Roeping. Jaargang 34

[p. 597]

Journaal

HAIMON - Het puzzlegenot dat Conny Sluysmans ons bezorgd heeft, met in het vooruitzicht dat [bij puzzles] heel zeldzame: ‘Nog kans op de hemel’, is ineens wreed verstoord. Haar boekje, door uitgever H.P. Leopold te Den Haag uitgebracht, was helemaal niet een gezelschapsspelletje met, voor wie de beste oplossing wist voor een tamelijk doorzichtige familie-kwestie, de beloning van een hoger woning. Want na die bescheiden eerste druk was, wegens het vermeende gezel-schappige karakter van het boekje, al ras een tweede noodzakelijk en daarin wordt ons de ware aard van het werkstuk geopenbaard. ‘Nog kans op de hemel’ is een heuse roman, door de schrijfster uit pure verbeelzucht begonnen en gewonnen. Mocht enig sterveling daar aan kunnen twijfelen, dan heeft H.P. Leopold nogwel een cliché voorradig, dat die sterveling uit de droom helpt. ‘De figuren in dit boek zijn geen uitbeeldingen van personen die in werkelijkheid bestaan of hebben bestaan’. Zij is derhalve zij niet, hij is hij niet, zij zijn zij niet; laten we ons geen zorgen meer maken. Bronsheim is de historische naam voor Brunssum niet en telefoonnummer 254 aldaar is niet nummer 254, probeer het maar. Onze in de loop der laatste jaren zo getrainde puzzlehersens hebben weer eens een geduchte knauw geïncasseerd. Zoals meestal wanneer we alles met tijd, plaats en omstandigheden hadden opgelost volgens de grote Van Dale en de Mechelse catechismus, weet de maker het net iets beter. Het is dus billijk en rechtvaardig [en hopelijk ook heilzaam] dat de kans [op de hemel] in een tweede en derde druk toevalt aan de maakster en het bureau dat voor haar werkt. De personen in ‘Nog kans op de hemel’ bestaan niet, noch hebben ze bestaan, al zijn zij volgens onze oplossing als twee druppels water gelijk aan haar, hem, hen, de hele mikmak met wie Conny Sluysmans in intiem of verwijderd verband omgang heeft gehad. Een cliché-regeltje, door advokaten gedekt, maakt dit duidelijk.

VAN DER PLAS - Een dik, dik, dik nummer van ‘Maatstaf’: de balans van de experimentele poëzie na tien jaar. Eén ding is zeker: geen literaire beweging in onze Nederlandse geschiedenis heeft nu al zó goed voor haar eigen toekomstige historiografie gezorgd als deze. Alle documenten zijn al verzameld, alle kassen al gecontroleerd en accoord bevonden, alle anecdotes al geboekstaafd. Vooral Paul Roderko kan op een welbestede tijd terugzien. Hoe hij al die stukken en brieven [in één nummer nog maar] bij elkaar geschreven krijgt kan geen mens begrijpen, maar de geschiedenis ingaan zal hij zeker: als de keurignetete, aan alles gedacht hebbende boekhouder van de experimentele poëzie, en dat in een tijd waarin ons land zo weinig eerlijke boekhouders meer telde. Heertje na heertje wordt betrapt, ton na ton of miljoen na miljoen vermist; maar Paul Rodenko heeft, zo eerlijk als goud, de boeken [als enige, zeg maar) pijnlijk nauwgezet bijgehouden, en alles staat er in. Wat wordt het moeilijk straks in onze tijd een fijne miskende kunstenaar te vinden, voor een boek of een film. Iedereen werd gezien, doorgelicht en gewogen; alles staat el beschreven. En keurig hoor, met voors en tegens. Terzijde: ik vond nog een mooie zin in een ander boek. Misschien kan die in een volgend Maatstaf-overzicht [bij het derde lustrum of zo]: ‘Het heeft er de schijn van dat de poging om een taal aan te wenden, geheel verschillend van die van elke andere dichter’ geresulteerd heeft in een taal die merkwaardigerwijs als twee druppels water lijkt op die van een aantal andere dichters, die hetzelfde nastreefden’. Dat staat in ‘Creative writing in Australia’ door John K. Ewers, Melbourne 1956.

