Roeping. Jaargang 26

[p. 355]

Arthur Schulte
De heilige waan

8
Agnes ten Hagen

Eindelijk was zij weer eens voor enige dagen bevrijd uit het milieu en het werk van elke dag. Zij voelde zich moe, en zij was blij enkele uurtjes rustig in de coupé te kunnen zitten en weer eens te kunnen lezen. Toch was het nu op reis heel anders dan vorige jaren. Dat briefje van Godfried. Trees dus ook in Veldkerk. Zouden ze elkaar ontmoeten? En dan? ‘Maak je geen illusies’, schreef hij. Zou er dus na zoveel jaren, na zoveel gebed niets in haar zijn veranderd? ‘Maak je geen illusies’: dat hadden ze eerder moeten zeggen: dat hadden ze moeten zeggen, toen zij het besluit nam, haar verloving uit te maken en aan geen trouwen meer te denken. Zij had dat gedaan uit schuldgevoel, omdat zij zo gepronkt had met Herman: ze had dat gedaan ook in de hoop met dit offer Trees tot betere gedachten te brengen, voor haar die genade te verkrijgen. Maar hoe onwerkelijk leek het haar nu, wat zij toen had gedaan. Want wist zij toen wel, waarvan zij afzag, en was zij nu eigenlijk wel schuldig? Het lag volstrekt niet in haar aard om iemand te tergen, om iemands jaloersheid op te wekken, en zeker zou zij dat niet doen bij haar eigen, enigste zuster. Het was toch alleen maar onbeheerstheid van haar geweest zonder kwade bedoeling, wat kinderlijk opgaan in eigen blijdschap zonder aan anderen te denken: zij was nu eenmaal spontaan en openhartig.

Zij schrok van haar vreemde gedachten nu. Nog nooit had zij zo'n heldere twijfel over de juistheid van wat zij gedaan had, ondervonden als nu: zo'n angst ook, dat zij haar vrouwelijk levensgeluk verspeeld had om een heilige waan. Had haar biechtvader, met wien zij alles besproken had, dan geen inzicht gehad in haar gesteltenis? In het begin was hij onbeslist geweest, maar toen zij aanhield overtuigd, dat het zo moest, had hij haar besluit toch goedgekeurd en daarna haar

[p. 356]

altijd gesteund zelfs tegen haar ouders in, die haar voornemen dood jammer vonden en het haar verweten als een meisjes-gril. En Godfried had zich nóóit tegen haar plannen verzet, naar ze meende. Waarom kwam juist nu zo sterk die angstige onzekerheid in haar op? ‘Je wilt dat misschien toeschrijven aan je moeheid, zo fluisterde een verre stem, aan het mecanisme misschien van je verbeelding, dat in beweging kwam door dat zinnetje van je broer. Niets van aan. Je bent nu pas tot je zelf gekomen, je bent nu eens eerlijk je zelf geworden, hier in de stilte van de coupé, los uit de gejaagdheid van je werk’.

Zij probeerde te lezen in het boekje ‘Vrouwengeluk’ dat zij had meegebracht. Maar telkens dat kwellende, verre stemmetje: ‘Om een illusie! Wat ben je begonnen. Je hebt een mislukt leven, geloof me. Het staat trouwens in dat boekje. Lees het maar: een meisje moet trouwen of naar het klooster. Dat heb je toch wel eens meer gehoord. En nu heb jij - en nog wel vrijwillig - een derde weg ingeslagen. Maar die loopt mis. Dat bemerk je toch nu al. Je bent overal zo'n beetje te veel, de familie is met je verlegen en laat je maar stilletjes aan je lot over, en het zou mij niet verwonderen, dat je al gauw een bittere oude juffer wordt, waar je zo bang voor bent’.

Er sloegen kleine regendruppels door het openstaand raampje naar binnen: zij stond haastig op en trok het wat hoger. Dit onderbrak haar mijmeren. Had zij gedroomd? Was zíj het wel geweest, die zo gedacht had? Zij hernam zich zelf, was plotseling veel rustiger, omdat zij nu alles, wat zich in haar voltrokken had, als op een afstand buiten haar zelf en ternauwernood aan haar zelf toebehorend, beschouwen kon.

Zij zag nu de eerste huizen van Veldkerk, en daar in de verte de landweg, waar zij zo dikwijls gewandeld had. Van huis en uit die hete stad vandaan, en toch in een vertrouwde omgeving: het gaf een prettige stemming.

