Roeping. Jaargang 33

[p. 450]

Ton van Oudwijk
Traditie en begrip

Ik ging naar het bloemenstalletje om de hoek en ik kocht de traditionele viooltjes want het was de dertigste juni. Omstreeks die tijd is het niet veel meer met de viooltjes, dat niet. - Vooruit, neem ze maar mee voor tien stuivers - zei de verkoopster.

Ik ben maar een mens en zachte prijsjes klinken mij altijd als muziek in de oren. Maar het verheven gevoel, bezield waarvan ik me naar het stalletje had begeven, was er toch aanzienlijk door verminderd. Ik probeerde dat weer enigszins gelijk te maken door te gaan lopen bedenken hoe mooi toch juist de eenvoudige dingen des levens zijn. Met een stille glimlach op de lippen en een starende blik in de ogen liep ik me daarop bijna te pletter tegen een lantarenpaal. Mijn glimlach was hier niet tegen bestand, verder bleef voor het uiterlijk alles bij het oude. Voor het uiterlijk, zeg ik. - Ik ben toch zo alleen - begon ik nu te denken. - En Jean is zo alleen. En wat moet hij feitelijk met viooltjes? Tegen dat hij ze op zijn kamer vindt is het helemaal niets meer.

- Het gaat om het gebaar -, zou oude tante Belle gezegd hebben. Het was ook om het gebaar dat ik ze gekocht had. Ware het traditie geweest dat Jean steeds op zijn verjaardag een paardevijg op zijn bureau vond, het was even mooi geweest. Al moest ik er wel even om lachen, ik zorgde er toch voor dat het in donkere toon gehouden werd. Ik liep langs de bewaarschool waar Marcelle op was. Hier is mijn arm onschuldig kind op school, hield ik mezelf voor. Mijn arme kleine dochter, ze is op het ogenblik een beetje vaderloos. En thuis in de wieg, daar ligt Aimée, ook al zo vaderloos. En zijn arme moeder die acharm lang niet fris meer is. Toen ik zover was gekomen kreeg ik het benauwd want ik kon haar nooit lang alleen laten. Ik keek op mijn horloge, het was precies elf uur. En nuchter begon ik meteen te denken - Hoe lang zou dat nou nog moeten duren, met die uitvinding van Jean?

- Je bent zo begrijpend - zei Jean toen hij me vertelde van die werkkamer buitenshuis. De meeste vrouwen zouden er de noodzaak niet van hebben ingezien. En achterdochtig zijn geweest en zo -.

Weliswaar zag ik het verband niet tussen onbegrip en achterdocht, en het huren van een werkkamer in de buurt van het laboratorium; maar voor iemand die zichzelf van zo veel begrip niet bewust is, is het altijd aardig om te horen dat hij zo begrijpend is. Intussen stond ik er zo voor, dat ik niet eens wist wat daar nu feitelijk aan te begrijpen viel. Een man wil iets groots tot stand bren-

[p. 451]

gen; een man wil zich afzonderen om ongestoord te kunnen werken, is daar iets vreemds aan?

Er zit een steentje in mijn schoen. Leunend tegen een vensterbank trek ik mijn schoen uit en verwijder het steentje, het is maar een kleintje. Maar als ik daarna de viooltjes weer opneem, overvalt me plotseling een onverklaarbare tegenzin om er mee naar Jean's kamer te gaan. - Het is me te warm - denk ik. - Zo'n lange heete straat zonder schaduw... - Even later liggen de bloemen in de goot, het was de moeite niet, zo gebeurd. Maar als ik op de hoek van de straat ben, vraag ik me af wat ik bij Jean op zijn kamer moet gaan doen als ik de viooltjes niet heb. Tien minuten later sta ik bij Jean's wastafel en zet de gore overblijfselen in zijn tandenborstelglas. Het verwonderde me dat zijn deur niet op slot was en ook, dat ik niet aan de mogelijkheid had gedacht dat het wel zou zijn. Jean wil nooit gestoord worden als hij hier werkt en ik heb de kamer nog niet eerder gezien. Ik bekijk de marmeren wastafel en de grote luxueuse stukken zeep. Het dringt nu pas tot me door dat ik twee tandenborstels uit het glas heb gehaald.

