Roeping. Jaargang 31

[p. 724]

Bertus Meijer
Misdaad uit vrees

AAN de vooravond van mijn dood, morgen vroeg zal de beul zijn werk verrichten, voel ik, die mijn leven lang gezwegen heb, een niet te onderdrukken drang mij uit te spreken. Ach neen, het vonnis sloeg mij niet, zoals ge wellicht denken zult, met verbijstering. Integendeel, een wonderlijke berusting, die mijn gekweld bestaan nimmer gekend heeft, is over me gekomen en doet me, terwijl ik deze regels schrijf met innige vreugde luisteren naar het gesjilp van een paar musjes bij mijn venster en mij af en toe glimlachend opzien door de smalle tralievakjes naar het stralend blauw van de hemel. Nu ik spoedig afscheid moet nemen, is het leven, tot in de kleinste uitingen, mij zo onuitsprekelijk lief! Ook lijkt het of ik eindelijk tot het waarachtige wezen der dingen begin door te dringen. De sluier, die hen zolang omgaf, wijkt. Mijn zwaarmoedigheid en mijn martelende angsten zijn van mij afgenomen. Het is me zo heerlijk licht en blij te moede. Voor het eerst van mijn leven vrees ik de dood niet meer, juist nu ik hem zo nabij ben. Misschien komt het, doordat het offer, dat ik brengen moet, mij met de verschrikking ervoor verzoent. Want naar menselijk oordeel gesproken zou ik onschuldig moeten zijn. Niemand wil mij geloven, alles pleit ook tegen mij, maar toch is het zo. Nu ik in staat ben kalm mijn leven, als gold het dat van een vreemde, te overzien, wil ik pogen alles te verklaren. Luister, de eigenlijke schuldige aan die vreselijke misdaad, hoe vreemd het ook klinken moge, is noch ik, noch een ander, noch een buitengewone samenloop van omstandigheden: het is louter en alleen vrees. Het lijkt mij nu achteraf toe of ik met de schedel van de rampzalige ook het geheim dat me zo lang kwelde, verbrijzeld heb. Dat ik met deze man terzelfdertijd mijn vrees doodde.

Ik moet echter duidelijk zijn. Nimmer heeft deze alles overheersende angst in mijn leven iets te maken gehad met lafheid. Verre van dat. Als kind was ik de stoutmoedigste mijner klas; als jongeling redde ik eens met verloochening van mijn eigen leven een oude vrouw uit een brandend huis; en als man later in de oorlog heb ik dingen gedaan, die met de dood schenen te spotten. Naar waarheid, dat zie ik nu duidelijk, waren het slechts erbarmelijke pogingen om de vrees te trotseren. Maar hij liet zich niet overwinnen. Als ik hem overdag met uiterste wilsinspanning dacht bezworen te hebben, bezocht hij mij breidelloos in de slaap. Vooral de droom, waarin ik in een donker bos verdwaald geraakte, en die waarin ik radeloos naar een houvast tastend, in een afgrond stortte, hielden

[p. 725]

hardnekkig aan, zodat ik vaak gillend en badend in angstzweet ontwaakte. Ook mijn weetgierigheid en mijn vorsen naar de oplossing van het levensgeheim, zie ik nu achteraf, kwamen slechts voort uit een onbewuste drang om met de ontraadseling de bodem van mijn vrees te kunnen vernietigen. Natuurlijk lukte het niet. Hoe meer ik mij in de zin des levens verdiepte, des te verder voelde ik de openbaring van mij verwijderd en des te meer nam de vrees toe.

Eens deelde ik mijn abnormale angstgevoelens mee aan een dokter, maar deze lachte slechts medelijdend. Ik leefde te eenzaam. Ik moest mij een vrouw zoeken, zei hij.

Ach, ik wist het immers, niemand zou mij kunnen helpen....

