Roeping. Jaargang 31

[p. 659]

Jos Panhuysen
Ik hou van idil
Een Onvolwassen, Persoonlijke Ontboezeming

STRAK keek de juffrouw van de leesbibliotheek mij aan. Was ik strikt volwassen, meer gevormd en beschikte ik over rijpere levenservaring? Zij betwijfelde het. Terecht, volkomen terecht. Het boek, waar ik om gevraagd had, kreeg ik dus niet want de Idil van destijds had haar ingelicht dat dit boek alleen aan strikt volwassen, meer gevormde, over rijpe levenservaring beschikkende lieden diende gegeven en het was klaarblijkelijk de bedoeling van Idil en haar om mij in deze onvolkomen gevormde en strikt onvolwassen toestand te houden.

Ik betwijfel of ze daarin geslaagd is. Ik wil geenszins beweren, dat ik, hoewel helaas meer gevormd, strikt volwassen ben geworden, maar ik heb het boek, dat ze me weigerde, natuurlijk gelezen. Ik ben namelijk naar een katholieke boekhandel gegaan en heb het gekocht. Ook de winkelbediende daar keek me even onderzoekend aan, maar hij had waarschijnlijk een scherper blik en ontdekte een volwassenheid in mij, die de juffrouw in de leesbibliotheek ontgaan was. Het boek was van een zekere Timmermans en heette Pallieter. Er waren geestelijken, die het sterk aanbevalen vanwege de gezonde opvattingen, die er in staken, maar er waren andere geestelijken, die het met de eerste geestelijken niet eens waren. Zij spraken van zinnelijk en pantheïstisch. Pallieter werd door beider bemoeiingen een best-seller.

Dit zijn feiten. Het is onweersprekelijk, dat Idil of soortgelijke instanties sommige boeken uit handen van sommige lezers kunnen houden, maar het is evenzeer onweersprekelijk, dat ze sommige boeken in handen van sommige lezers brengen juist door de lezing ervan voor te behouden of te ontraden. Lof en een bepaalde blaam wekken nieuwsgierigheid, blaam soms het meest.

Idil moet daar rekening mee houden wil het haar werk doen met het beoogd resultaat. Haar besprekingen zijn gewoonlijk te kort om goed de redenen van haar waarschuwing aan te geven en om een wezenlijk idee te verschaffen van het behandelde boek, zelfs al wordt de bespreking geleverd door een goed criticus. Want er zijn bij Idil goede critici.

Gelukkig zijn ze dat niet allen. Ik noem geen namen. Namen zijn afschuwelijk. Maar er zijn onder het vanzelfsprekend grote heir dat voor Idil leest enkele medewerkers, die ik voor heel het abonnementsgeld op Idil - dat ik trouwens zelf niet betaal - niet zou willen missen. Er is een medewerkster, een mevrouw,

[p. 660]

ik mag wel zeggen een dame, bij, die mij het leven, als ik haar lees, altijd weer lichter maakt. Denkt ze er dat nu heus van?, vraag ik me dan telkens af. Hoe heerlijk onvolwassen en wat een schat. Ik speur ook altijd gretig naar besprekingen van een medewerker, die me nog niet zo lang geleden toevertrouwde, dat hij practisch alles ontraden moet wat hij te lezen krijgt. Dat zijn sappige stukjes.

En dan de critische oordelen van de mensen die C.s.s.R., O.C.D., O.S.C., of O.F.M., al of niet met Cap., achter hun naam hebben staan. Speciaal als ze zich op romangebied begeven, kunnen die een onthechtheid van en een onbekendheid met het wereldse leven tonen, die even stichtend als opwekkend is. Om niet te spreken van een bepaald professor, die het altijd met mij oneens is. Ik hoop van harte dat we dit beiden zullen blijven volhouden tot in lengte van dagen.

Ik geloof dat het duidelijk is, dat ik van Idil hou en dat ik, zij het om zeer persoonlijke redenen, vurig wens, dat Idil nooit zal verdwijnen. Dat zal ook niet zo gauw gebeuren. Zij zwemt in adhesiebetuigingen en het oog van weinig lezende hoogwaardigheidsbekleders rust op haar met welgevallen.

Ik meen in alle ernst, dat het zijn nut heeft, dat zij leesbibliotheken snel, zij het voorlopig, inlicht welke boeken aangeschaft en welke geweerd moeten worden en dat het nut heeft voor de pers, die wel degelijk ook een waarschuwende taak heeft, eigen oordeel met dat van Idil te vergelijken.

Ik ben minder zeker van het nut aan te geven wat voor volksbibliotheken minder geschikt is. Dat zou in de criticus een kennis van het volk veronderstellen, die deze gemeenlijk niet bezit en dat komt meestal neer op een onderschatten van het volk en het overschatten van een bepaalde schoolse ontwikkeling.

Trouwens met ontrading dient altijd zeer voorzichtig te worden gewerkt. Er zijn in het verleden deiningen ontstaan over boeken, die op het ogenblik niet de minste deining meer zouden verwekken. Bovendien wordt er wel eens ontraden uit onbegrip. Het is namelijk een niet te loochenen feit, dat er critici zijn, zelfs bij Idil, die een boek niet begrijpen en een tegenstander zien, waar eigenlijk een medestander aanwezig is. Een enkele keer worden die medestanders - ook wel eens door onbegrip hunnerzijds - tot tegenstanders gemaakt.

Men verwijt Idil, dat zij een zekere dictatuur uitoefent en dat ze soms een publicatie in een bepaalde vorm of bij een bepaalde uitgever verhindert. Ik geloof niet, dat zoiets haar taak kan zijn. Maar meer deskundigen dan ik zeggen hier het hunne daarover.

Dit was slechts een strikt onvolwassen, want onvolledige, persoonlijke ontboezeming.