Roeping. Jaargang 36

[p. 191]

Daaldreef
Denken aan langzame dingen

voor F.

Toen de man wakker werd kon hij zich maar met moeite losmaken van de waandenkbeelden die zich in halfslaap aan hem hadden opgedrongen. Eerst dacht hij dat er een grote zwarte vleermuis in het raamkozijn te fladderen hing, vastgespijkerd op het hout; het was alleen het overgordijn dat wapperde in de wind. Ook dacht hij: ik lig languit tegen een dijk te slapen. Die dijk was zijn vrouw die volkomen ongenaakbaar lag opgesloten in het blok van haar dekens. Het nylon-netje waarmee d'r haren waren ingepakt verstrekte nog de indruk van gevaarlijk ontoegankelijk gebied, gevaarlijk voor vissen en vogeltjes, ook voor de voorzichtige vogels van zijn handen. Toch probeerde hij haar behoedzaam te strelen, maar zodra zijn vingertoppen haar huid raakten schudde zij ze driftig af, als vliegen. Precies zo reageerde zij ook als ze klaarwakker was, het maakte geen verschil meer. Mijn vrouw heeft een no-iron huid, dacht de man. Eerst was dat een wrang mopje geweest, het maakte deel uit van 'n bepaald soort humor waarmee hij de situatie probeerde op te vangen. Later was het alleen nog maar wrang, en soms droomde hij dat zijn handen lauwe hoeven waren waarmee hij verward raakte tussen de lakens, blinkende prothesen in de vorm van strijkijzers waar zijn vrouw dan doodsbang van was.

De man bleef nog even kijken naar het bleke gezicht in de kussens. De linker mondhoek blies kleine belletjes, haar tanden knarsten met een zekere regelmaat, gelijk op met het deinen van de berg dekens naast hem. Toen de wekker naast het bed klikte ten teken dat het mechaniek zich opmaakte om af te lopen voorkwam de man dit door het palletje om te zetten. Geruisloos verliet hij het slaapvertrek.

De asfaltweg stond loodrecht op de horizon. Het linkerweggedeelte was door 'n witte stippellijn gescheiden van de rechter weghelft. De weg was eindeloos, de witte lijn stopte bij kilometerpaal 1241. Waar de witte streep eindigde stond een man loodrecht midden op het wegdek. Het leek een wanordelijkheid, een vergissing van Rijkswaterstaat en Verkeerswezen, een wanklank in het hoogopgevoerde ritme van het langssnellend verkeer. De man stond

[p. 192]

omstandig zijn neus te snuiten. De voortdurende stroom van voertuigen bestond niet langer uit een reeks individuen op luchtbanden, het was een zoevende slang in allerlei kleuren en met velerlei vormwijzingen. Een slang waarvan elke geleding de man dreigde te verpletteren. Telkens op het laatste moment richtte het opstandige lidmaat zich evenwel naar de wil van het goedmoedige moederlichaam, en schoof voorbij. De man bleef voortdurend ongedeerd achter.

Als de man om 7.30 uur zijn woning verliet onderscheidde hij zich in niets van de honderdduizendtallen die elke morgen de huisdeur achter zich dichttrekken en hun plaats in het maatschappelijk bestel gaan innemen. Maar als hij om 8 uur te voorschijn kwam uit het lokaal waar hij dagelijks uitrusting en materiaal in ontvangst nam was zijn voorkomen zeer merkwaardig. Veel mannen verlaten als grauwe kevers hun huis en ontpoppen zich ergens in een stinkende garderobe tot verplegers, koks, mijnwerkers of employé's van de openbare badinrichting. Deze man verschilde zeer van deze vrij kleurloze menigte, hij leek bedriegelijk veel op een zebra. Op zijn hoofd een rood-wit gestreepte valhelm, over zijn overall een leren vest dat eenzelfde rood-wit gestreept patroon vertoonde.

Ook het werktuig waarvan de man voorzien was baarde opzien, wanneer hij bij uitzondering in de bebouwde kom tewerkgesteld was. Het leek op een zaaimachine zoals die op het platteland gebezigd wordt voor het inzaaien van kleine percelen: een wiel aan een steel met daartussen een voorziening die met regelmaat zaad loslaat. Dit werktuig bevatte echter geen zaad, maar een krachtige witte verf, sneldrogend en min of meer fosforiserend. De man was van beroep streper, in ambtelijke taal Strepograaf, in dienst van de Provinciale Waterstaat. Deze man hield van zijn uitrusting als een kolonel van zijn uniform. Het verhief hem boven de kleurloosheid van zijn huiselijk bestaan. De man hield ook van zijn werk. Het werkschema, het omringende verkeer en de streepmolen eisten zijn aandacht zo zeer op, dat er geen ruimte bleef voor irriterende gedachten. Met name het beeld van de vrouw die belletjes blies met haar mondhoek en zijn vingers wegjoeg als lastige vliegen, dat beeld viel volkomen weg zodra hij op het asfalt stond.