Godfried stond bij de uitgang van het kleine station. Hij bemerkte, dat zij er vermoeid uitzag.

- ‘Ik geloof, dat je de vacantie nodig hebt’. -

[p. 357]

- ‘Ik heb er naar verlangd: in zo'n stad is het zo heet, en in mijn klas aan de zonkant 's middags is het soms niet meer uit te houden’. -

Ze zwegen een ogenblik. Toen vroeg ze aarzelend: ‘Trees is dus ook hier. Hoe is dat mogelijk? Je briefje was wel wat geheimzinnig. Ik ontving het nog net bijtijds: ik stond al klaar voor de reis. Ik ben erg benieuwd, maar ik vind het toch niet prettig... - ... en, vroeg zij, zuster Lidwina is toch nog in Veldkerk?’ -

- ‘Natuurlijk, die is onmisbaar, maar ik vertel je alles, als we rustig bij elkaar zijn: het gaat nu zo moeilijk, en we zijn er zo’: - antwoordde hij.

Want het was niet ver van het stationnetje. Na de eerste bocht van het dalend pad zag je het gewitseld landelijk hotelletje Bellevue vóór je liggen aan de overzij van de grote verkeersweg. De veranda was leeg: de pensiongasten waren op dit uur allen op stap: alleen twee oude dames in het uiterste hoekje dronken thee, en de ene, toen zij Agnes zag, stond op en wenkte haar, maar zij zag het niet.

Godfried nam afscheid: - ‘Ik hoop, dat je nu eens enige dagen goed je rust neemt. Dus tot van avond of morgen, je ziet maar eens: zoals het het beste voor je uitkomt’. -

Agnes ten Hagen was een bekende in dit hotel. - ‘Hebt u nog een plaatsje voor mij bewaard?’ - zei ze tot den gerant, die haar tegemoet kwam.

- ‘Dat spreekt van zelf, mejuffrouw ten Hagen. En zal ik u even voorgaan? U hebt dezelfde kamer als het vorig jaar. Vaste klanten hebben altijd een streepje voor’. -

- ‘O dat is heerlijk, mijnheer; met dat uitzicht op het dal en niet aan de drukke straatkant’. -

- ‘En de dames Overmaat, waarmee u, zoals ik weet, reeds vroeger kennis gemaakt hebt, zijn er ook weer’.

‘Mevrouw Elise en het half blind Kathrijntje bedoelt u? O, dat is goed’.

- ‘Mevrouw Elise heeft nog naar u gewenkt’.

- ‘Ik heb het niet gezien. Dat spijt me’ - antwoordde ze, terwijl ze achter hem de brede trap opging met de wijnrode loper.

[p. 358]

Nadat zij haar kamer wat had ingericht naar smaak en behoefte en zich van de reis had verfrist, ging ze dadelijk naar de dames Overmaat. Zij vond Kathrijntje sinds verleden jaar erg verouderd: met haar ogen was het hetzelfde gebleven, maar lopen kon ze bijna niet meer: een kleine attaque in het voorjaar.

- ‘Ja. Kathrijntje heeft me dit jaar lelijk bang gemaakt’: onderbrak mevrouw Elise: - ‘maar het is alles mooi bijgetrokken, en de levenslust is er weer in: ze wou met alle geweld weer naar Veldkerk’. -

- ‘Ik zit nu maar de hele dag in dit hoekje van de veranda, en Elise verzorgt me zo goed, Agnes, en de kost is hier prima’: - lispelde dankbaar het porceleinen vrouwtje: en met haar koude handjes op de arm van Agnes: - ‘En hoe maakt Agnes het nog? Ik kan wel niet zo goed meer zien, maar Elise zei me al, dat je er bleek uitzag. Oppassen, kindje, en nu maar eens goed vacantie nemen. En aan tafel kom je weer naast ons zitten, nietwaar?’ -

- ‘Als U het goedvindt, heel graag, mevrouw. Maar ik beloof niet, dat ik er altijd zal zijn’.

- ‘Vrijheid, blijheid, nietwaar Kathrijntje: wij willen alleen maar zeggen, hoe welkom je bij ons bent’: - betuigde mevrouw Elise.

