Roeping. Jaargang 36

[p. 137]

Geertrui Burger
Twee verhalen

Anno domini 1999

Omstreeks het midden van de vorige eeuw kreeg een echtpaar een kind, dat tot grote ontsteltenis der ouders een staart bleek te hebben.

Een lange, onbehaarde staart, eindigend in een ruige kwast.

De ouders besloten hun ontdekking geheim te houden en verzorgden het kind zo, dat niemand iets van deze wonderlijke speling der natuur te weten kwam. Het kind wist bij het opgroeien niet beter, of iedere mens bezat zo'n staart, die hij om welvoeglijkheidsredenen verborgen diende te houden.

Toen hij opgegroeid en bijna een man geworden was, meenden zijn ouders, dat de tijd gekomen was om hem uitdrukkelijk te waarschuwen, dat niemand zijn staart mocht ontdekken. Ze vertelden hem erbij, dat de mensen hem dan misschien wel voor een duivel zouden houden, daar niemand hunner er stellig ooit van gehoord zou hebben, dat een christenmens een staart kon bezitten.

De jongen hield er echter een geheel andere mening op na. Hij vond het buitengewoon belangwekkend, dat hij als enigste mens met een staart was begiftigd en zag niet in, dat hij dit feit verborgen moest houden. Integendeel. Hoe meer hij erover nadacht, des te onomstotelijker werd zijn overtuiging, dat het bezit van dit uitzonderlijke lichaamsdeel een uitverkiezing betekende. Hij trok zich een tijdlang terug om een gewichtig artikel te schrijven, dat hij in alle dag- en weekbladen door het gehele land liet plaatsen. ‘De Superioriteit van de Staartmensen’ luidde de titel. Het was een knap artikel en ieder die het las kwam onder de indruk. Hij zette glashelder en op overtuigende wijze uiteen, dat het ras der staartmensen een kostbaar en zeldzaam soort is. Waar een vertegenwoordiger van dit ras gevonden wordt, daar kan het land zeker zijn van een grote bloei en ongekende voorspoed, tenminste wanneer men hem het landsbestuur opdraagt. Hij liet het hier niet bij, maar hield ook lezingen door het gehele land over dit onderwerp. Hij belegde vergaderingen en lokte discussies uit. Hij was zo doordrongen van eigen gewichtigheid, dat hij allen wist te overtuigen. Voorlopig verzweeg hij, dat hij zelf zo'n uitverkorene was.

Na enige tijd plaatste hij een tweede artikel: ‘De Inferioriteit van de niet-Staartmensen’ geheten. Weer volgde uitgebreide discussies.

Toen hij tenslotte er voldoende van verzekerd was, dat allen het met hem

[p. 138]

eens waren, dat het hebben van een staart een benijdenswaardig en machtig attribuut was, ging hij door de drukste straten van zijn woonplaats lopen, protserig pronkend met zijn staart. Hij zwaaide ermee en sloeg hem beurtelings over zijn linker- en rechter schouder met bestudeerde achteloosheid.

De mede-burgers die hem zagen - en dat waren vrij spoedig alle inwoners van het land - gedroegen zich schuchter en onderdanig tegenover hem. Men voelde zich minderwaardig en schaamde zich om het ontbreken van de staart.

Hij werd aanbeden door alle vrouwen en benijd door de mannen en spoedig vond men het vanzelfsprekend, dat hij zich allerlei veroorloofde, anderen voor zich liet werken en allen uit de hoogte behandelde. De meisjes van dat land liepen hem bij drommen na in de hoop, dat hij een van haar tot bruid zou kiezen. Daartoe gewaardigde hij zich dan ook ten langenlaatste en trouwde om - zoals hij zelf zei - zijn ras niet te doen uitsterven.

Zijn kinderen hadden allemaal een staart zoals hun vader. Weliswaar viel het enkelen op, dat ze er niet zo indrukwekkend mee konden manouvreren als hun vader, het feit evenwel dat ze een staart bezaten viel niet te loochenen. Ze waren trots en ongenaakbaar. Het was een onuitstaanbaar gebroed, dat ook weer trouwde en veel kinderen kreeg, allemaal zonder uitzondering staartmensen. Zo breidde dit geslacht zich snel uit en het werd steeds ingebeelder en aanmatigender. Het terroriseerde en intimideerde de anderen en hoewel dezen verre in de meerderheid waren, lieten zij zich volkomen overheersen, overtuigd van de meerwaardigheid van de staartmensen. Die liepen fier, rechtop, de mannen met hun staarten over de linkerarm geslagen, de hand in de zij, in brutale zelfoverschatting alles voor zich opeisend en ieder, die niet tot het ras behoorde onder de voet lopend. De dames wuifden zich met onnavolgbare gratie met de staartkwasten koelte toe als met een waaier. De niet-staartmensen gingen van geslacht op geslacht gebogener lopen, keken deemoedig naar de grond en omdat ze al het zware werk moesten doen en weinig gelegenheid kregen om zich te ontwikkelen, kreeg elk geslacht grover trekken en een plompere lichaamsbouw. Zo kon men van verre het ras der heersers reeds onderscheiden ook al zag men het teken van hun uitverkiezing niet.

