Roeping. Jaargang 28

[p. 498]

Noud van den Eerenbeemt
Een wandeling in de stad

HET regende en de lichten van de winkels rimpelden in het natte asfalt. Simon stond voor de etalage van een fotograaf en keek naar de portretten die de foto van een bruidspaar omringden.

‘Kom’, zei zijn vrouw, ‘ga nu mee. Het is al laat’.

Hij knikte. Het was een jong bruidspaar en de bruid keek wat schuw naar de bruidegom die stijf tegen een kartonnen pilaar leunde. Voor en naast de foto en door de hele etalage stonden de tientallen portretten, elkaar aanstarend met de verveelde blik van mensen die elkaar te lang kennen om nog belangstelling te veinzen.

‘Kom nu’, zei zijn vrouw weer, ‘het is bijna donker. Misschien is het al later dan wij denken.’

Hij zei ongeduldig: ja, ja, JA - en wilde verder lopen toen hij haar portret zag. Het stond in een hoek van de etalage en het bruidspaar en de foto's van al de mannen en vrouwen en kinderen vervaagden, tot alleen zij er nog was. Hij staarde naar haar gezicht en ergens in zijn hoofd begon een stem te fluisteren: daar is zij, zij leeft nog en ik heb haar teruggevonden. Het was alsof hij eindelijk thuis kwam na een lange reis en de stem bleef steeds herhalen, herhalen, tot het begrip zijn hoofd vulde en hij aan niets anders meer kon denken.

Hij liep door een lange straat waar de signalen van de auto's loom door de warme middag dreven. Twee kleine jongens op rolschaatsen achtervolgden elkaar en een vrouw opende een raam en riep iets tegen hen. Achter haar speelde iemand piano en de stem van de vrouw klonk wonderlijk ver, alsof zij riep uit een verlaten park. Lopend door de straat naderde hij de grote winkel en toen hij naar binnen keek, zat zij er voor het raam. Zij zat aan een tafel en knoopte een tapijt van rode, gele en blauwe draden wol, die als kleurige wormen over haar vingers kronkelden en zij haalde de draden met zorgvuldig afgepaste gebaren door het oog van een lange naald. Simon was de enige toeschouwer en alles wat zij nu deed gebeurde voor hem alleen. Zij keek op en toonde hem de naald en wees naar een reclametekst die boven haar hoofd hing. HET SPROOKJE VAN DE TOVERNAALD. KNOOP ZELF UW TAPIJTEN. VRAAGT INLICHTINGEN!

Hij zag dat haar gezicht niet knap was, met een brede neus en vreemde blauwe ogen en kort blond haar dat onder de hoge puntmuts uitkwam, die zij droeg om in het sprookje van de tovernaald te doen geloven. Simon staarde naar de lange naald waaruit een rode draad slap neerhing en die zij nu in het tapijt stak en er weer uithaalde, op-neer-op, onderduikend en weer verschijnend als een gewonde, glinsterende vis die een bloedspoor achterlaat.

Hij keek naar haar gezicht en naar de diepe blauwe ogen en zag hoe wanhopig hard zij werkte en hoe hulpeloos zij glimlachte tegen ieder leeg gezicht dat langs de spiegelruit dreef. Kijkend in de ruit zag hij eerst zijn eigen spiegelbeeld en daarachter de kleine gestalte die razend

[p. 499]

snel de draden knoopte tot een strak en symmetrisch patroon en achter hem begonnen de geluiden van de straat te vervagen, tot zij van heel ver schenen te komen en het was alsof hij op de bodem van een groot meer lag - luisterend en met open ogen, die tuurden naar iets dat bewoog en leefde in de koele groene schemering.

