Roeping. Jaargang 27

[p. 291]

Lou Maas

Oscar Wilde
Onbekende verhalen

Het is zeven en veertig jaren geleden dat in een onaanzienlijk hotelletje aan de Rue des Beaux Arts te Parijs een vreemde man zachtjes en eenzaam stierf. Een vreemdeling, wiens opvallende verschijning evenvelen geërgerd als aangetrokken had. Een vreemdeling wiens uiterlijke verzorgdheid een symbool was van zijn innerlijke overbeschaving; voor wie de glanzende hoge hoed en de onafscheidelijke anjelier in het knoopsgat van zijn vlekkeloze geklede jas begeleidingsverschijnselen waren van zijn hypersensitiviteit en zinnelijke verfijndheid. Een vreemdeling voor wie het gesproken en het geschreven woord speelgoed was, kostbaar speelgoed waarmee hij droom- en sprookjes-kastelen naar believen bouwde. Een vreemdeling tenslotte voor wie het leven was als een koele, lavende doch immer weer groter dorst verwekkende fontein. Oscar Wilde, de banneling, wiens leven afkeer en wiens werk bewondering afdwong, de dromer en de dichter, die weigerde in de tredmolen mee te lopen en die zich zelf een wereld schiep, waarin het alleen uitverkorenen geoorloofd is te wonen.

Enkele zijner gedichten (o.a. Reading) en vele zijner sprookjes hebben ook in ons land toegang gevonden. Zijn bundel vertellingen ‘The house of pomegranates’ werd nog onlangs door de Wereld-Bibliotheek in een keurig verzorgde vertaling aan de leden toegezonden. En wie zal niet verwonderd gestaan hebben, opnieuw, over de weelde en innige verfijning van sprookjes als ‘De nachtegaal en de Roos’ en ‘De ziel van een vis-

[p. 292]

ser’? Zijn ‘Dorian Gray’ moge dan ook minder belangstelling gevonden hebben, zijn toneelstukken vinden hoe langer hoe meer waardering. Zijn ‘Salome’ mag zich zelfs op meerdere Nederlandse vertalingen beroemen.

Doch zelfs hij die al de werken van Oscar Wilde las en en bezit, bezit en las nog slechts een deel van zijn oeuvre. Want vele van zijn verhalen stelde hij nimmer op schrift of gingen, op schrift gesteld voor bijzondere gelegenheden, de verborgenheid binnen van bevriende boekerijen.

Van de ‘vlottende’ verhalen die hij aan zijn vrienden vertelde in een Engelse bar op de Boulevard des Italiens, werd onlangs een deel gepubliceerd door de Mercure de Françe, onder de weemoedige titel ‘Le chant du cygne’. En nog werden nieuwe verhalen ontdekt. ‘Les nouvelles Litteraires’ (5.2.48) publiceerde er enkele van, die wij gaarne in vertaling laten volgen.

Het dubbele model

Het kwade kan het goede voortbrengen, zoals uit het goede het kwade kan volgen.

De Goddelijke Leonardo da Vinci, verlangend het Heilig Avondmaal te schilderen, zocht op de pleinen en markten van Florense tevergeefs naar een model voor de centrale figuur van de Christus. Uiteindelijk bemerkte hij op een dag, op de oever van de Arno, een rossige jonge man met een bleke huid, een bewonderenswaardig gelaat, een vlokkerige baard en met een o zo mild en zacht voorkomen...

[p. 293]

Een zonnestraal, zijn haren strelend, omgaf hem met een aureool. En de schilder vroeg hem zonder te aarzelen, voor hem te komen poseren in de eetzaal van Santa Maria.

De poses waren veelvuldig en edelmoedig betaald. Maar het was of het penseel van de schilder stukje bij beetje aan zijn model het gelaat ontnam, om het vast te leggen op het doek met het stralende voorkomen van zachtheid en goedheid dat hem gelokt had.

Na de laatste pose, ontving het vrij geworden model een beloning van de voldane schilder en ontzag zich niet uit te roepen met een stem die deze deed beven:

- En nu gaan we drinken!

Met groot geduld begon Leonardo rond de centrale figuur een voor een, de twaalf apostelen te schilderen. Lange tijd hield dit vrome werk hem bezig... Hij schoof steeds verder van zich af het pijnlijke uur waarop hij aan de Judas-figuur moest beginnen.

Eens op een dag tenslotte bemerkte hij in het Borghello, waar heel het schuim der stad samen woonde, een rossige man met een sombere gelaatskleur, met een spichtige baard en een zo boosaardig en gemelijk uiterlijk dat hij hem zonder aarzelen vroeg te komen poseren.

En toen hij zijn werk voleindigd had, ondervroeg hij het model.