De hoogste posten werden door staartmensen bekleed. Ze hadden de voorrang in alle openbare gelegenheden, waarvan sommige uitsluitend door staartmensen betreden mochten worden.

Ze waren de uitzondering op alle mogelijke verordeningen zodat men kon lezen:

‘Verboden in te rijden’ [behalve voor staartmensen].
‘Roken Verboden’ [geldt niet voor de tot-heersen-geborenen].
‘Verboden toegang’ [Hooggeplaatsten uitgezonderd].

[p. 139]

Deze toestand kon niet blijven duren. De onderdrukten smeekten de hemel om uitkomst en deze liet zich verbidden.

Op een voor beide partijen onvergetelijke dag gebeurde het, dat een kind van het staartmensengeslacht zich bij het hardlopen in zijn staart verwarde en viel. Toen van alle kanten de mensen gedienstig toeschoten om het op te helpen zagen ze, dat zijn staart was afgescheurd. Groot was de verbazing en verontwaardiging van de mensen toen bleek, dat het slechts een aangenaaide staart was. Eerst beschouwde men dit als een belediging het super-ras aangedaan. Doch spoedig rees een stil vermoeden, dat eerst niemand waagde uit te spreken, dat daarna zacht gemompeld werd en eindelijk tot een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid uitgroeide. In alle heimelijkheid werden enkele kinderen van het staartmensenras gevangen genomen en onderzocht op de authenticiteit van hun staarten. Toen werd het vermoeden tot triomfantelijke zekerheid. Ze hadden allen, zonder uitzondering aangenaaide kunststaarten.

Het nieuws verbreidde zich wonderlijk snel door het gehele land en als op bevel begon men overal, in alle dorpen en steden zich te werpen op de staartmensen om ze onder hoongelach van hun staarten te ontdoen.

Het werd een bevrijdingsfeest, zoals de mensen zich in hun mooiste dromen niet hadden kunnen denken. Het superieure geslacht, dat zo plotseling en vernederend ontluisterd was, liet zich niet meer zien maar school angstig weg in hun huizen. Ze waren met te weinigen om aan verzet te kunnen denken. Nu hun bedrog doorzien was restte hun niet anders dan zich aan de genade of ongenade van hun overwinnaars over te leveren.

Nu ging men naar de oer-vader van het staartmensengeslacht zoeken, die nog leefde en als ongenaakbare halfgod, gevreesd en gevierd, in een vorstelijk paleis woonde. Iedereen wist, dat hij in zijn jeugd de artikelen geschreven had, die al die jaren als een evangelie gegolden hadden en dat hij het was, die verantwoordelijk gesteld kon worden voor dit sluwe bedrog, waarvan het land nu reeds bijna honderd jaar het slachtoffer was.

Men vond hem in een geheime kamer van zijn paleis, bezig met het vervaardigen van kunststaarten, een bezigheid waarmee hij zijn dagen vulde. Duizenden staarten lagen daar, kunstig nagemaakt naar het model van de zijne, die de enigste echte was, hem eens door de natuur geschonken.

De hoogbejaarde staartmensen-oervader, die wel begreep dat zijn list doorzien en de macht van zijn geslacht ten einde was, stierf ter plaatse van nijd en opwinding.

Alle niet-staartmensen liepen enige tijd rond, opgesmukt met de staarten, die ze gevonden hadden en vermaakten zich ermee. Dit duurde echter niet lang, want nu iedereen wist dat deze aangenaaide staarten slechts het symbool

[p. 140]

waren van sluwheid, verwatenheid en inbeelding, voelde niemand er iets voor dit teken te dragen. De staarten verdwenen spoorloos en daarmee de vermeende meerwaardigheid van het staartmensenras. Het loste zich op in de massa en werd aan haar gelijk voor wat betreft de rechten en plichten.

Deze geschiedenis heeft zich ongeveer vijftig jaar geleden afgespeeld. Sindsdien is het in dat land de gewoonte om ieder, die zich iets verbeeldt of zich ergens op laat voorstaan te vragen wanneer hij zich een staart laat aanmeten. En mensen, die in andere landen ‘arrogante lieden’ genoemd zouden worden, die heten daar: ‘Kunststaarten’.

De schaduw in het holle huis

Toen de oude man was heengegaan, bleef zijn schaduw eenzaam achter en dwaalde door het grote, sombere huis, dat nu behoorde aan zijn kinderen, die het bewoonden met hun gezinnen.

De oude man had altijd een imposante schaduw gehad. Groot, zelfs gigantisch door zijn gebochelde figuur met de dunne, kromme benen, die een veel te zwaar lichaam moesten torsen. Nu was dat mismaakte lichaam te rusten gelegd. Zijn schaduw evenwel bleef achter, door allen die het huis bewoonden gezien, herkend en gevreesd.

