Roeping. Jaargang 28

[p. 185]

Gerard van Beek
De ballon

NA de kus op het evangelie trok de kapelaan het kazuifel over zijn hoofd, streek nerveus zijn haren glad en stapte toen vastbesloten de trappen van de preekstoel op. Hij debuteerde. De missen van de week las hij op alsof hij iets heel nieuws vertelde en zijn voorgenomen christelijke huwelijken waren haast sensationeel van expressie. De zinnen vloeiden klankvol en melodieus door de grote ruimte, hij articuleerde voorbeeldig. ‘De zon zal verduisterd worden en de maan zal haar licht niet meer geven en de krachten der hemelen zullen geschokt worden’. Het was stil in de kerk, de gelovigen keken vol verwachting naar deze kapelaan.

‘Wie bidt wordt zalig, wie niet bidt gaat verloren’. Beminde gelovigen, ik zal in deze predikatie met u behandelen de vijftigste les van de katechismus’ - Schuin-geheven hoofden zakten recht. - ‘Op de eerste plaats zullen we nagaan: Wat is bidden? Op de tweede plaats: Waarom is bidden noodzakelijk? En op de derde plaats: Hoe moeten wij bidden?’ Op de rand van de preekstoel lag het schema, dat precies klopte met de katechismus. ‘Op de eerste plaats dus: wat is bidden. Bidden is een daad van eredienst; daarbij verheffen wij onze geest en ons hart tot God.’ Hij kende de tekst beter dan de kinderen, die overal verspreid tussen vader en moeder plakten en onrustig schuurden over de voetenbankjes of schommeltje speelden met hun rozenkrans. ‘Wij kunnen bij het gebed dus drie elementen onderscheiden. Ten eerste: bidden is een daad van eredienst, waarbij het voornaamste is: het vóórwerp der eredienst. Gód. Ten tweede: wij verheffen onze geest tot God. Ten derde: ook het hart verheffen wij tot God.’

De spanning van de gelovigen was zichtbaar geweken, hun aandacht zakte ineen als een opblaaspoppetje dat je leeg laat lopen.

Nu zat er op een stoel in het middenpad een mannetje. Hij had een roodfluwelen colbertje aan, een groene broek, gele anklets en oxblood schoenen. Hij had ook een baard, maar een puntmuts had hij niet. Het mannetje was jong. Je zag hem nooit met een meisje. Je kon hem tegenkomen op een gloeiend-hete veldweg of in een beukenlaan die droop van regen of zomaar op niemand wachtend op een druk perron. Werken deed hij niet. Hij had voor een klas gestaan, maar toen hij eens een pak schriften over de hoofden van de kinderen geslingerd had en een bloempot door het raam gegooid, was hij niet meer teruggekomen. Hij kon alleen maar goed vertellen, en nu hij zomaar niets deed kwamen kinderen bij hem bedelen om een verhaaltje. Dan zat hij op de rand van een trottoir, zijn magere benen bloot onder groene broekspijpen, kinderen stil om hem heen. Dan was hij onuitputtelijk. Vertellen was zijn hartstocht. ‘Toe Lips, nog een’, smeekten de kinderen. Lips, omdat hij een dikke bovenlip had.

En het mannetje Lips hoorde de preek van de kapelaan. ‘Vervolgens zullen we gaan onderzoeken, waaróm we moeten bidden. Ten eerste, zegt de katechismus, om God te eren. Ten tweede, omdat Christus zelf

[p. 186]

het ons heeft bevolen. En ten derde om voldoende genade te verkrijgen voor onze zaligheid’. Lips zag de man die zich verveeld over het voorhoofd streek en een hartgrondige geeuw maar half kon verbergen: moeder die geïrriteerd haar dochtertje aanstiet om op te letten. Hij zag de kaarsen die op het tabernakel gouden schaduwen bewogen. ‘En we moeten bidden met volharding’, zei de kapelaan, terwijl hij de r mooi liet rollen, ‘zoals Jezus het zo schoon heeft voorgesteld in zijn parabels.’ Maar er kwamen geen parabels. Glimlachte Lips zo verdrietig naar het tabernakel, waar de verhaaltjes-verteller besloten zat tussen vier metalen wanden? En wat ging er toen toch om in dat zonderlinge mannetje, dat hij ineens rechtop ging zitten en zijn magere handen vochtig werden van het zweet en hij nerveus op zijn lip begon te bijten.

