Roeping. Jaargang 32

[p. 508]

Journaal

TEGENBOSCH - Vandaag een brief ontvangen dat Harry W. vorige week donderdag is gestorven. Een plotselinge dood, precies het soort dood dat ik voor mezelf niet zou wensen, en een jeugdige dood, het soort dood dat zo onrechtvaardig lijkt. Wat me heeft getroffen is het niet redelijk te verantwoorden gevoel een vriend verloren te hebben. Worden ons de mensen altijd meer bevriend als ze maar eenmaal gestorven zijn? Met Harry W. heb ik maar één keer gepraat, ruim anderhalf jaar geleden, sedertdien nooit meer. Het was een gesprek van een halve nacht, op een bal waar het gewoon werd gevonden dat je er niet aan meedeed, anders als de kanten stofferend en drinkend. Ik denk dat hij absoluut niet om dansen gaf, hij keek er niet eens naar. De lengte en diepte van ons hele gesprek gold geloven. Eén lang gesprek over de onmogelijkheid om te geloven. In de plaats daarvan, zei hij, was poëzie gekomen, en je moest psychologie en wijsbegeerte studeren. En vanuit poëtisch, psychologisch en wijsgerig standpunt sprak hij almaar over het geloof ‘als een blinde over zien’, zei hij zelf. Maar geen gelovige of ongelovige heb ik ooit zo over het geloof horen spreken. Ik had geen enkel recht van antwoorden, meende ik, al scheen hij het te verwachten, maar dan miste ik de moed. Ik durfde zelfs niet hopen op een later gunstiger keer: het was zo overtuigend authentiek gelovig ongeloof, dat ik hem voor dichter bij de kern en het antwoord hield dan de gemiddelde ‘gelovige’, en in alle geval veel dichter dan ik zelf. - Of beeld ik me dat maar in, onder de indruk van zijn doodsbericht, dat hij dicht bij de kern en het antwoord was? [En dat hij dáárom rustig jong kon sterven? deugniet, die de dingen altijd weer met woorden paait]. Wij wensen de doden hun rust, hun eeuwige zaligheid. Hoewel ik mij elke trek van zijn gezicht herinner, zijn stem, zijn wijze van argumenten, zijn hoffelijkheid, ik heb toch niet het recht te zeggen, dat een vriend van me gestorven is. Maar wat een vreemde ervaring, om toch deel te hebben aan deze dood. Wie is er dood? Herinner het je precies. En wat is er dan plotseling zo heftig levend van binnen? Welke wens? welke zekerheid? welk verdriet?

- Lees later met instemming bij M. Merlau-Ponty, Eloge de la philosophie, Note I: ‘Et si nous nous croyons, comme M. Lavelle de disait autrefois, plus près des morts que nous avons aimés que des vivants, c'est parce qu'ils ne nous mettent plus en question et que nous sommes désormais libres de les rêver à notre gré. Cette piété-là est tout près d'être impie. Le seul souvenir qui les respecte est celui qui maintient l'usage qu'ils faisaient d'eux-mêmes et de leur monde, l'accent de leur liberté dans l'inachèvement de leur vie’.

HAIMON - Zo rijk zijn we niet, dat men maar overal, in elke provincieplaats, academies kan oprichten. Oprichten nog wel, maar o, in stand houden, er een behoorlijke technische vakschool van maken! De titel professor her en der uitgedeeld aan wie nog naar de titel kunstenaar moeten werven moet de jongelingschap wel doen weifelen of ze zich toch of niet zal aanmelden. Geschiedt het, dan is 't uit overwegingen van voorzichtigheid en berekening. Je kunt nooit weten hoe het later loopt. Je moet, in dit land, voor alles een diploma hebben. Op de duur misschien wel om iets te decoreren in een kerk, aan een gevel die op straat uitkomt. Misschien krijg je wel geen glas, geen steen, geen