Een oude man ging een café binnen, een klein meisje liep huilend op een drafje langs de huizen en voor een bloemenwinkel vroegen twee dames aan een oude vrouw: wat wilt u hebben juffrouw Cremer? Wat wilt u hebben? Zegt u maar wat u hebben wilt, wij kijken niet naar de prijs. De kinderen met de rolschaatsen waren verdwenen en achter het open raam danste de vrouw op de muziek van de piano. Simon kreeg het gevoel alsof hij daar altijd al had gestaan, kijkend naar het meisje dat de tapijten knoopte. Toen zij even opkeek, glimlachte hij tegen haar en knikte prijzend met overdreven toneelgebaren. Zij beet verlegen op haar onderlip en stond dan op en liep naar het raam om hem het tapijt te laten zien. Hij knikte weer goedkeurend en schudde bewonderend het hoofd. Zij lachte wat onzeker en wees naar een reclametekst. DIT DOET DE TOVERNAALD VOOR U. VRAAGT INLICHTINGEN! Zij wachtte en toen hij bleef staan draaide zij zich aarzelend om en raapte een tapijt op dat opgerold in een hoek lag. Hij zag hoe zij wat schuw naar hem keek en het toen langzaam openrolde. Het was het mooiste kleed dat hij ooit had gezien, met een grillig patroon van tere kleuren die soms bijna onmerkbaar in elkaar overvloeiden. Hij keek naar de grijze en rose en lichtblauwe vlakken en vormen en voelde zich warm worden en sloeg zijn handen in elkaar om bewondering te tonen. Zij kleurde en drukte het tapijt vast tegen zich aan, zodat het zacht bewoog als zij ademhaalde.

Toen hij om zich heen keek zag hij de anderen staan: kinderen en wat vrouwen en een man met een hond, gedachtenloos starend naar het sprookje van de tovernaald. Zij zat weer achter de tafel en haalde draden door het oog van de naald en toonde de naald en wees naar de reclametekst. Het was alsof zij niet was opgestaan en hij enkel met de anderen was gekomen en weer met hen zou gaan. Het was warm en hij voelde zich verdrietig zonder te weten waarom.

Toen hij de volgende dag langs de winkel kwam en naar binnen keek was zij verdwenen. Het was een attractie, zei de winkelier, maar het was duur en de tijden waren slecht. Alleen op zijn kamer en liggend op zijn bed dacht hij die avond aan haar en al de volgende dagen en weken zocht hij het gezicht met de blauwe ogen in alle straten en achter de ramen van alle huizen.

De tram. Het was avond en de tram gleed door de verlichte straten van halte tot halte. Simon sliep en bij iedere wissel schudde hij heen en weer en zakte weerloos in elkaar als een dood lichaam dat de tram onopvallend meevoerde tot het eindpunt. Toen hij wakker schrok zat zij tegenover hem en keek naar hem. Een dronken man klemde zich vast aan een lus en zong: en aan die boom daar zat een tak, jongejongejonge wat een tak was dat en aan die tak daar zat een kers, jongejongejonge wat een kers was dat... - naast haar zat een kleine jongen. Hij had een rond hoofd en een bol gezicht met grote lege ogen en sluik blond haar. Hij droeg een matrozenpakje dat hem te groot was en hield

[p. 500]

een blokfluit in zijn hand. Simon keek haar aan en glimlachte even. Zij bleef hem zwijgend aanstaren en hij boog zich voorover en lachte en zei zacht: de tovernaald. De kleine jongen keek hem met zijn lege ogen aandachtig aan en de dronken man mompelde en lachte in zichzelf. De conducteur stond op het achterbalkon en geeuwde. Simon wachtte. Toen glimlachte zij en knikte tegen hem en de kleine jongen wauwelde met een hoge stem: de tovernaald, de tovernaald, de tovernaald. Hij is achterlijk, dacht Simon en zag hoe zij het kind over de haren streek en het suste alsof het zich had pijn gedaan.

‘Dit is Paul’, zei ze, ‘hij is erg lief’.

Simon knikte en lachte tegen het kind, dat begon te giechelen tot het schudde van het lachen en het zware hoofd tolde als een grote gesloten bloem, waaruit zich een insect probeert te bevrijden.

‘Paul is mijn broertje’, zei ze weer. Het kind luisterde nu oplettend en veegde het speeksel van zijn kin. Simon keek naar de dronken man die voor zich heen neuriede en zei dan: ‘Ik heet Simon’.

Zij knikte en zweeg even en fluisterde iets in het oor van de kleine jongen, die nu op de blokfluit speelde. Hij speelde een trage melodie en zijn bleke vingertjes trilden en fladderden over de openingen van de fluit als kleine witte vlinders die in het zonlicht dansen. Simon luisterde en de zachte ijle tonen waren tere kleuren die onregelmatig uitliepen en in elkaar overgingen en de koude spiegel bedekten waarin hij het beeld wist van de straat en de tram en de dronken man en zichzelf. Hij luisterde en de droom streek over zijn herinnering en bracht kleine vergeten gebeurtenissen boven, zoals de zee bij iedere golf op het strand schelpen en vreemde wieren achterlaat.