Tussen 8 uur en 8.30 uur bevond de man zich in de bak van een rammelende vrachtwagen die hem naar het punt bracht waar hij de avond tevoren zijn arbeid had beëindigd. Hij zat rood-wit gestreept tussen twee borden met ‘Werk in Uitvoering’ er op, voor het gebruik waarvan hij in de staat Niet Rijdend Materiëel had getekend voor de duur van de lopende dag. Dit half uurtje op de wagen was de enige tijd van de dag dat hij zijn gedachten de

[p. 193]

vrije loop kon laten. Het was in elk geval ruimschoots voldoende om de gedachten die hij bij zijn werk niet gebruiken kon samen te vatten en op te sluiten ergens in zijn achterhoofd. Op een enkele kleine nuance na dacht de man elke morgen hetzelfde: ik ben twee jaar getrouwd. In het begin leek alles normaal. Dat lijkt het nòg voor de buitenwacht. Alleen: we hebben geen kinderen. Nòg geen kinderen, zegt de straat. Zo'n straat in een kroostrijke buurt blijft in dit opzicht lang hoopvol gestemd. Ik niet. Oorzaak? Mijn vrouw kan kinderen niet luchten of zien. Laat staan krijgen. Eerst dacht ik dat alles zich wel ten goede zou keren. Dat het zenuwen waren. ‘Zenuwen?’ zei de dokter, ‘zenuwen? Je vrouw is frigide, mijn beste man. Takt, vooral veel takt.’ - ‘Hoe kan ik taktvol zijn tegen een dijk, dokter?’ - ‘Wat klets je over een dijk? Wegwerker staat er op je kaart. Volgende patiënt.’

Twee stappen naar rechts en ik ben er geweest dacht de man. Twee stappen naar links, en idem dito. Nog een geluk dat sinds kort alle scherpe versierselen op de motorkap verboden zijn. Er zou geen verschroomde vis door mijn lichaam boren. Geen blinkende vogel zou mijn huid verscheuren. Eén klap, en ik zou een mooi lijk zijn. Maar ik heb geen enkele reden om onvoorzichtig te zijn. Ik heb een vrouw die mij gelukkig maakt. Kinderen hebben we niet, maar wat niet is kan komen. Ik verdien mijn brood met eerlijk werk. Het mag simpel werk lijken, maar zo eenvoudig is het niet. Ik heb er plezier in de juiste streep op de juiste plaats te zetten. Een ander zou geen wijs kunnen uit het werkschema. ‘In de binnenbocht na kilometerpaal 1241 een streep aan de zijde van de binnenbocht gepaard aan een stippellijn ter zelfder hoogte in het buitenbochtweggedeelte, welke streep voornoemd niet eerder in een enkelvormige stippellijn overgaat vooraleer kilometerpaal 1242 bereikt is.’

De man die op maandagmorgen ter hoogte van kilometerpaal 1241 op het wegdek stond snoot omstandig zijn neus. De zware geur van dampende weilanden en pas omgeploegde akkers dreef in slierten over het asfalt. De man rook het niet. In de struiken langs de weg begonnen vogels te zingen. De tjiftjaf tjiftjafte, de fitis begon zijn deprimerend liedje, maar de man hoorde het niet. De man deed iets wat hij nog nooit gedaan had na 8.30: hij stond na te denken. Al met al was het een vreemde geschiedenis. Toen hij vrijdagavond uitrusting en materiaal had ingeleverd hield de chef hem staande. Er waren klachten gekomen van de Planning dat zijn werktempo te hoog lag. Of hij zich zaterdagmorgen even wilde melden op kamer 16.

‘U moet aan langzame dingen denken’, zei de man in de witte jas. ‘U moet u niet laten opdrijven door het tempo van het u omringende verkeer. U moet een kompensatie scheppen tegenover de snelheid waarvan u het trage middel-

[p. 194]

punt bent. U moet wel bedenken, dat het werktempo dat voor u gepland is volledig overeenstemt met uw konstitutie. U beschikt van nature nu eenmaal niet over paardekrachten. Hebt u wel eens van verbranding gehoord? Het is de basisreaktie van alle levensvormen. De verbranding levert aan uw cellen de energie die nodig is voor een gemiddelde arbeidsprestatie. Voor het werk dat u verricht is een snelheid van 1,9 km per uur berekend, het verplaatsen van de waarschuwingsborden inbegrepen. U moet niet denken dat onze arbeidsanalisten hier zitten om vliegen te vangen. Uw eetlust is normaal, u slaapt goed zegt u, het onderzoek heeft niets van belang opgeleverd. Dan zie ik maar één oplossing: dat u aan langzame dingen denkt. Noem eens wat langzame dingen’.

- Vliegen vangen, zei de man.

- Fout, zei de witte jas. U moet rustig nadenken.

- Als ik slaap.

