Roeping. Jaargang 26

[p. 17]

Kunst en varia

Adalbert Stifter: Kulturpolitische aufsätze, herausgeg. v. W. Reich. Benzinger, Einsiedeln, 1948.

Stifter is een der beste Duitse schrijvers uit de 19de eeuw. Hij bezit een buitengewone gave om zich met het onderwerp waarover hij schrijft, als het ware te vereenzelvigen. Vandaar de onovertroffen natuurbeschrijvingen die hem vooral beroemd hebben gemaakt. Ook in zijn artikelen over maatschappelijke vraagstukken komt deze gave op bijzondere wijze tot haar recht. De waardigheid van de mens, de vrijheid die omwille dier waardigheid in de samenleving aan ieder die van goeden wille is moet zijn verzekerd, en het hoog begrip van recht dat daarom in de maatschappij moet heersen, - ziedaar de drie themas waar hij steeds weer op terugkomt. Zijn diepe overtuiging van het grote belang dezer drie geestelijke goederen maakten hem tot één der voornaamste vertegenwoordigers van den geest, die helaas na de Pruisische overwinningen van 1866 en 1870 voor de grofste staatsverheerlijking heeft moeten wijken. Het is van wezenlijke waarde, dezen geest gelijk hij, voordat hij de nederlaag leed, in deze opstellen tot uiting is gekomen, te leren kennen.

DOM P. TALMA

Dr. K.J. Hahn: Duitsland als geestelijk probleem. ‘De Kinkhoren’, Brussel-Amsterdam, Desclée de Brouwer. 200 blz.

Dat Duitsland een politiek en economisch probleem is zal wel een ieder toegeven. Maar daarmede is niet alles gezegd. En, indien men om, in welk opzicht ook, zijn houding tegenover een ding te bepalen, in de eerste plaats moet weten wat dat ding eigenlijk is, dan is het ook voor de toekomst van Europa en in het bijzonder van Nederland van het grootste belang, dat het zo algemeen mogelijk bekend zij wat Duitsland eigenlijk is.

Iemand, die enig recht van spreken had, zei mij eens, toen Hitler pas almachtig geworden was, dat Duitsland in het geheel geen land of volk was, zoals Frankrijk of Nederland dat zijn, maar slechts het politieke bezinksel van de Reformatie en dat men eigenlijk niet van ‘Duitsland’, maar van ‘Lutheranië’ behoorde te spreken. Dat inderdaad Duitsland een geestelijk probleem is toont de Heer Hahn op zeer grondige en duidelijke wijze aan. Zijn boekje behoort tot de allerbelangrijkste publicaties van het afgelopen jaar, en het is ten zeerste te wensen dat het een groot aantal ernstige lezers vindt.

DOM P. TALMA

Catholicisme, Hier, Aujourd'hui, Demain. Encyclopedie en sept volumes dirigée par G. Jacquemet. Paris Letouzey et Ané. fasc 3-5.

Van deze nieuwe katholieke encyclopedie zijn er nu al vijf afleveringen verschenen. Wij hebben hier voor ons de drie laatste, die gaan van Arche d'Alliance tot Calice. Zeer belangrijke artikelen door deskundigen geschreven. Architecture chrétienne is wel wat eenzijdig: voor de twintigste eeuw vinden wij voor ons land alleen de namen van Dom Bellot en van zijn leerling van de Leur. Een reeks artikelen is door G. Bardy geschreven; hij behandelt met zijn bekende competentie bijna alle personen en aangelegenheden der christelijke oudheid. De wijsgeren Bergson, Blondel enz. worden behandeld door P. d'Archambault. H. Gazelles behandelt de woorden die over de H. Schrift gaan. Mgr. Galvet en J. Morienval geven een reeks artikelen over bekende schrijvers, die vanuit katholiek oogpunt worden beoordeeld. Deze encyclopedie is werkelijk een

[p. 18]

waardevolle uitgave, daar de medewerkers gezaghebbende personen zijn in hun vak.

DOM E. MEEUS

Grand Armorial de France, tome v. Martin-Richaud. Paris, Société du Grand Armorial de France, 179 Boulevard Haussmann, 1948. in 4^o, 473 pp. 5500 francs.

Le Grand Armorial de France dat de vrucht is van een kwart eeuw vlijtig onderzoek, groepeert in alfabetische orde de geslachtsnamen, wapens en oorsprong van de ongeveer 40.000 franse Families die recht hebben om een wapen te voeren. Het geeft meer dan 7.000 genealogieën van adellijke huizen en families, waarvoor de schr. persoonlijk geheel onafhankelijk de documenten heeft bestudeerd. Daar niet weinige adellijke franse families slechts een franse tak zijn van buitenlandse families, is het werk ook van belang voor de naburige landen met name voor de Nederlanden: we ontmoeten er de namen van verschillende oude families van Bourgondië en van de Zuidelijke Nederlanden, als de Coudenhoven, de Croy, de Lannoy. Het eerste deel opent met de bekende Nederlandse familie van der Aa.