De kleine jongen de Paul heette speelde op zijn blokfluit en er was geen tram en geen stad meer, maar enkel de rode wolken en de wind en Simon voelde zich gelukkig. De dronken man zat nu stil in een hoek en de conducteur luisterde en het was alsof de tram terugreed in de tijd. Toen de kleine jongen de fluit uit zijn handen liet vallen en was ingeslapen, keek het meisje Simon aan en zei: ‘Ik heet Saskia’.

‘Saskia’, zei hij, ‘Saskia en Paul’ en hij staarde naar hen beiden. De slapende jongen zat achterover weggezakt op de bank en telkens als hij uitademde trilden de belletjes speeksel tussen zijn lippen.

‘Hij is veertien jaar’, zei Saskia en Simon keek naar de dwergachtige gestalte en naar de blauwe aderen die over de slapen en het voorhoofd liepen en sterk afstaken tegen de smalle polsen, als de uitlopers van een donkere plant die zich op zijn borst had vastgezogen.

‘Het is mijn broertje’, zei ze weer, ‘hij woont bij mij, ik zorg voor hem’. Hij knikte en zei dan: ‘Het is een aardige jongen en zo muzikaal’. Toen zij geen antwoord gaf zei hij: ‘Het was een mooi tapijt Saskia’. ‘O, dat...’, zei ze vaag. De tram stopte en zij schudde de jongen wakker en nam hem bij de hand. ‘Huis’, zei de jongen blij, ‘Huis. Slapen’.

‘Wacht’, riep Simon, ‘ga niet weg’. Maar zij schudde het hoofd en liep naar de uitgang.

Zittend in de tram zag Simon de lichten van de winkels langs glijden als lichtende schakels van een te dure ketting. Hij keek om zich heen - alleen de dronken man zat tegenover hem, de conducteur was verdwenen. De dronken man staarde hem aan met grote achterdochtige ogen en zijn

[p. 501]

lippen bewogen langzaam. Plotseling bukte hij zich en hield de blokfluit van de jongen in zijn handen. Zijn vingers streelden het gladde hout en hij zette de fluit aan zijn lippen.

‘Geef hier’, zei Simon kalm. De man keek hem even aan en blies. Er kwam een schelle hoge toon en de brede rode vingers gleden verward over de openingen. Simon stond op, er was geen tram meer maar enkel de logge gestalte die steeds vager werd, tot hij alleen de hoge tonen nog hoorde en hij hen zag als verre, grote en kleine lichten, die aan en uitgingen in de nevel.

De dronken man vloekte toen hij de fluit uit zijn handen trok en hij waggelde achter hem aan naar de uitgang. Staande in de straat zag Simon hem vallen en een arm hing slap en weerloos naar buiten en schuurde over het asfalt, bij een oneffenheid in de weg even opspringend als een hordenloper die een hindernis neemt. Het zware lichaam rolde heen en weer toen de tram de hoek omging en onbewust bleef Simon wachten op het geluid van de botsing en het gerinkel van glas, dat als grote gekleurde regendruppels door de nacht kwam.

Lopend door de straat betastte hij de blokfluit en dacht aan de jongen en aan haar zoals zij voor het winkelraam had gezeten en zoals hij hen beiden in de tram had gezien. Hij wist niet waar hij hen moest zoeken, maar hij begreep dat hij hen zou vinden ondanks de nacht en de steeds nieuwe huizenrijen en terwijl hij verder liep was het alsof hij zichzelf zag lopen door het oog van een camera. Het was een haarscherp beeld, waarin hij achter zich de verwrongen resten van de tram zag liggen en voor zich de vage schaduwen van mensen en dingen die hij zou ontmoeten - en tussen het verleden en de toekomst liep hijzelf, door de rijen van huizen die leidden naar wat zou komen. En hij wist, kijkend naar het beeld van de camera, dat hij die rijen niet kon ontvluchten, omdat alle deuren voerden naar andere kamers met nieuwe deuren. Toen hij het verlichte raam van een broodjeswinkel passeerde zag hij hen. Zij dronken beiden een glas melk en hij zag hoe de kleine jongen had gehuild en zich aan haar arm vastklemde, bang voor de stemmen en gestalten van de nacht.

‘Hier’, zei hij toen hij voor haar stond, ‘dit lag in de tram’. De jongen draaide langzaam zijn groot rond hoofd naar hem en staarde naar de fluit en nam hem uit zijn hand en streelde de fluit en wauwelde onverstaanbare woorden.

