Roeping. Jaargang 34

[p. 612]

Dick Steenkamp
De boodschap

‘Symbolen worden tot cymbalen’
ACHTERBERG

Mijn handen zijn vuil, nu zijn mijn handen wederom vuil, dacht de heer Mulder. Ik heb ze zoëven gewassen. Ik heb warm water gebruikt, ik heb veel zeep op het nagelborsteltje gesmeerd en mijn handen in al hun geledingen nauwgezet gereinigd. En zie, nu zijn ze weer vuil, men zou er niet mee aan tafel kunnen gaan.

De heer Mulder zat voor het raam. Het late midwinterlicht stond scheluw in het kozijn. Nog even, dan doe ik de lampen aan, thans heb ik nog gelegenheid naar de wolken te zien: zij schuiven geruisloos langs, straks sluit het duister het dak van de wereld.

Met zijn hoofd achterovergeleund keek de heer Mulder de wolken na. Van tijd tot tijd versprongen zijn oogballen, wanneer hij een nieuwe formatie in het vizier kreeg. Langzaam kleurden de wolken rood en tenslotte werden ze alle donkergrijs. De hemel is een blauwe huid, de wolken maken haar vuil. Alleen een gebied van hoge druk wast de hemel schoon, tot zolang oefenen wij geduld.

Deze gedachte is rond, het duister is gevallen, wat let mij thans de lampen te ontsteken? zei de heer Mulder.

Toen het licht aansprong schrok hij. Wolken stof omringden hem en op de zwarte piano zag hij de diepe voren van zijn hand. Het vuil vermenigvuldigt zich, het hoopt zich op als door een wonder. Wat kan men ertegen doen?

Zich erbij neerleggen. De dingen kunnen niet eeuwig duren, wij moeten berusten in hun stoffelijkheid. Maar er zijn grenzen, zo gaat het te snel. Dat wij allen tot stof zullen keren, het zij zo, maar aangaande het tempo hebben wij zeggenschap. Kwaad blies hij een stofwolk van de piano en ging naar de keuken, waar zijn vrouw met tranen in haar ogen bezig was uien te snijden.

Waarom huil je? vroeg de heer Mulder.

Ik huil omdat ik uien snijd, o.a. omdat ik uien snijd.

Het is hier vuil. Ik was mijn handen dagelijks vele malen, mijn huid wordt schraal, het is niet langer te dragen. Wij kunnen niet wachten op een hogedrukgebied, wij moeten zelf de handen uit de mouwen steken. Anders - hier verhief hij zijn stem - anders zal de dood ons voortijdig verrassen.

De woorden van de heer Mulder vielen als glazen knikkers op het stenen aanrecht, zij stuiterden een tijdlang op en neer en rolden toen naar het laagste punt. De stilte die daarop volgde, men had haar in doeken kunnen winden.

[p. 613]

Mevrouw legde haar ui neer. Diep ontroerd keek ze haar man aan. De tranen vloeiden haar over de wangen. Zij was een gekwetste vrouw, dat zag men haar duidelijk aan. Het maakte de heer Muldere week in zijn borst: op de bodem van zijn hart lag zachte, vochtige bloemaarde. Daaruit schoot op een weelderig gewas, genaamd het medelijden.

De werkster is al geruime tijd niet gekomen. Misschien is zij argeloos gestorven, wij weten het niet. Maar alleen kan ik het niet af, Nicolaas, alleen kan ik het niet af.

Je hebt gelijk, alleen kun je het niet af. Het is vermetel gezegd, maar het gelijk staat aan je zijde als een krachtige reus.

Mevrouw putte een emmer kracht uit zijn woorden en vlijde zich tegen hem aan. Maar hij duwde haar zachtjes van zich af en zei: Het is nu niet de tijd te minnekozen. Binden wij liever de strijd aan tegen het vuil. Geef mij naam en adres van de werkster. Ik zal haar zoeken. Dood of levend breng ik haar hier.

Ze schrok van de zeer krachtige taal, maar zij bewonderde zijn fierheid en lachte er heimelijk om in haar zakdoek. Toen gaf zij hem naam en adres van de werkster: Mej. A.H. Sprinkelhaar, Speelmanstraat 114a, alhier.