Ondanks de moeilijke tijden is de uitgever er in geslaagd dit Ve deel in de zelfde schitterende uitvoering uit te geven als de vier eerste delen: 't zelfde papier, dezelfde verzorgde druk van tekst en illustraties. In 1949 kan men het VIe en laatste deel van dit standaardwerk, waarvan in 1934 het eerste deel het licht zag, verwachten.

D. BERGERON

F. Masai: Essai sur les origines de la Miniature dite irlandaise. Standaard boekhandel. Antwerpen, Tilburg. 146 blz., 64 platen, f 35, -.

Het zogenaamde Ierse schrift stamt af van de Ieren, die het hebben ontleend aan de Angelsaksise monniken bij wie het ontwikkelde onder invloed van de Griekse monniken onder hen. Zeer aanvaardbare thesis, die onderhoudend en met een tikje vinnigheid wordt uitgewerkt: de schr. trekt namelijk te velde tegen ‘de oude romantische vooroordelen, die de geleerden er toe gebracht hebben om de kleine nationaliteiten, die begerig waren naar staatkundige en geestelijke onafhankelijkheid, te overschatten’. Het breedvoerig betoog is goed te volgen aan de hand van de illustraties, maar zoals het altijd gaat wanneer tot dan toe gangbare meningen omver worden geworpen, ‘worden er meer problemen gesteld dan opgelost’. Aldus is het besluit van den wel zeer bescheiden archivaris.

DOM E. MEEUS

R.P. Doncoeur S.J.: Le Christ dans l'art français. T. II Plon. Parijs 197 p. 193 illustr. 18 × 24 cm.

Het eerste deel van het werk van E.P.D. kwam in 1939 uit. Ook dit 2de deel is verzorgd en keurig uitgegeven, en al is de kwaliteit van het papier een beetje minder en de toon van de illustraties daardoor misschien wat minder ‘warm’, toch zijn deze scherp en duidelijk. Doel van schr. is noch een kunstgeschiedenis noch een iconographisch repertorium te geven, maar wel ons te laten zien hoe het franse volk door zijn kunstenaars Christus' persoon door de eeuwen heen opvatte. Het is een heel leerzame studie, die ons duidelijk maakt hoe enerzijds de franse schilders ver bij de italianen ten achter stonden terwijl anderzijds de franse beeldhouwers de eerste rang innamen. Een groot voordeel van dit werk is dat het telkens verschillende kunstwerken van verschillende tijdperken over eenzelfde onderwerp naast elkaar geeft en ons zo laat zien hoe de kunstenaars een bepaald feit hebben opgevat en weergegeven. Dit tweede deel volgt de persoon van Jezus van af Calvarië en voert ons langs de Verrijzenis en Hemelvaart tot aan het laatste Oordeel. Een boek

[p. 19]

dat op het gebied van de kunst en op dat van de christelijke vroomheid heel interessant is.

DOM E. MEEUS

Egon Wellesz: Eastern elements in Western chant. van de serie ‘Monumenta Musicae Byzantinae’. The University Press. Oxford 1947.

Hoewel de kennis van het Gregoriaans en van de oude muziek van het Westen nog nauwelijks het beginstadium achter zich heeft, staat die van de Oosterse zang hierbij nog ver achter en is men eigenlijk nog doende een degelijke studiegrond te vormen.

Hiertoe werden de studies en uitgaven van de Monumenta begonnen en een der meest bekende deskundigen de thans in Engeland wonende Oostenrijker Egon Wellesz, droeg het zijne hiertoe bij in een kleine studie, die een duidelijk onderscheid wil maken in de uiterlijke verwarring die heerst in het begin der historiekennis, daar waar juist Oosterse en Westerse zang elkaar raken, in de Westerse liturgie.

Schr. rekent af met de mening dat de Oosterse elementen in de Westerse liturgie toegeschreven dienen te worden aan de invloed van de ‘Byzantijnen’, de Kerk van Constantinopel. Zowel het Gregoriaans als de ‘Byzantijnse’ zang stammen af van een vroeg-Christelijke zang, op haar beurt ontstaan uit Joodse, Syrische en andere elementen.

Nu bezat de Griekse zang hymnen, ook uit de Syrische bron overgenomen, die in veel later tijd in het Westen kwamen, zodoende aan het Gregoriaans een nieuwe bron van zangen lenend.

In vier hoofdstukken worden deze verscheiden relaties, aan de hand van voorbeelden duidelijk gemaakt. Het lijkt ons een studie die er zijn mag.

Toch vragen wij ons af: voor wie is ze eigenlijk geschreven? Voor de ‘insiders’? Maar dan zijn er ontwikkelingen - die aan het boek zijn materieel volume geven - van onderwerpen, die ieder insider reeds lang van binnen en buiten moest weten, op straffe anders geen insider te zijn. Voor beginnelingen? Dan volgen de conclusies wat erg gauw en is het bestek weer te klein. Bepaalt schr. zich bij de vergelijkende studies niet te veel tot al te klein en weinigzeggend materiaal, bv. het voorkomen van de kwart? Bovendien zijn die materialen zelf, wat het Gregoriaans en de Griekse zang betreft, uit verouderde bronnen genomen.

DOM P. FISCHER