‘Dank u’, zei zij, ‘kijk eens hoe blij hij is’. Zij greep zijn hand en hij lachte en was blij hen te hebben teruggevonden. Achter hem begon de jongen te spelen, dromerige muziek - en hij wist dat er geen verschil was tussen de wonderlijke zachte kleuren in de tapijten die zij knoopte en de muziek van haar broertje. De man achter de toonbank hield op met vlees snijden en luisterde mee en de jongen hield pas op met spelen toen hij het bloed zag, dat langzaam uit de vleesmachine over de marmeren toonbank vloeide.

Sinds die avond zag hij haar bijna iedere dag, maar altijd was de jongen bij haar en speelde op zijn fluit of staarde wezenloos voor zich uit, eenzaam dwalend door bleke ruimten waar niemand hem kon volgen. In de bioscoop zat zij naast hem en naast haar zat haar broertje giechelend en gorgelend van plezier om het onbegrijpelijke spel van de

[p. 502]

schimmen op het scherm en kleverige draden speeksel spinnend van zijn mond naar zijn vingers. Zij bewoonde met haar broertje een kamer in een grauwe buitenwijk, maar Simon was er nooit geweest, omdat hij op zijn kamer voor hen beiden stoelen had geplaatst.

Het dagje naar zee was lang voorbereid. Hij had al weken tevoren die dag vrij gevraagd en zij hadden plannen gemaakt, hoe zij samen zouden gaan zwemmen en langs het strand lopen en in de zon liggen en hoe de jongen er zou kunnen spelen in het zand, zoals alle kinderen er speelden. Toen de dag was gekomen was zij er niet. De kleine jongen had een brief bij zich, waarin zij schreef plotseling weer werk te hebben gekregen en hen beiden een prettige dag toewenste en Simon vroeg haar broertje 's avonds thuis te brengen en dan alles, alles te vertellen over de dag aan zee.

De jongen zong in de trein en speelde op zijn fluit en lachte tegen iedereen en wees naar buiten waar de telegraafpalen langs suisden. En Simon knikte en vertelde hem over de trein en de mensen en aan het strand leerde hij hem zwemmen. Het was een warme dag en zij lagen beiden in het zand en luisterden naar de zee die heel zacht ruiste, want er waren weinig golven.

‘Wolk’, zei de jongen en wees omhoog.

‘Ja’, zei Simon, ‘en kijk daar eens. Wat vliegt daar?’

‘Vogel’, zei de jongen met een lach van herkenning en hij ging rechtop zitten en wees naar de zee en zei trots: ‘branding’. Het was het woord dat Simon hem had geleerd. Er kwam een hond langs en de jongen gilde verrukt en gooide zand omhoog en riep: hond, hond, hond, - tot de mensen om hen heen elkaar aankeken en veelbetekend fluisterden.

De dag liep af en de avond kwam en het werd stil op het strand. De zon gleed geluidloos in zee en van achter de horizon kwam een ijle nevel drijven, die zich golvend in evenwicht hield boven het water en dan tegen de grond gedrukt langzaam over het strand kwam aankruipen. Het werd schemerig en de laatste meeuwen vlogen krijsend laag over het water, de helderrode wolken boven de einder dreven uiteen en losten op in het donkerblauw van de nacht.

‘We gaan nog even wandelen’, zei Simon en hij gaf Paul een hand. De jongen knikte en herhaalde het woord, alsof hij het van alle kanten bewonderde en tenslotte opende om het begrip te ontdekken. Samen liepen zij langs het strand en Simon gaf de fluit aan de jongen en waarschuwde hem er geen zand in te laten komen. De jongen schudde het hoofd en begon te spelen. Zij liepen langs de vloedlijn waar de schelpen en wrakstukken lagen en waar de golven lange groene wierdraden aanspoelden, als haren van de dromer onder de zee. Over het water dreef het verre en onwezenlijke gedreun van een misthoorn, het vervaagde langzaam tot een wazige geluidsvlek die zich boven de zee verspreidde en oploste.