- Hebt U zichzelf ooit zien slapen? Natuurlijk niet. Dus u moet wat anders bedenken. Hebt u uw vrouw ooit zien slapen? Goed; denk dan aan uw vrouw zoals ze slaapt. Of u neemt iets langzaams dat rondom u gebeurt. De zon verplaatst zich in een half etmaal van de kim tot de einder. Het gras langs de weg groeit 0,4 mm per dag. De haren op uw hoofd....’

Maar dat hoorde de man allang niet meer. Een zin had zich in zijn geheugen vastgezet, alsof het met een gloeiende naald op zijn schedel was geëtst: Denk aan uw vrouw zoals ze slaapt.

Er gebeurden veel langzame dingen langs Rijksweg 312, maar de man op het asfalt bemerkte het niet. De zon begon te klimmen achter zijn rug, het gras groeide met zus en zoveel duizendste milimeter per minuut. Er staple een man van de fiets op het separate rijwielpad en waterde uitvoerig tegen een paaltje. Verderop in de berm, tussen late brem en vroege dophei, streelde een jongen met langzame gebaren een asblond meisje. ‘Waarom doe je dat Filip, houd je van me?’ vroeg het kind. ‘Omdat je mooi bent’, zei de jongen met een vlam in zijn stem, ‘weet je dat je mooi bent?’

Deze langzame dingen gebeurden, maar de man bemerkte het niet. Hij zette eindelijk zijn streepmolen in beweging en hield zijn lichaam smal om niet geraakt te worden door langsrazende portierkrukken en bumperkrullen. Ik moet aan langzame dingen denken, dacht de man. Ik moet aan mijn vrouw denken zoals ze slaapt. Een vrouw als een dijk in een deinende berg dekens. Zij blaast belletjes met haar mondhoek en mijn vingers jaagt ze weg als vliegen.

Terwijl de man aldus in gedachten verzonken was gebeurden er dingen die hem nog nooit overkomen waren: hij betrapte zichzelf op ernstige fouten tegen het

[p. 195]

werkschema. Waar noodzakelijk een streep had moeten komen had hij enkel een stippellijn aangebracht en omgekeerd. En daar bleef het niet bij. Hij bemerkte bijvoorbeeld dat hij ruim 100 meter gereden had met een leeg verfreservoir, zodat hij de nodige strepen niet werkelijk had aangebracht. Tenslotte raakte hij plotseling zo ver uit het hart van de weg, dat hij met zijn molen recht op het verkeer inreed. De schreeuw van de man die op het separate rijwielpad stond haalde hem uit zijn dromen en voorkwam een ongeluk.

Zo gaat het niet langer, dacht de man. Als ik aan mijn vrouw denk zoals ze slaapt maak ik ongelukken. En als die witte jas geweten had wat die gedachte voor mij betekent, zou hij wel andere langzame dingen hebben bedacht. Laat ik dus weer elke gedachte uit m'n hoofd zetten en werken zoals vroeger.

Zo reed de streepmolen weldra weer in het oude tempo, welbeschouwd nog sneller, om de verloren tijd in te halen en om irriterende gedachten te verdringen. Zo snel werkte de man, dat hij in de vroege namiddag klaar was met het werkschema van die dag. Veel hinderde dat niet. De weg voor hem was kaarsrecht, een kijk ver, zodat hij op eigen initiatief kon verder stippelen. Bijzondere problemen deden zich niet voor. Sneller en sneller reed de molen, al naargelang het beeld van de slapende vrouw zich opnieuw aan hem opdrong. Zozeer was de man tenslotte in zijn werk verdiept, dat hij niet bemerkte dat er met het verkeer op Rijksweg 312 iets bijzonders aan de hand was. Het tegenliggende verkeer kwam even voorbij kilometerpaal 1257 uitsluitend uit een secundaire zijweg links. Het achterkomend verkeer verdween in een zelfde weg naar rechts, daartoe aangespoord door grote borden langs de weg. Maar de man las nooit borden, en al evenmin kranten. Anders zou hij geweten hebben dat Rijksweg 312 voorlopig eindigde bij kilometerpaal 1263, aangezien de uitbreiding van het Rijkswegennet zich hier in een opschortend stadium bevond. De man was dan ook zeer verbaasd toen tegen het einde van deze werkdag een donkere schaduw zijn weg kruiste. De weg liep dood tegen een slaperdijk.

Toen de vrachtwagen om 6 uur stopte bij kilometerpaal 1257 waar de man zich volgens het schema moest bevinden was er geen sterveling te bekennen. Kijk, zei de chauffeur, de lijn loopt nog verder, hij zit weer eens fout met zijn tempo. Langzaam volgde hij de witte strepen van krachtige, min of meer fosforiserende verf, tot de dijk als een barricade over het asfalt lag. Men hoefde niet lang te zoeken naar de man. Hij lang languit tegen de dijk te slapen, terwijl hij in zijn dromen het gras streelde alsof het vrouwenharen waren.