Maar laat ik tot de zaak zelf komen. Mijn uren zijn geteld. Na deze biecht wil ik nog gaarne in ootmoed bidden tot God, tot wie ik mij vroeger in mijn nood stellig te weinig gericht heb. Welnu, op die noodlottige dag was ik, na eerst in het dorp mijn zaken te hebben afgehandeld, wat in het nabijgelegen bos gaan wandelen. Het was stellig mijn plan vroegtijdig met de trein naar de stad terug te keren. Het heeft niet zo mogen zijn. Het was een donkere drukkende dag en de stilte en de dichtheid van het bos, dat nauwelijks een plekje hemel doorliet, vervulden mij met een ongewone zwaarmoedigheid. Hoe ik van het pad afraakte en verdwaalde, weet ik niet meer, maar welke pogingen ik ook in het werk stelde, ik kon het niet meer vinden. Ik riep verschillende keren zo hard ik kon, maar mijn hulpgeroep verdronk in de stilte, die als een zee op mij drukte.

Eerst tegen het vallen van de avond, na het bos in alle richtingen doorkruist te hebben, zag ik eindelijk een donkere massa door bomen schemeren. Het was een huis. Elk ander in mijn plaats zou een juichkreet nauwelijks hebben kunnen onderdrukken, mij echter overviel terzelfdertijd een gevoel van onberedeneerde afschuw. Het liefst had ik dadelijk rechtsomkeert gemaakt. Helaas deed ik dat niet en trad nader. Het was een klein, maar niet onaanzienlijk huis, een soort villatje, zoals dat in die streek wel door renteniers bewoond wordt.

Op mijn kloppen werd niet opengedaan. Ik rammelde daarop aan de deur en bemerkte, dat hij niet gesloten was. Aarzelend betrad ik het vreemde huis. In de kleine vestibule bleef ik staan luisteren, maar niet het minste gerucht uit het inwendige drong tot mij door. Op een deur, die een weinig opengekierd stond, klopte ik nogeens.

Alles bleef beklemmend stil.

Schuchter, met onverklaarbare tegenzin, betrad ik tenslotte een laag, maar tamelijk ruim, ouderwets gemeubeld vertrek, waarin zich geen menselijk wezen bevond. Nog zie ik duidelijk verschillende dingen: de brede Normandische schouw, waarin vuur brandde, de fraai gebeeldhouwde eiken stoelen, het donker gevlamde tapijt, de sombere gravures op de in diepe schaduwen verzonken

[p. 726]

gobelins, maar bovenal het zware gordijn op de achtergrond van het vertrek, dat karmijnrood van kleur was.

Een innerlijke stem waarschuwde: ga hier dadelijk vandaan. Maar ik bleef. Ik kon de nacht toch niet in het bos doorbrengen. Dadelijk zou een van de bewoners, die gezien het goed onderhouden vuur, niet ver konden zijn, wel terugkeren. Ik nam mijn hoed af, maar kon er, ondanks mijn vermoeidheid niet toe komen, om te gaan zitten. Heel de omgeving verontrustte mij. In de eerste plaats het gordijn, dat breed en in zware plooien van het plafond tot de vloer neerhing en welks kleur van geronnen bloed mij deed huiveren.

Wat kon daar achter verborgen zijn?

Spoedig kon ik mijn blik er niet meer van losmaken. Ik voelde het: het moest iets verschrikkelijks zijn. Om aan mijn nerveuse onrust een einde te maken, besloot ik het te onderzoeken. Op de tenen naderde ik en tilde het zware velours behoedzaam aan een punt op. Er was een serre achter, waarin zich enkele meubels bevonden. Door de ramen, want de gordijnen waren opengeschoven, zag ik het door de avond bijna geheel verzwolgen woud. Verder niets. Ik wilde mij juist weer in de kamer terugtrekken, toen ik een ontdekking deed die me van schrik deed verstijven. In een hoek, half weggezakt in een leunstoel, het in zwarte rouwkleren gehulde sceletmagere lichaam deels in de wijde plooien van het gordijn verborgen, bevond zich een oude man. De verglaasde ogen in het grote, beenderige, kale, galzuchtig-gele hoofd beloerden mij kwaadaardig en vals, terwijl de spelonkachtige mond, met slechts één grote, als een grafzerk naar voren springende tand wijd open stond, alsof hij dadelijk zou gaan schreeuwen. Ik begreep dat de man dood moest zijn, maar de ontzetting, die me bevangen hield, verdrong elke nuchtere constatering.