Simon luisterde naar de fluit die hij achter zich hoorde. De jongen speelde zijn vreemde muziek en het was alsof zij in een lange tunnel van groen en roerloos water liepen, waar kleurige vissen met witte buiken hen van achter de wanden aanstaarden en kronkelende lichte algen langs hen dreven op de adem van een koele wind. Het was een tunnel zonder einde waarin hij altijd wilde blijven lopen, luisterend naar de

[p. 503]

muziek van de fluit en met zijn ogen wijd open in het groene licht dat van boven het water kwam en kijkend naar de openende en sluitende kieuwen van de vissen rondom hen. Toen het water de tunnel binnenstroomde en de groene wereld instortte met een wentelen en keren der vissenlijven stond hij stil. De fluit zweeg. De kleine jongen was verdwenen. Simon keerde zich om en riep zijn naam, maar er was enkel het geluid van de misthoorn als een antwoord uit een andere wereld. Hij draafde het strand langs, maar overal was de nacht en de nevel scheen zich om zijn benen te kleven en hem te verlammen als in een bange droom. Hij stond stil en ging weer terug en riep de naam en liep de zee in, waar de onderstroom hem probeerde mee te voeren. Dan was daar de oude verre angst voor grote onbekende kwallen en hij vluchtte naar het strand waar hij huiverend over stukken hout en lege flessen struikelde en huilend de naam riep, steeds weer, tot hij uitgeput zweeg en in het zand ging liggen met zijn hoofd op zijn armen, snikkend van wanhoop en angst.

Dwalend door de duinen begreep hij, dat hij de jongen niet meer zou vinden, want overal was de nacht en fluisterden stemmen en kronkelden ranken van onzichtbare planten zich om zijn armen en zetten doornen zich vast in zijn borst en benen. Hij worstelde zich door een dichte struik en takken zwiepten in zijn gezicht en hij voelde een stekende pijn in zijn wang, alsof een monsterachtig insect hem had gebeten.

Paul, Paul, Paul, riep hij en holde huilend over de duinkam waar hij struikelde en voorover viel, om even op de rand van het duin te blijven liggen en dan steeds sneller de helling af te rollen, met rond zich het gekraak van takken en de flauw-zoute smaak van scherp zand in zijn mond. De volgende dag was hij ziek en lag hij alleen op zijn kamer en luisterde naar het geluid van iedere deur en naar het kraken van de trap, bang en tegelijk hopend dat zij zou komen. Maar zij kwam niet. Twee dagen lag hij op bed en bedacht wat hij zou zeggen en hoe hij het haar zou vertellen en op de dag dat hij weer op mocht, wandelde hij naar het adres in de buitenwijk. Het was een groot en grauw huis waar tientallen mensen op kamers woonden. Hij voelde zich helemaal leeg en alle voorbereide zinnen waren verdwenen toen hij aanbelde. Een vrouw deed open en keek hem zwijgend aan.

‘Saskia’, zei hij en bedacht dat hij haar achternaam niet kende, ‘kan ik Saskia spreken?’

De vrouw haalde de schouders op en wilde de deur weer sluiten. Hij greep haar bij de arm en lachte wanhopig. ‘Toe’, zei hij, ‘even maar. Het is zo belangrijk. Zij heet Saskia. Haar familienaam ken ik niet’.

De vrouw herinnerde zich plotseling. ‘Saskia’, zei ze, ‘Saskia woont hier niet meer’. Hij keek haar ongelovig aan en de vrouw knikte. ‘Ik ken haar wel’, zei ze. ‘Zij knoopte tapijten in een winkel. Zij zat voor het raam en het waren mooie tapijten’.

‘Ja’, zei hij, ‘en nu?’

‘Zij is weg’, zei de vrouw, ‘Niemand weet waar zij is. Drie dagen geleden is zij 's avonds niet meer teruggekomen. Wij hebben de politie gewaarschuwd’. Zij wachtte even en vroeg toen zacht: ‘Kende u haar?’ Simon knikte en zweeg. De vrouw had de deur bijna gesloten toen hij

[p. 504]

vroeg: ‘En Paul, waar is haar broertje Paul? Hij woonde bij haar, hij heette Paul’.

Zij keek hem verwonderd aan en zei: ‘Ik ken niemand die Paul heet. Zij had geen broer. Zij had geen familie meer. Zij woonde hier alleen’.

Het regende en de lichten van de etalages rimpelden in het natte asfalt. Simon stond voor de etalage van de fotograaf en zijn vrouw nam hem bij zijn arm.

‘Kom nu’, zei ze, ‘Ga nu mee. Het is al laat. We gaan naar huis’.

Hij knikte en keerde zich om. En lopend door de natte straat hoorde hij zonder te luisteren het gepraat van zijn vrouw en over het asfalt reden de auto's en spoot het water uit de plassen in kleurige druppels omhoog in het licht van de winkelramen. Hij staarde naar al de gezichten die als bleke vlekken langs hem gleden. Er waren honderden mensen in de straat en duizenden mensen in de stad en te veel over de hele wereld.

Tekening: Gijs Vlamings