- ‘Elise, zei Kathrijntje, je moest Agnes eens wat vertellen over die uitvoering in het openlucht-theater’. -

- ‘Daar moet je zeker naar toe gaan, Agnes, dat is echt wat voor jou: - bevestigde mevrouw Elise - ‘het stuk heet Maria Boodschap, maar het gaat over heel iets anders, ik kan het je wel niet precies vertellen. Daar is een dame, Térèse Dumoulin heet ze, geloof ik, die heeft een kwade rol, maar ze speelt die zo prachtig, en in het stuk heet ze Mara. Het is een echt katholiek stuk, hoor. Violaine, de zuster van Mara, is een echte heilige, ze doet een wonder. Je moet het beslist gaan zien’. -

- ‘Ik ben blij, dat u mij dat zegt: ik hou zoveel van toneel, maar zo door het jaar gun ik mij er nooit de tijd voor’. - Ze zag naar haar horloge: ‘dus over een uurtje zien we elkaar aan tafel’. -

[p. 359]

Toen Godfried, nadat hij Agnes van het station had afgehaald, weer op zijn kamer kwam, vond hij op het bureau een briefje: hij herkende het grote, haastige schrift van Trees: ‘Zeg aan Agnes, dat ze niet naar mij kijken komt. Als ik haar onder mijn spel zie, misluk ik’. - Vermoeid wierp hij het briefje van zich af.

Agnes kon niet wachten tot morgen en na het souper ging zij naar Godfried. Onderweg zag zij weer de bekende straatjes en bruggetjes, en gaande langs de hotel-terrassen met hun etende en drinkende zomergasten, dacht zij: het leven verliest hier zijn haast, het speelt, het geeft zich over aan zon en regen, het vult zich met goedaardigheid, met rustig vertrouwen. De portierster van het klooster herkende haar terstond en het was alsof de deur voor haar heel breed werd opengedaan. Het vriendelijke van deze gemakkelijke herkenning en de belangstelling van de portierster verminderden de schuchterheid, die zij aanvankelijk voelde, nu zij weer werd opgenomen in de stilte van die lange propere klooster gang met hier en daar een voorzichtige zuster, die zwijgend voorbijging. Wat is dit heel anders dan in de ruige drukte van een grote stad.

Het gesprek met Godfried ging al heel gauw over de avond in de Spar-vallei, toen hij Trees herkend had.

‘Is zíj Térèse Dumoulin?’ onderbrak zij hem heftig, want zij dacht aan wat mevrouw Elise haar straks had verteld.

Hij knikte even, en verhaalde verder: over de eerste ontmoeting met haar onder de booglamp, over het bezoek daarna met dat bitter en hard eindbesluit. Hij liet Agnes ook het briefje lezen, waarin zij verzocht werd niet naar het toneel te komen. - ‘Natuurlijk moet je doen, wat zij vraagt. Wij moeten geduld hebben, niets forceren. Zij weet, wat je voor haar doet, en die gedachte werkt door. Jou kan ze ontvluchten, maar niet die gedachte: dat is de genade, die haar achtervolgt’.

- ‘Je wilt dus zeggen, dat haar geluk van mij afhangt? Zou dat nu wel wezenlijk zo zijn?’ -: vroeg ze, terwijl ze hem aanzag. Want dat was weer even de moedeloze twijfel van in de trein.

[p. 360]

- ‘Jouw conclusie is wel wat straf’, - antwoordde hij: ‘niemand kan weten, wat God met haar voor heeft’. En na een ogenblik stilte, zei hij zacht voor zich uit: - ‘Dat zij niet verandert, kan zijn, omdat ook anderen, buiten jou, in dit hemels proces betrokken zijn, maar niet voldoende meewerken. Maar doen alsof het van jou alleen afhangt, dat is geen illusie volgen, maar je geloof en je hart: het is christelijk op z'n zuiverst’. -

- ‘Hoe vreemd is alles’ -: zei ze langzaam tot haar zelf. Zij durfde de onzekerheid, die weer in haar was opgekomen, hem niet duidelijk zeggen: echt intiem was zij nooit met hem geweest. Zij ging dus niet verder in op wat hij haar zei en vroeg hem: ‘ik zou zo graag zuster Lidwina nog even willen groeten. Kan dat van avond nog?’ -

- ‘Dat kan nog wel: ik breng je er heen. Maar als je de weg maar weer terug vindt: het is ingewikkeld hier voor vreemdelingen’. -

- ‘Ik ken de weg nog wel zo'n beetje’, -: antwoordde ze geruststellend.

(wordt vervolgd)