Met veerkrachtige tred ging de heer Mulder op weg. Zijn bestaan scheen hem zinvoller toe dan ooit. Vanavond begon een beslissende fase in zijn leven: de strijd tegen het vuil. Het was een titanenstrijd, hij wist het, en succes zou er slechts ten dele zijn, maar niettemin. De taak was groots, en niet zonder een diepe zin.

Onderweg keek de heer Mulder dikwijls in den hoge, als verwachtte hij kracht van boven, maar het was er donkerder dan in de straat. Er waaide een vuile krant tegen zijn broekspijpen, toen nam de wind het papier speels van hem af. De wind is mijn bondgenoot, sprak de heer Mulder, en hij maakte een lange neus naar de wegwaaiende krant.

Op de hoek van de Speelmanstraat botste de heer Mulder tegen een surveillerende agent. Argwanend bezag de agent hem, maar toen hij niets bijzonders kon ontdekken, mompelde hij pardon en wilde zijn weg vervolgen. Het stelde de heer Mulder teleur, dat het incident daarmee gesloten zou zijn en daarom riep hij:

Agent, ik heb vuile handen. Nog geen kwartier geleden heb ik ze gewassen, en nu zijn ze wederom vuil. Moet u eens zien.

Hij hief zijn handen naar het licht van de lantaarn. De agent keek hem van onder zijn pet met borende ogen aan, zonder een woord te spreken. Het bracht Mulder in verlegenheid, maar nu hij zijn handen had laten zien, moest er meer gebeuren.

U zult mij niet onmiddellijk begrijpen. Dat hindert niet, ik neem het u niet

[p. 614]

kwalijk. Zie mij aan - de heer Mulder plaatste zich vlak voor de agent - hier staat een man met vuile handen. Daarom mag u mij niet passeren, enkel met het woord pardon. U keert de zaak dan om. Niet u, maar ik vraag om pardon. Begrijpt u?

De agent schudde het hoofd.

Geeft niet, zei de heer Mulder. Ik neem aan dat u mij mijn vuile handen vergeeft, voor de laatste maal vergeeft. Want een kwartier geleden heb ik de strijd aangebonden met het vuil. Ik ben een nuchter mens, ik weet, het vuil wordt slechts ten dele overwonnen, dat neemt niet weg, dat mijn verzet allure heeft.

Het begon sterker te waaien. De hemel diepte uit zwarte buidels sterren op.

En de wind is mijn bondgenoot. De wind en het hogedrukgebied.

Ja juist, zei de agent, en hij draaide zich om, het hogedrukgebied en de wind.

Hij begrijpt me, dacht de heer Mulder, maar hij is laf, anders deed hij mee.

De Speelmanstraat was de vuilste straat der straten. De honden deden er dagelijks hun werk, niet uit nooddruft maar uit overvloed. Ook de kinderen, talrijker dan waar ook ter wereld, deden alles buitenshuis. De stank hing dik en breiig tussen de huizen, een zware damp van menselijkheid.

De heer Mulder sloeg de adem naar binnen, een vette laag filmde zijn longen. De straatlantaarns waren dichtbegroeid. Door slijmerige draden gloeiden de lampen slechts, van licht was geen sprake meer. De huisnummers waren onleesbaar. Roet lag duimendik op de cijfers. Bordje voor bordje maakte de heer Mulder schoon, aanvankelijk met zijn zakdoek, maar toen dat niet meer ging met zijn handen en het speeksel uit zijn mond. Op den duur kregen ook zijn handen het vuil niet van de cijfers, zij waren vuil tot op het gebeente.

Ik heb mijn tong, ik heb een tong om te spreken, maar in de strijd kan mijn tong ook likken.

De heer Mulder likte tien bordjes schoon, op het laatste kwam het nummer honderd bloot. Omdat zijn tong uit zijn bek hing, gerafeld en bebloed, telde hij de laatste nummers af. Op 114a belde hij aan. Thans ben ik voor de deur van juffrouw Sprinkelhaar. Het is negentien uur twintig. Een historisch ogenblik, niet in de zin zoals de kranten schrijven, wanneer een laatste stuk dijk wordt gedicht. Neen, veeleer, veelmeer, ik zal genoemd zijn in het geschiedenisboek van mijn zoon, straten zullen van mij hun naam ontvangen: de Mulderstraat, de Mulderlaan, de Prof. Mulderbuurt. Hij, die pal stond voor de hygiëne, hij, die vocht tegen vuil, hij stond voor de deur om negentien uur twintig.

