Roeping. Jaargang 33

[p. 62]

Nieuwe boeken

Documenten, Nederlandse Hervormde Kerk, 's-Gravenhage (Boekencentrum), 1956, 646 blz., 15 × 23, f 18,-.

De Generale Synode der Nederlandse Hervormde Kerk heeft al haar officiële documenten uit de jaren 1945-1955, verklaringen, kanselboodschappen enz. gebundeld in een vrij lijvig deel, dat het Boekencentrum te Den Haag keurig heeft uitgegeven. Ook voor ons katholieken, althans voor de theologen onder ons, is dit boek belangrijk. Afgaand op deze authentieke documentatie, hoeven wij nooit te vrezen een vertekend beeld der Nederlandse Hervormde Kerk voor ogen te hebben of aan anderen voor te houden. Dit is immers een steeds dreigend gevaar voor wie over buitenstaanders zouden spreken zonder hen, die zelf het beste weten hoe zij denken, daarbij te raadplegen. Daarom was het ook juist gezien van de redactie van Katholiek Archief, van protestantse zijde een uiteenzetting te laten samenstellen, die moest handelen over het protestantisme in Nederland (verschenen in de rubriek ‘Capita Selecta’, K.A., 11, 1956, nos 32-33, kol. 761-774). Maar de lezer die daar ter plaatse niet veel méér vindt dan een opsomming van kerken en kerkjes met een korte kenschetsing van leer en mentaliteit, kan hier over de grootste groep van die kerken, de Nederlandse Hervormde Kerk, uitvoerige inlichtingen inwinnen. Er valt veel uit te leren. Zo b.v., dat wij ons geen illusies moeten maken over de toenadering tussen protestanten en katholieken in het oecumenische gesprek. Dat de protestanten ons even categorisch afwijzen als wij hen moeten doen, blijkt niet slechts uit de kanselboodschap van 5 Nov. 1950, officieel protest tegen de dogmaverklaring der Ten-hemel-opneming van Maria, of uit het rondschrijven van 18 maart 1953 naar aanleiding van het eeuwfeest der ‘invoering’ (sic) van de bisschoppelijke hiërarchie in Nederland, maar het duidelijkst uit het zeer uitvoerig herderlijk schrijven van 23 Maart 1950 over, d.i., tegen de Katholieke Kerk. Positief is het geloof der huidige Nederlandse Hervormde Kerk helder samengevat in het geschrift van 21 mei 1949 over de Fundamenten en perspectieven van belijden. Ten gerieve van onze katholieke lezers citeren wij enige regels uit het zoeven vermelde stuk van 18 maart 1953: ‘Een der grootste bezwaren in het gesprek met Rooms-Katholieken en met buitenkerkelijk geworden Protestanten, is altijd weer de grote verdeeldheid van het reformatorisch Christendom. Deze verdeeldheid kan worden overdreven. Een diepere geestelijke eenheid van geloven en belijden verbindt ons ook vaak met hen, van wie wij kerkelijk gescheiden leven. Maar deze kerkelijke gescheidenheid doet aan de kracht van het Reformatorisch belijden in ernstige mate afbreuk en wordt bovendien vaak als het noodzakelijk gevolg er van gezien. De heerlijkheid van de ongebroken eenheid van de R.K. Kerk maakt daartegenover dan vaak op buitenstaanders een al te grote indruk.’ (blz. 315).

‘Al te groot’ houdt een appreciatie in, die wij van zelf niet delen, maar wellicht tevens de ongewilde concessie, dat ‘de heerlijke katholieke eenheid’, alle plaatsen en alle eeuwen omspannend, een teken is van de enige ware Kerk van Jesus Christus.

Dom H. Diepen

[p. 63]

Ekrem Akurgal, Zwei Grabstelen vorklassischer Zeit aus Sinope (III Winckelmannsprogramm), Berlijn (De Gruyter), 1955, 38 blz., 31 × 24, D.M. 18.50.

Deze kunstuitgave behoort tot een serie waarin archeologische vondsten worden gepubliceerd. De twee grafzuilen waaraan deze publicatie geheel is gewijd, zijn afkomstig uit Sinope, de oude havenstad aan de Zuidkust van de Zwarte Zee, die in 630 vóór Christus als een kolonie van Milete werd gesticht en later in de tweede eeuw vóór Christus de hoofdstad van de koningen van Pontus is geworden. Van elk van beide zuilen staan enkele prachtig scherpe fotoreproducties afgebeeld, aan de hand waarvan Ekrem Akurgal een gedetailleerde beschrijving geeft. Na deze beschrijving komt nog een korte, overzichtelijke lijst van alle tot nu toe bekende Griekse grafzuilen uit de eerste helft van de vijfde eeuw vóór Christus, met een schets van hun voorgeschiedenis en ontwikkeling.

Dom G. v.d. Pavoordt

Leo Devloo, Het avontuur van de liefde, De geestelijke opgang van Eerw. Zuster Maria Assunta, Doornik-Bussum (Desclée de Brouwer), 1956, 100 blz., 21 × 14, f 2,90.