[p. 598]

TEGENBOSCH - F.J. Schmit en A.C. Niemeyer hebben bij Boucher in Den Haag een bundeltje Gedachten van Voltaire het licht doen zien. Ze leiden Voltaires gedachten met enige eigen gedachten in. Heffen aan aldus: ‘Misschien is Voltaire het grootste intellectuele genie dat de mensheid heeft voortgebracht’. Het woord misschien maakt deze stelling ook voor ons aantrekkelijk.

Verderop heet het: ‘Dat Voltaire niet veel meer gelezen wordt komt doordat zijn onderwerpen ons nu niet meer interesseren’. Dat ‘nu niet meer interesseren’ is in samenhang met ‘het grootste intellectuele genie’, het weze dan ‘misschien-genie’, wel minder aantrekkelijk. Sedert Rogier ontdekt men toch steeds meer culturele inertie. Niet alleen bij Katholieken, maar nu ook al bij Voltairianen.

Aan het einde gaat Voltaire door voor: ‘altijd tot spotten bereid, maar steeds dadelijk tot verzoening geneigd’.

Mogen wij tegenover de heren Schmit en Niemeyer in de geest van Voltaire ons bereid en geneigd verklaren. Maar mogen wij de Voltaire van Schmit en Niemeyer beklagen, die zelf al wist: ‘Het is beter de lakei van een groot schrijver te zijn, dan de grote schrijver der lakeien’.

HAIMON - ‘36 dichters en de stad Maastricht’ is de naam van een bloemlezing, die op weg is een periodiek te worden. Want terwijl de titel onveranderd blijft, varieert de inhoud bij elke nieuwe druk die, door de zorgen van de editeur en samensteller, regelmatig nodig is. Het is dr Charles Thewissen, die met deze dichtergalerij op eigen kosten voor Maastricht een poëtisch monument oprichtte en dit nog steeds hoger maakt. Hij zal waarschijnlijk niet rusten aleer alle dichters van het eerste tot en met het zes-en-dertigste plan hun steentje aan dit monument hebben bijgedragen. Voor hen die er niet in staan en toch hun dichterlijke stand willen ophouden, wordt het iets om een complex meer van op te lopen. Er niet in staan gaat betekenen dat gij een barbaar zijt. Want het houdt in, dat ge geen orgaan voor enige schoonheidsontroering hebt als ge in Maastricht niets naar uw gading kunt vinden, of dat ge, als het erop aankomt, U in dichterlijke uitdrukkingskracht nog niet met de eerste de beste schoonheidsgevoelige kunt meten, of alle twee. Want dr Thewissen is voor zijn dichtergalerij allerminst kieskeurig te werk gegaan. Alleen de naam van zijn stad, of een simpel onderdeel ervan moet even als een juweel in een dichterlijke omlijsting gezet en dit prachtig-chauvinistische hart is er mee verguld. Geen wonder dat Leo Herberghs, die in Maastricht een speciale bronader voor zijn bekoorlijk talent ontdekte, door deze uitgever op handen wordt gedragen. Maar ook de gelegenheidsdichters, die in de ‘Coin des Bons Enfants’, ‘Chateau Neercanne’, ‘De oude vogel Struys’ bierviltjes van gecondenseerde krabbels voorzien, worden opgemerkt. Het monument mag, in Maastricht, gerust iets bont zijn. Van Schreurs' O waterkoel en prachtig grijs Maastricht' tot Van der Grafts ‘mergelmoederoverste der stad’ heeft deze schone en lustige ‘Stedekroon’ haar troubadours in een uitgebreide scala van tonen, romantisch, krijgshaftig, plezierig en serieus. En wat zegt de ‘Bospoort’, waar op de zondagmiddagen de echte Maastrichtse sfeer heerst daar nu van? De Bospoort laat alle prosodie en historie aan de cupidootjes gerust iets bont zijn. Van Schreurs' ‘O waterkoel en prachtig grijs Maastricht’ tot Van der vormen der taal, het lichamelijke omgezet in yell, in kreet, de ademtocht der duizenden.

