, zwarte vlekken, elke dag meer, totdat de vier wanden zwart waren en zijn werk teniet was gedaan. Soms hoopte hij, dat zijn passie voor kleuren verdwijnen zou en hij weer tevreden zou zijn met het kleurloze bestaan van vroeger, maar dit gebeurde niet. Integendeel, hoe vaker hij verslagen werd, des te feller brandde zijn passie en des te duurder zwoer hij, dat hij zijn werk zou weten te verdedigen tegen allen, die erop uit waren hem zijn levensgeluk te ontnemen.

Hoe spijtig, dat op de bank waar hij werkte het werkwoord: ZICH VERWONDEREN niet bekend was. Men kende daar wel andere woorden, als: OPTELLEN, AFTREKKEN, DELEN en vooral: VERMENIGVULDIGEN. Hadden ze het werkwoord: ZICH VERWONDEREN gekend, dan hadden ze

[p. 252]

de man kunnen helpen in de strijd, die hem naar zijn ondergang dreigde te voeren. Maar nu telden ze de keren op, dat hij verzuimde, ziek van ellende of bezig te verhuizen. Ze trokken dit verzuim af van zijn verdiensten van twintig jaren en vermenigvuldigden dit verzuim tot een onoverkomelijk vergrijp, waarna ze de man zijn ontslag mee-deelden.

Hij was echter tezeer vervuld van het enige waarvoor hij belangstelling had om iets anders in dit ontslag te zien dan een mogelijkheid nog beter zijn schat te bewaken, waaraan hij dan ook van nu voortaan al zijn tijd besteedde.

En - hoe onverklaarbaar voor anderen, voor de man was het een bevestiging van zijn theorie, dat een vijand in het spel was - de vlekken keerden niet weer, toen hij zijn muren onophoudelijk bewaakte.

Evenwel, wat te verwachten was gebeurde. Het bezit van zijn schat begon hem zwaar te wegen, want het benam hem zijn gehele vrijheid. Een geluk, dat al te duur betaald moet worden houdt op een geluk te zijn. Zwaarder en zwaarder begon het juk te wegen, totdat het bijna ondragelijk werd. Hij begon te beseffen, dat niet hij vrijwillig zijn schat bewaakte, maar dat zijn schat hem gevangen hield, dag en nacht.

Niet alleen moest hij breken met zijn oude gewoonten en miste hij zijn tredmolen van elke dag, maar nu hij niet meer in zijn levensonderhoud kon voorzien, dreigde zijn hospita hem met vervolging wegens huurschuld. Ook kon hij niet meer uit om voor zijn beide maaltijden naar de bekende bakkerswinkel te gaan. Zo kwam hem bij al het andere ook nog de honger kwellen.

Toen besloot de man het noodlot tegemoet te treden. Hij wierp het raam van zijn kamer wijd open en ging met zijn armen zwaaiend voor het venster staan. ‘Kom’, brulde hij zo luid hij kon. ‘Kom en verniel mijn kleuren’. Hij trad naar buiten in de zon, zonder vermomming, hield voorbijgangers tegen en daagde ze uit met hem naar binnen te gaan om zijn muren te bekladden zoveel ze wilden. Steeds meer mensen dromden samen om te zien wat er gaande was. Er ontstond een ware volksoploop. Toen de man zich zo omringd zag van vele mensen en voor het eerst van zijn leven aller belangstelling op zich gericht voelde, beving hem een grote schrik. Deze en zijn zwakte ten gevolge van de ontbering van de laatste dagen deden hem ineenzakken temidden van de mensenmenigte.

Er gebeurde, wat in zulke gevallen altijd gebeurt, er kwam politie, die de opdringende mensenmassa tot doorlopen maande met zeer weinig resultaat eveneens als gewoonlijk en er kwam een ziekenauto, die de man naar het ziekenhuis bracht waar hij werd opgenomen en verpleegd tot zijn krachten zich hersteld zouden hebben.

Intussen begon een steeds groeiende kring van buren en stadgenoten zich

[p. 253]

voor de man te interesseren en ze kwamen bij de hospita om navraag naar hem en zijn omstandigheden te doen. Deze vrouw, die plotseling zo een belangrijke rol ging spelen, genoot van haar gewichtigheid. Ze deed haar verhaal met steeds meer en steeds dramatischer bijzonderheden en wist het weinige wat ze van haar huurder en zijn leed om de aanslagen op zijn kleuren kende zó op te smukken en uit te smeren, dat menige buurtbewoners haar keer op keer bezocht om steeds meer en steeds verrassender bijzonderheden over de man en zijn problemen te horen. Zo raakten velen met zijn lot bewogen en verenigden zich om hem naar vermogen te kunnen bijstaan.

Toen de man dan ook uit het ziekenhuis werd ontslagen en voor de deur van zijn woning stond, kwamen zijn buren hem tegemoet en reikten hem in eerlijke, hartelijke eenvoud de hand. Ze heetten hem welkom en vertelden hem, dat ze zijn kamer hadden bewaakt en elkander bij deze dienst dag en nacht hadden afgelost, zodat tijdens zijn afwezigheid niemand had kunnen binnendringen. Ze waren bereid, zeiden ze, om hem verder ter zijde te staan. Van nu voortaan moest hij volledig op hun hulp vertrouwen en rekenen op hun genegenheid, alsof zij allen zijn broers en zusters waren.

Zulke woorden had de man nog nooit tegen zich horen spreken en met onuitsprekelijke gevoelens van opluchting en blijdschap betrad hij zijn kamer. Hij vond zijn wanden onbedorven en kleuriger dan ooit. Hij ging de kring van zijn nieuwe vrienden rond, die allen met hem mee waren gegaan om getuige te zijn van zijn blijdschap. Hij dankte ze met woorden waarvan hij voordien niet had geweten, dat ze in hem aanwezig waren en slechts wachtten op een gelegenheid om uitgesproken te worden.

Toen hij enige dagen later een brief ontving van de directeur van de bank, waar hij ontslagen was met de vraag of hij terug wilde komen om zijn oude plaats weer in te nemen, en het leven zijn geregelde gang, geleidelijk hervatte, bemerkte hij, dat de muren van zijn kamer langzamerhand hun bijzondere betekenis voor hem gingen verliezen. Zijn gehele wereld was nu gekleurd met kleuren, die zijn vrienden voor hem en hij voor hen aanbracht op het palet van hun aller dagelijks leven.