In Augustus 1942 overleed te Lebbeke in Vlaanderen Zuster Maria Assunta, nauwelijks 29 jaar oud. De Eerw. Heer Devloo heeft gemeend dat het leven van deze verborgen gebleven kloosterlinge een boodschap heeft te brengen aan onze tijd ‘van ongeloof, liefdeloosheid, zinnenroes en geestelijke hoogmoed’. Zijn relaas is evenwel geen levensbeschrijving in de gewone vorm: aan het uiterlijk leven zijn nog geen zeven bladzijden gewijd. Meer dan de helft van het boek is gewijd aan ‘Een blik in de ziel’. Deze blik doet ontwaren hoe deze ziel welbewust de ‘kleine weg’ van S. Teresia van Lisieux volgde, en hoe haar eigen spiritualiteit gekenmerkt is door een geheel kinderlijk gebedsleven, de bijzondere toeleg op de naastenliefde en een nooit falende blijmoedigheid. Deze blik in de ziel wordt nog verhelderd door een dertigtal bladzijden uittreksels van brieven en persoonlijke aantekeningen. Pater Smits van Waesberghe S.J. geeft tenslotte een korte nabeschouwing, waarvan de laatste zin hier het beste op zijn plaats is: ‘Wij kunnen slechts hopen, dat er nog veel moderne mensen zijn, die, misschien verzadigd van de hedendaagse romans, teruggrijpen naar dit simpele levensverhaal, en daardoor iets leren van het ware menselijke en christelijke geluk’

Dom G. v.d. Pavoordt

M. Premm, Katholische Glaubenskunde, Bd. III/2, Wenen (Herder) 1955, XVI-416 blz. 15 × 24, geb. DM 26 (bij intekening DM 24).

Met dit nieuwe deeltje is het reeds meermalen besproken dogmatiek-handboek van den em. Salzburger professor voltooid. De laatste vier sacramenten in de serie van zeven komen hier ter sprake, de biecht, het oliesel, het priesterschap en het huwelijk. Zoals in het hele werk het geval was, is ook hier weer de behandeling enigszins schools, maar zonder toch degenen, die geen strikt wetenschappelijke vorming op theologisch gebied ontvangen hebben, te hoeven afschrikken. Zij is degelijk zonder bekrompenheid, wetenschappelijk maar niet droog. Integendeel, het boek ademt vroomheid. Als wij een wens mochten uiten, dan zou het zijn, bepaalde hedendaagse stromingen meer in bijzonder-

[p. 64]

heden besproken te zien. Niet om daaraan toe te geven wanneer zij verdienen afgewezen te worden, maar om het contact te onderhouden met den tijd, den tijdgeest en de tijdgenoten. Nu krijgt men soms den indruk van een bewust en gewild ignoreren, hetgeen de betroffen theologen waarschijnlijk als onaangenamer zullen ondervinden dan een openlijke polemiek. Wij denken b.v. aan de hoofdstukken over den aflaat, of over de doelstelling van het huwelijk. Een enkele maal krijgt men echter den indruk, dat de S. de jongste theologische literatuur niet gevolgd heeft. Zo missen wij bij de behandeling van het huwelijk de vermelding van het z.g. ‘petrinische privilegie’, d.i. van de ontbinding door pauselijke dispensatie, in favorem fidei, van een voltooid huwelijk tussen een gedoopte en een ongedoopte partij. S. vermeldt slechts de dispensatie in het onvoltooid sacramenteel huwelijk, en de ontbinding, in favorem fidei, van het voltooid huwelijk tussen twee ongedoopte partijen (paulinisch privilegie). Naar aanleiding van het priesterschap kondigt de inhoudsopgave deze stelling aan: slechts een priester kan geldig bisschop gewijd worden. Het zal wel niet toevallig zijn, dat men in den tekst zelf niets hierover vindt. Het staat immers historisch vast, dat dikwijls diakenen, met name de romeinse diakenen, per saltum bisschop gewijd zijn. Daar is geen enkel theologisch bezwaar tegen in te brengen, als men er slechts aan vast houdt (veel oudere theologen deden dat niet), dat het episcopaat de volheid van het priesterschap is en dus op eminente wijze formeel het presbyteraat inhoudt.

Het hele boek is zuiver dogmatisch gehouden, ook dáár, waar de stof zich geleend zou hebben tot uitweidingen op het terrein van het canoniek Recht (b.v. naar aanleiding van de huwelijksbeletselen). De S. geeft dan eenvoudig de principen, die immers van dogmatischen aard zijn, maar laat de uitwerking over aan de specialisten van het kerkelijk Recht. Dit is de juiste visie op het dogmatische tractaat der sacramenten. Nu sinds eeuwen de twee wetenschappen uit elkaar gegroeid zijn, en het canoniek Recht zich van de theologie heeft losgemaakt moet men hun beider autonomie eerbiedigen.

Wij eindigen gaarne met een herhaalde aanbeveling van dit voortreffelijk werk in zijn geheel.

Dom H. Diepen