[p. 509]

hout, koper, brons, gips meer als je niet op een der instituten voor schone kunsten die de staat dapper in stand houdt, bent geweest! Niemand mag weten hoe men op de Maastrichtse academie - ergens toch parbleu Charles-Eijck-academie geheten - gezocht heeft naar een opvolger van Eyck, die zijn professoraat in de kortste tijd weer heeft ingeruild voor zoveel vrije tijd, en vrijheid, dat hij zelf weer kon werken. Er moet nu niemand meer uitvallen, anders zou men nog onder de gevluchte Hongaren moeten gaan zoeken naar een professor met of zonder bekwaamheden; stalinistische sympathieën hoeven geen bezwaar te zijn.

TEGENBOSCH - De mis bijwonen, communiceren, de liturgische teksten en handelingen - het is of het allemaal te vlug gaat. Of je er niet bij kunt, of je er nooit bij kunt. De reden dunkt me: dat het leven ontbreekt waardoor woorden en handelingen van de liturgie zin zouden hebben. Misschien is dat ook de reden van de apathie der zogenaamd gelovige massa, waaraan immers de liturgie voorbijgaat als een vreemd ritueel, uiterlijk nogal schilderachtig - alhoewel je ook aan dat genot gauw went - feestelijk soms en dan er na aan toe om zinvol te worden, in wezen echter altijd zonder appèl. Men is tegenwoordig bij iets waarbij men tegelijkertijd toch niet tegenwoordig is. Omdat dan desondanks wel goede wil voorhanden blijft, en omdat men voelt dat de richting van dit alles - waar men wel en niet bij komt - het Heilige is, daarom richt men zich op duizend-en-één geringere heilighedens. Op devoties, verheven in een of andere zin, maar wellicht is óók een zin er van dit, dat ze corrupties van de enig vereiste devotie zijn: de devotie aan het Heilige, de Heilige. Devotie aan de Heilige sluit dat heroïsch geloof in, waarvan men de eisen soms ziet, maar die men niet neemt. Men stelt uit. Blijft dusdoende achter. En blijft almaar achter op de liturgie maar doet mee in schijn. Such is life in Rome.

- Waarom overigens neemt men de eisen van het geloof niet? Omdat ze te zwaar zijn? Zwaar of licht doet er helemaal niet toe, àls men maar gelooft. Geen zieke heeft bezwaar tegen de smaak der medicijnen. Niet tenminste indien de enige kans op het begeerde leven deze kwalijk smakende medicijnen zijn. Zo gauw er andere kansen zijn of de medicijnen als non-valeurs worden gezien, wordt zogenaamd de smaak een bezwaar, maar het is niet de smaak die tegenstaat, er ontbreekt slechts het geloof in het alleenzaligmakend karakter van de medicijn. Zo heeft de gelovige geen bezwaar tegen het leven van de gelovige en de eisen van het geloof. Dat heeft alleen de niet-gelovige. Concluderen we nu zelf over ons, zogenaamde gelovigen.

HAIMON - De hoogwelgeboren heer burgemeester was weer beleefd verzocht de tentoonstelling van wijlen de grote stadgenoot te openen. En hij was daartoe gaarne bereid. En hij zei weer zoals gewoonlijk dat hij van kunst eigenlijk niet voldoende verstand had om er iets beslissends over te zeggen. En hij zei dat de expositie en de convocatie uitstekend verzorgd waren. En hij zeide dat andere exposities en andere convocaties dat niet waren. En zeide dat hij zulks betreurde. En dat hij zich afvroeg hoe men met zulke slordige invitaties mensen probeerde te trekken naar nog slordiger werk. En hij vergat te zeggen hoeveel slordige grijsblauwe DNB papiertjes voor de verzorgde convocatie neergeteld waren en hij vergat aan te geven hoe jonge kunstenaars aan dat slordige goedje moesten komen om verzorgd te kunnen optreden. Maar hij had immers gezegd dat hij van de eigenlijke kunst niet voldoende verstand had.