- Die Jean - mompel ik verbluft. - Die Jean, die doet wel grondig aan de reiniging. Twee tandenborstels. Een voor 's avonds en een voor 's morgens zeker. Het houdt mij trouwens niet lang bezig, ik word afgeleid door de lucht van de geparfumeerde zeep. Ik was er uitgebreid mijn handen mee en verheug me onderwijl over het feit dat hij tenminste dit heeft in zijn afzondering: lekkere zeep. Ik neem het glas met de viooltjes van de wastafel om ze op zijn bureau te zetten. En ik voel met een zeker welbehagen dat nu de melankolie komt opzetten, waar ik met mijn onderbewustzijn al de hele morgen op aan gestuurd heb. Ik zie Jean bijna nooit tegenwoordig en ik weet niet met wie ik het meest te doen moet hebben, met hem of met mij. Ik zie tussen haakjes geen schrijfbureau, dat bevreemdt me, voor een werkkamer.

Ik herken het logeerbed, dat Jean hierheen heeft laten brengen. Soms werkt hij 's nachts zo lang dat hij te moe is om naar huis te gaan. Dat heb ik allemaal begrepen want zo moeilijk is dat niet. Terwijl ik met de ene hand het glas op het tafeltje naast zijn bed zet, begin ik met de andere dekens van zijn bed te trekken. En ik ben me er van bewust dat ik niet meer melankoliek maar gewoon sentimenteel ben, als ik denk: Dit kan ik tenminste voor hem doen, zijn bed opmaken. - Vijf minuten later hoef ik geen moeite meer te doen, noch om te weten of ik melankoliek, noch of ik sentimenteel ben. Het was een keurige zijden nachtpon die op de stoel lag, de slofjes onder het bed waren van dezelfde kleur. Leuk - denk ik, terwijl mijn blik blijft rusten op een rijtje flacons op de commode - leuk dat hij tenminste dit heeft in zijn afzondering.

Ik hoef, komt het mij voor, nu ook niet meer naar een schrijfbureau te zoeken. Als ik de trap weer af ga en de gladde leuning voel glijden onder mijn

[p. 452]

handen, kan ik mij zo moeilijk voorstellen dat ik straks ditzelfde heb gevoeld. Ik ben nog even teruggegaan om de viooltjes te halen en het glas weer op zijn plaats te zetten. Je bent zo begrijpend - zei Jean toch. Ik begin te veronderstellen dat Jean meer gevoel voor humor heeft dan ik ooit heb geweten. Ik weet dat ik hysterisch doe als ik, schuddend van de lach de deur achter me dichttrek. - O God - snik ik - Het is zo komisch. Het is zo onweerstaanbaar komisch.

En als ik me dan op straat zie lopen, weer en opnieuw met de traditionele viooltjes in mijn hand, overvalt me een nieuwe lachbui.

De viooltjes legde ik weer in de goot, bijna op dezelfde plek waar ze al eens gelegen hebben. - Toe nou - animeerde ik. - Lach nou, dit is toch zeker ook komisch. De traditie in de goot. Straks komt er een hond en licht er zijn poot boven. Het is grof maar het is leuk. -

Ik merk dat ik hardop sta te praten. Maar lachen kan ik niet meer, en ik ben daar blij om.

Jean's moeder heeft zich bevuild als ik thuiskom, maar haar ogen stralen me tegen. Ze is vandaag ver heen merk ik; ze weet van geen wit of zwart, van geen dag of nacht. Toch zeg ik, in een opwelling die ik zelf niet begrijp: - Vandaag is Jean jarig. Uw zoon Jean. - En ze blijft lachen, even stralend als voorheen. - Jij bent toch altijd zo grappig - zegt ze erkentelijk. Ik heb toch nooit een zoon gehad? -

Gefascineerd kijk ik haar in de wezenloze gelukkige ogen. - Ik moet oppassen - denk ik daarbij - of ik ga haar nog benijden -.

- Ik heb wel een neef... - begint ze dan te druilen.

Nu vliegt mij echter, onverwacht en adembenemend plotseling, van alles naar de keel. Jean's sluwe raffinement. De vrolijke argeloze blik in de ogen van zijn moeder en de lucht die ze er bij afgeeft. Kokhalzend loop ik de kamer uit. - Jij hebt zo veel begrip - zeg ik wat later tegen de kapstok in de gang. - Waarachtig, bijna net zo veel als ik. -