VAN DER PLAS - Iets in mijn bus gehad dat met boeken te maken heeft. Wat niet zoveel voorkomt. Maar zo'n enkele keer is dat dan ook raak. ‘De nacht wordt tot een dag’, staat er, ‘de nacht wordt tot een dag bij deze lectuur’. Daaronder staat een tekening: een

[p. 599]

jonge vrouw met spaarzame kledij, met een boek in een stoel, en daaronder: ‘alleen voor volwassenen’, hetgeen, neem ik aan, op de lectuur slaat. Het schijnt om boeken te gaan die men alleen bij nacht kan [moet lezen]. Slaan wij een bladzijde om, en nóg een bladzijde, dan blijkt wel waarom. ‘Dokter, ik haat u’ door Lucy van Haaften wordt er aangekondigd. ‘Een met moed geschreven boek, dat ons vanaf de eerste bladzijde intrigeert en meesleept. Realistisch en waar’. Dat is nog niets. ‘Nacht met Ninette’, door Marcel de l'Orme belooft meer: ‘Joop van Ewijk, journalist bij een provincieblaadje, krijg een baan bij een groot Amsterdams blad.

Voor zijn moraliteit is dit funest, vooral als hij een kamer betrekt in een nogal louche huis aan de Keizersgracht. Een hartstochtelijke verhouding met een buffetjuffrouw trekt hem nog meer omlaag. Hij krijgt het aanbod om een boek over het leven van een prostituée te schrijven, aanvaardt dit, maar vertrekt onverwacht naar Parijs, om een “zaakje” op te knappen. Daar ontmoet hij Ninette, halsoverkop stort hij zich in een nieuw avontuur en als hij terugkeert in Amsterdam en de prostituée moet interviewen, is zijn val diep. Hij raakt aan de drank en ziet in het lichaam van de vrouw steeds Ninette. Een sterk schokkende roman, knap geschreven, fel realistisch, doch nimmer stotend’. Ook in de andere aangekondigde werken [‘6 boeiende realistische romans’, à f 9,50 per kloek deel] blijft de helden niets bespaart. Het zijn dan ook steeds ‘weke jongens’ of ‘vroegrijpe meisjes’, ‘de jeugd van heden’. Van ‘Hotel Cosmopoliet’ door ene Jan Brandts [een auteur die twee werken voor deze reeks heeft geschreven] wordt aanstonds medegedeeld: ‘Een echte Jan Brandts!’. Daar is geen woord van gelogen en niets mee miszegd. Je moet alleen maar durven. En de uitgeverij heet Hildebrand...

HAIMON - DE BOSPOORT

jeu hup jeu
pum
allah noe doe
pie
pie pieke pie
aa aa whoe
hoe oe hoe oe hoe boe

abe abe abe
ai jai ai

nao vöere nao vöere nao vöere
frits frans frens
bang
ummellll
ha etcetera

VAN DER PLAS - Gelezen, in een stuk van John Ciardi over Wallace Stevens: ‘Sinds de tijd van de volkspoëzie is er geen horizontaal publiek meer geïnteresseerd in goede poëzie. Alle goede dichters schrijven voor een verticaal gehoor. [Het horizontale gehoor bestaat uit alle nu levende mensen; het verticale uit alle mensen door alle tijden heen die ooit gedichten lezen]. Het verticale publiek voor Dante is nu, zeg maar, zes eeuwen oud. En het oordeel? Het oordeel over kunst is nooit horizontaal, maar verticaal’.

En zo is het. Het gaat slechts in de poëzieverkoop, zeggen ze. De pockets met verzamelde gedichten en de bloemlezingen hebben het gras voor de voeten van de dichter-met-zijn-

[p. 600]

nieuwe-bundeltje weggemaaid. En wat dan nog? Eenmaal, ooit, aan het eind zou blijken [als we dan nog even mochten rekenen] dat meer mensen ‘'s Nachts rusten meest de dieren’ van Breero, of ‘Het lied der dwaze bijen’ van Nijhoff gelezen hebben dan er abonnee zijn geweest op De Telegraaf en Panorama of er gekeken hebben naar ‘Weet wel wat je waagt’.