En deze antwoordde met een soort ingehouden woede:

- Meester, hebt gij mij niet herkend? Van het geld dat gij mij schonkt, heb ik gedronken, heb ik mij in de uitspattingen geworpen!

En Leonardo, ontdaan, zei tot hem:

- Mijn vriend, ik vraag u vergiffenis. Ga in vrede.

[p. 294]

En na hem van reisgeld voorzien te hebben, kuste hij hem.

En deze kus scheen plots alle lidtekens van zijn verval weggewist te hebben uit het gelaat van de ontroerde man. Hij glimlachte en ging heen, gelijk aan diegene die hij was toen, voor 't eerst, de schilder hem ontmoette...

Het wonder van het masker

Dat meisje was lelijk, zeer lelijk en zeer kwaadaardig.

Doch niemand kon met zekerheid zeggen of zij lelijk was omdat zij kwaadaardig was, dan wel of zij kwaadaardig was omdat zij lelijk was.

Wat komen gaat zal het ons doen weten.

Toen dit meisje vijftien jaar oud was, was het met een diepe droefheid in het hart dat zij zich versmaad zag door al de jonge lieden, die onder haar ogen de meisjes van haar leeftijd het hof maakten.

Dan naderde de Carnaval, de tijd der gemaskeerde bals.

En het lelijke meisje ging naar een verkoper van maskers, die een beetje een tovenaar was. Hij las dus als in een open boek, diep in het hart van zijn cliënte.

- Zet dit masker op, jonge dame, zei hij, terwijl hij haar een wolf van zwart velours aanbood, en spreek daarachter zonder vrees. Indien gij de juiste woorden weet te spreken, neem dan bij de laatste slag van twaalven, uw masker af en gij zult schoon zijn.

Het jonge meisje zette het masker op en ging, verkleed, naar het bal. Zij die nooit anders dan aarzelend zich bewoog, was nu zeker in haar houding. En daar

[p. 295]

zij een trots en prinselijk voorkomen had, werd zij spoedig opgemerkt.

Een jonge man kwam tot haar en sprak haar hoffelijk toe en werd vervolgens van hoffelijk teder. En het jonge meisje, in plaats van te stamelen zoals zij gewoon was, antwoordde hem tot haar eigen verbazing met gemak. Zij sprak tot hem op zulk een wijze dat, toen de laatste slag van twaalven sloeg, haar partner uitriep:

- Gij zegt zulke mooie dingen dat gij zelf wel zeer schoon moet zijn.

En toen zij, op zijn bede, haar masker afnam, straalde zij van schoonheid.

Het onvermijdelijke

Niemand ontloopt het onvermijdelijke. Deze man was een dichter en als zodanig zeer bijgelovig.

Eens op een dag bood een zigeunerin op de hoek van een straat hem aan de lijnen van zijn hand te lezen.

Eerst hield hij, vreesachtig, beide handen diep in zijn zakken. Doch de zigeunerin drong aan.

Hij stootte haar van zich af en wilde zich verwijderen.

- Indien gij mij niet raadpleegt, mijnheer, zal het u berouwen.

Hij keerde terug op zijn stappen en reikte, zowel uit vrees als uit verveldheid, haar een hand.

- Uw linkerhand alstublieft, mijnheer, zei de vrouw.

Hij gehoorzaamde.

De uiteenlopende lijnen bestuderend, week de zigeunerin plotseling ontsteld terug.

[p. 296]

- Wat hebt gij dan in mijn hand gelezen? vroeg de dichter beangstigd.

- Het is beter, mijnheer, antwoordde zij hem, dat gij het nooit te weten zult komen...

Nu drong hij aan. Hij schonk de zigeunerin en goudstuk, en deze onttrok zich niet meer.

- Welnu, wat hebt gij gelezen?

- Verschoning, mijnheer, maar ik las dat gij nog deze avond moet sterven.

Hij had een woeste lust haar met de hand waarin de waarzegster gelezen had, een slag in het gezicht te geven. Doch hij vergenoegde zich er mee zijn hand nog dieper in zijn zak te steken, en hij vervolgde zijn weg.

Lang bleef hij lopen, doch zijn hand brandde van koorts. De voorspelling liet hem niet los. De avond kwam en, het niet meer uit kunnende houden, hield hij stil onder een lantaarn om op zijn beurt de lijnen die zijn handpalm doorgroefden, te bestuderen.

Toen bemerkte hij dat zijn hand gehandschoend was gebleven met een fijne aan zijn eigen huid klevende huid. Om deze ontdekking sprong hij op van vreugde.

- Wat ben ik toch verstrooid! Die vrouw heeft niets in mijn hand kunnen lezen!

Hij ademde diep. De bedreiging was tenslotte afgewend. Hij kon weer verder leven, leven! Hij wond zich op tot hij er dronken van werd. En zijn vreugde werd zo groot, zo groot, dat hij er morsdood van viel.