Ik liet het gordijn los en deinsde terug tot in het midden van het vertrek, waar ik mij eerst had bevonden. In de oorlog had ik vele doden gezien, vaak gruwelijk verminkte en half vergane lijken, maar nooit, dat weet ik zeker, hadden ze me met zo'n schrik geslagen. Ik weet nu wat de oorzaak was. Het was vreemd, maar het scheen of de vrees, de zolang als een kanker in mij voortvretende vrees, plotseling van mij had afgelaten en zich in de gestalte van de oude tegenover mij had opgesteld. Natuurlijk was het een waanvoorstelling, ongetwijfeld veroorzaakt door het lange dolen in het bos, de eenzaamheid, die met de jaren zijn verwoestend werk aan mij verricht had, maar bovenal door een voorgevoel van onheil, van een onontkoombaar fatum, dat zich eindelijk voltrekken ging.

‘Je moet hier dadelijk weg’, drong de stem opnieuw.

Ik draaide mij om om metterdaad het huis te verlaten, toen de kamerdeur die ik had laten aanstaan, met een licht knappend gekraak, langzaam, bijna onmerkbaar naar binnen week. Bij dit gezicht verlamde een schier mystieke schrik

[p. 727]

de laatste rest redelijkheid in mij. Hoe vreemd het ook klinken moge, ik beeldde mij in dat het de dode man moest zijn, in wie mijn vrees zich gematerialiseerd had. Hij kwam om mij, na de verwoesting van mijn leven, de genadeslag te geven. Het was alles waanzin, ik wist het zelfs toen heel goed, maar de waanzin triomfeerde over mijn verstand. Als gehypnotiseerd, terwijl mijn zenuwen als de pees van een boog gespannen stonden, hechtte mijn blik zich aan de deur, die nog steeds, zonder dat ik de man zag, tergend langzaam, centimeter bij centimeter week.

Een eeuwigheid verstreek. Opeens kon ik de werkeloosheid waartoe ik gedoemd leek, niet langer verdragen. Ik moest iets doen. Zonder verder nadenken greep ik de zware vuurtang die bij de schouw hing, stortte met een schreeuw, die uit dierlijk instinct van zelfweer welde naar voren, rukte de deur geheel open en sloeg met een kracht, die alleen de waanzin verlenen kan, blindelings er op in. Met een doffe slag viel er iets zwaars op de grond.

Van het daarop volgende herinner ik mij weinig meer. Zonder omzien ontvluchtte ik dat vervloekte huis. Als door de duivel bezeten rende ik door het nachtelijk bos, verwondde mijn gezicht en mijn handen, scheurde mijn kleren aan flarden aan laag hangende takken, struikelde over een boomstronk, viel, sprong weer op, stortte opnieuw ter aarde en holde weer verder. Zo bereikte ik, God alleen weet hoelang ik zo ben voortgerend, eindelijk de landweg. Bij een lantaarn zakte ik, dodelijk uitgeput van vermoeidheid en emotie, ineen en verloor het bewustzijn. In het politiebureau - een langskomende boer moet mij gevonden hebben - daarna in het huis van bewaring, zette de afschuwelijke nachtmerrie zich voort. Daar vernam ik dat ik de huisknecht de hersenpan had ingeslagen en dat men mij ook van moord op zijn meester betichtte. Ik kwam ook te weten dat de weg, die ik zolang vergeefs gezocht had, slechts tien scheden van het huis verwijderd was.

O, het was verschrikkelijk!

Langzamerhand werd het mij echter duidelijk, dat ik geen echte en zeker geen dubbele moordenaar was. Neen, ik was het slachtoffer van een uit vrees geboren waanzinnige inbeelding geweest. Ik probeerde het mijn rechters te verklaren, maar men geloofde me niet. Zelfs mijn advocaat wantrouwde mij, ik voelde het, hoewel hij ter mijner verdediging aanvoerde, dat de oude heer in de weinige minuten van afwezigheid van de knecht hoogstwaarschijnlijk door een beroerte getroffen moest zijn en dat ik de knecht zelf in een vlaag van zinsverbijstering moest hebben gedood.... Maar hoe dicht hij waarschijnlijk onbewust ook de waarheid benaderde men geloofde hem al evenmin en men veroordeelde mij ter zake van een dubbele moord ter dood.

Het zij zo. Ik berust er in. Wat doet het er eigenlijk ook nog toe wat de wereld van mij denkt. Niet de mens maar God zal recht over mij spreken.