Toen slingerde de kapelaan zijn slotvermaning de kerk in: ‘Wie bidt wordt zalig, wie niet bidt gaat verloren, Amen’, en maakte opgelucht een groot kruisteken over hoofden, die ineens in beweging kwamen. Hij stak zijn hoofd handig in het gat van het kazuifel. En zie, terwijl de stoelen nog stommelden, zag de middengang het mannetje Lips vlug naar voren sluipen. En plotseling stond hij op de preekstoel. Hij schrok, misschien van die zee witte gezichten, hij keek even naar het altaar, waar de kapelaan het Credo bad. Toen begon hij te praten, zomaar luid te praten tegen de mensen die hem stomverbaasd aanstaarden, het was zo intens-vreemd, het mannetje Lips daar op de preekstoel, in zijn rode jasje; het was volkomen stil.

‘Beste mensen’, zei Lips, ‘ik moet u een verhááltje vertellen. Ik móet u een verhaaltje vertellen’. Hij glimlachte om verontschuldiging tegen al die gezichten, die strak naart hem gekeerd waren. Van achter uit de kerk kwam de Suisse hulpeloos naar voren, hij plukte aan de gouden franjes van zijn sjerp. Kinderen rekten zich op de voetenbankjes. De collectantenbank was vol initiatief en bezwerend gebaar. De kapelaan stokte met uitgespreide armen in zijn Dominus vobiscum.

‘Eens werd er op een sportterrein een ballondemonstratie gehouden. Drie grote ballons zouden opstijgen. De hele stad was uitgelopen en natuurlijk stonden de kleine jongens vooraan’. - Lips knipoogde. -’ De ballons wiegden dik en bol aan de touwen die door helpers werden vastgehouden. Op een teken van de commandant lieten ze los en dan steeg de ballon licht en vlug omhoog. Het was mooi om te zien hoe ze afdreven naar de verte en als grijze stippen in de lucht hingen.’ - Lips tuurde met een hand boven de ogen naar een verre hoek van de kerk. - ‘En het ging allemaal prachtig. Maar bij de derde gebeurde er iets bijzonders. Toen die omhoog ging, zagen de mensen aan een van de touwen een man hangen. Misschien had hij niet opgelet en te lang naar de andere ballons gekeken; hij had te lang vastgehouden en was met een ruk mee omhoog getrokken. En daar hing hij nu tussen hemel en aarde.’ - Lips wees en keek naar het gewelf, hoofden bogen ver achterover. - ‘Wat moest die arme kerel aanvangen. De mand kon hij onmogelijk bereiken en hij rilde, toen hij diep beneden zich het land zag wegglijden. Hij klampte zich vast aan het touw, hij knelde zijn vingers er om heen, dat ze pijn deden; even gleed het langzaam tussen zijn klamme handen door, wanhopig zocht hij steun in een nieuwe greep. Zijn armen gingen pijn doen, zijn lichaam woog zo zwaar aan zijn vingers. Maar hij móest

[p. 187]

vasthouden, vásthouden. Het touw was zijn enige redding.’ - Lips klemde het touw vast met trillende handen, zijn tanden fel op elkaar, hij stond er of hij opeens mee omhoog gerukt zou worden, zijn baard beefde.

Toen slikte hij, zijn handen zakten, hij glimlachte tegen de roerloze kerk. ‘Beste mensen, wat het touw was voor die man, dat is het gebed voor ons. Het gebed maakt je vast aan Onze Lieve Heer. Laat je het los, dan val je te pletter’.

Lips draaide zich om, kwam ineens terug. ‘Hoe 't afliep jongens? Ze hebben gas uit de ballon laten ontsnappen tot-ie daalde en die man los kon laten. Nee, hij mankeerde niks, maar je had z'n handen eens moeten zien’. Lips keek in zijn eigen magere handen. Toen nam de Suisse hem zachtjes bij de arm en leidde hem naar de deur van de sacristie. Maar Lips maakte zich los, kwam langzaam van voren door het middenpad. Hij was heel bleek, hij sloeg de ogen neer, er stond zweet op zijn voorhoofd; zijn nekharen lagen over de kraag van zijn rode jasje en boven de hakken van zijn schoenen lichtte een streep gele sok.

Hij zag er eenzaam uit.

‘Dominus vobiscum’ aarzelde de kapelaan tegen een gonzende kerk.