Het was die schaduw, die het samenzijn der bewoners verstoorde wanneer ze de oude man in hun herinnering deden herleven en elkander hun gedachten en gevoelens over hem meedeelden. Ze uitten die gedachten met grote omzichtigheid terwijl hun ogen onrustig ronddwaalden. Want donker en dreigend lag de schaduw tussen hen bij elk woord, elke aanduiding, elk gebaar ten nadele van de oude.

Wanneer de reeds lang volwassen en gehuwde kinderen, die in het holle huis tezamen woonden overlegden om veranderingen aan te brengen, verouderde gebruiken op te heffen, vroeger ingestelde gewoonten af te schaffen, dan zagen ze de schaduw bewegen op de muur, waarna allen schielijk zwegen of luidkeels hun plannen en voorstellen herriepen.

Geheel onverwachts gleed soms de machtige schaduw over de drempels der gesloten deuren of door de vensters naar binnen en plaatste zich in hun midden.

Zo bleef in het holle huis alles, zoals het tijdens het leven van de oude man geweest was. De schaduw waakte hierover en heerste in het huis met mateloze heerszucht. Zoals zijn kinderen tijdens zijn leven gebogen hadden voor de wil van de oude met eerbiedige verbittering, gehoorzaam verzet en respect-

[p. 141]

volle ironie, zo erkenden zij nu in vertwijfelde onmacht de heerschappij van de schaduw over het holle huis en zijn bewoners. De tyrannie van de schaduw bedrukte de bewoners zozeer, dat ze besloten alles in het werk te stellen om zich van deze last te bevrijden. Ze raadpleegden de predikant, die kwam en de schaduw vermanend toesprak en ze vroegen de pastoor, die het gehele huis met wijwater besprenkelde. De schaduw bleef echter op zijn post, waakzaam en nadrukkelijk. Toen besloten de bewoners het huis te verlaten, het prijs te geven aan een langzaam verval. Nooit was de dreiging van de schaduw duidelijker en meer angstaanjagend dan tijdens deze gesprekken, zodat geen der kinderen de moed had dit plan uit te voeren.

Zo verstreken de maanden en met de tijd verdween ook de hoop uit de harten der bewoners. Totdat een hunner met een plan kwam, dat hem weliswaar deed huiveren, maar waartoe toch na lang beraad besloten werd. Zou het mogelijk zijn, zo meenden ze, dat het lichaam van de oude man misschien niet op de juiste, aan zijn nagedachtenis verschuldigde wijze rustte in zijn graf? Mogelijk lag hij op zijn zij, of met de voeten naar voren. Kon het ook zijn, dat hij met het gelaat naar beneden was neergelegd? Tijdens deze beraadslagingen lag de schaduw rustiger dan anders en bijna onzichtbaar tussen hen in. Toen werd met meerderheid van stemmen besloten het graf te doen openen.

De kleinkinderen van de oude man, die met hun ouders het holle huis bewoonden, leefden hun kinderleven ongestoord verder. Zij werden geacht de schaduw niet op te merken en in hun bijzijn werd over zijn heerschappij niet gesproken. In werkelijkheid kenden de kinderen de schaduw en aanvaardden zijn aanwezigheid, zoals kinderen alles aanvaarden, met vanzelfsprekendheid, zich ervan bedienend of ervoor wijkend al naar gelang het hun voordeel biedt.

Zo kon het gebeuren, dat op de middag, toen het besluit genomen was het graf te doen openen, de vergadering werd opgeschrikt door een helderen kinderstem, die luidop lachte.

Het ogenblik was zo ernstig, bijna plechtig en aangrijpend, dat deze vrolijke lach hen allen verschrikte en als één man deed opspringen.

De kinderen waren weggestuurd om zich buitenshuis te vermaken, opdat de ouders ongestoord konden overleggen. Nu klonk het geluid van kindervoeten, die over een houten vloer heen en weer draafden.

Het kwam de ouders voor, dat het gerucht kwam vanuit de kamer, die vroeger door de oude man bewoond werd en sinds zijn dood leeg en verlaten was gebleven.

Ze begaven zich allen zo geluidloos mogelijk daarheen en openden voorzichtig de deur.

Toen stonden ze met verbazing en diepe ontroering te zien naar het spel van

[p. 142]

hun kinderen. Die liepen allen achter elkaar zo vlug ze maar konden door de kamer, luidop lachend en juichend terwijl de gevreesde schaduw hen volgde alsof hij ze grijpen wilde, maar toch met zorg vermijdend ze aan te raken.

De ouders bemerkten hoe de kinderen met de schaduw op een gemeenzame wijze omgingen, hem betrokken in hun spel, hem aanspraken met ‘grootvader’ en in hun gehele gedrag hem aanvaardden als bij hen behorend en met hen levend.

Het graf behoefde niet geopend te worden, nu de kinderen hun ouders de sleutel van het geheim hadden geschonken.

De oude man kreeg de plaats waarop hij recht had, zoals hij die bij de kleine kinderen behouden had.

Toen behoefde de schaduw niet langer te waken en vervluchtigde van dag tot dag, werd ijler en ijler, totdat hij niet meer gezien werd.