Niemand deed open. Achter de deur lag een olifant. Zijn grijze rug lag pal tegen de deurpost. Hij sliep, geen sterveling kon hem wekken. Als ik schiet wordt hij wakker, als ik schiet door de ruiten, zal het huis gaan leven. Lichten

[p. 615]

zullen opspringen als gazellen en juffrouw Sprinkelhaar zal mij begroeten, dol van vreugde: U hebt de olifant gedood, de stilte van de olifant. Nu breekt het schone leven aan.

Jawel. Maar nadat de heer Mulder de ruit van de deur kapot geschoten had, herstelde de stilte zich. En nadat hij het slot van de binnenzijde had opengetrokken, betrad hij het kale portaal van mejuffrouw Sprinkelhaar. Een zware paraplu stond onheilspellend in de hoek. Het zeil op de vloer was versleten tot op de huid, bij de drempel alleen glom het, craquelé.

Door een lange gang bereikte hij de deur van haar kamer. Het was er aardedonker. De heer Mulder hoorde een kraantje druppelen, kleine muzikale geluiden, verschillend van toon. Toen opende hij de deur. Bij het licht van een lucifer zag hij mejuffrouw Sprinkelhaar op de divan liggen. Zij lag onder een sneeuwwit laken opgebaard. In haar handen hield zij een gouden stoffer en een zilveren blik; het scheen of zij zojuist het laatste stof had opgeveegd, of daar ogenblikkelijk mee zou beginnen, precies was dat niet te zeggen.

Dood of levend breng ik haar hier. Dat heb ik mijn vrouw beloofd. Welnu, het lot heeft gewild, dat het dood zou zijn.

Mejuffrouw Sprinkelhaar, het spijt mij dat ik u storen moet, maar in de strijd met het vuil moet ik wel over lijken gaan. Het schone doel rechtvaardigt mijn gedrag.

Zonder veel omhaal rolde hij het tengere lijf van juffrouw Sprinkelhaar in het laken, en nam het in een krachtige zwaai op zijn rug.

Toen hij buiten kwam, zag hij de hemel bezaaid met sterren. Er waaide een heldere wind, die de longen zuiverde. En merkwaardig: zo vuil de Speelmanstraat op de heenreis was, zo schoon werd hij bij iedere schrede, die de heer Mulder maakte. De lantaarns begonnen pas gewassen te schijnen, een helder licht van ongekende kracht. De ramen, zojuist nog geëtst van het vuil, zij gingen blinken als spiegels. En de straat begon een ingehouden glans silicium.

Juichend van vreugde zag de heer Mulder het aan. Thans heerst het hogedrukgebied, nu vangt het schone leven aan. Er was geen ontkomen aan: dit werd een triomf, zoals hij er nooit een bevochten had.

Toen hij voor zijn huis stond, opende hij behoedzaam de deur. Daarna sloop hij de kamer in en legde het lijf van mejuffrouw Sprinkelhaar op de divan, zoals hij haar gevonden had; in haar handen de gouden stoffer en het zilveren blik. Het witte laken losjes om haar leden.

Met een luide stem riep hij zijn vrouw uit de keuken. Zij huilde nog steeds, haar gezicht was nat van de tranen.

Maar zie: opeens wordt zij anders, haar gezicht gaat bloeien als een roos. In de kamer glimt het zeil dat men zichzelf weerspiegeld ziet: naar onderen groeit de ruimte een kamer ver. En het plafond begint te stralen, wit en blauw,

[p. 616]

een schitterende vlakte sneeuw. En de lak van de piano glanst zo diep, dat de snaren zachtjes zingen.

Mijn God, op de divan gaat het bewegen, het laken plooit en mejuffrouw Sprinkelhaar ontwaakt. Zij draagt een lelie in het haar. Dan slaat zij met de gouden stoffer op het zilveren blik: een clavecimbelklank.

De heer Mulder kijkt naar zijn handen. Hij zegt: Nu zijn mijn handen schoon, nu zijn ze voor altijd schoon.